FƏrrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi



Yüklə 6,79 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə12/30
tarix20.11.2019
ölçüsü6,79 Mb.
#29629
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   30
Fərrux rüstəmov - Ali məktəb pedaqogikası



sənədlər) həqiqi (əsli) olmalıdır; 

■ 

hər  bir  situasiya  üçün  etalon  hazırlanmalıdır  (etalon 



düzgün cavabı əks etdirməlidir). 

Beləliklə, məlum olur ki, mühazirənin situasiya formasında 

tələbələrə  «hazır»  biliklər  təqdim  olunmur,  qoyulan  problemlərin 

müstəqil həlli üçün şərait yaradılır. 

Mühazirə  ~  situasiyada  iştirak  edən  tələbə  nə  qazanır?  Bu 

aşağıdakı sxemdən aydın görünür: 

 

225 


Mühazirə - məsləhət. Bu mühazirə forması mühazirə- press 

konfransa  yaxındır.  Fərq  ondadır  ki,  mühazirəyə  mütəxəssis  də 

dəvət 

olunur 


və 

təbii 


ki, 

mütəxəssisin 

məsləhətləri 

mühazirəçi-müəllim  tərəfindən  istiqamətləndirilir  və  lazımi 

məcraya yönəldilir. 

Mühazirə-təbliğat. 

Bu, 


planlaşdırılmış, 

düşünülmüş 

səhvlərlə  aparılan  mühazirədir.  Məqsəd  tələbələrin  diqqətini  cəlb 

etmək, materialdan tez «baş açmaq», çevik surətdə təhlil etmək və 

infonnasiyam düzgün qiymətləndirmək baeanğı formalaşdmnaqdır. 

Mühazirənin bu formasının əsasını - konfliktlər, gözlənilməz 

mülahizələr, problemlər, öyrədən və öyrənənlərin birgə təlim-idrak 

fəaliyyəti təşkil edir. 

Mühazirə-təbliğatın təşkili texnologiyası aşağıdakı kimidir: 

■ 

mühazirənin  mövzusu  elan  edildikdən  sonra  müəllim 



göstərir ki, mühazirə müddətində bir sıra nöqsanlara (məzmun və 

metodik cəhətdən, davranışla bağlı və s.) yol veriləcək; 

■ 

müəllim  mühazirədə  yol  veriləcək  düşünülmüş  səhvləri 



əvvəlcədən kağızda qeyd edir və mühazirənin sonunda tələbələrin 

istəyi ilə onları təqdim edir. İşin bu formada qurulması tələbələrdə 

müəllimə diqqət və inamı artırır; 

• mühazirənin sonunda (.10-15 dəqiqə) tələbələr müəllimin 

yol verdiyi səhvləri qeyd edirlər. 

Mühazirənin  təşkili  texnologiyası  tələbələri  fəallığa  təhrik 

edir. Tələbələr dərk edirlər ki, onlar informasiyanı qavrayıb yadda 

saxlamağa  deyil,  onu  (infonnasiyam)  təhlil  etməyə  və 

qiymətləndinnəyə  cəhd  göstərinəlidirlər.  Müəllimin  «səhvini» 

tapmaq  tələbə  üçün  maraqlıdır.  Odur  ki,  tələbələr  son  dərəcə 

diqqətli  olmağa  çalışır,  müşahidə  etdikləri  səhvləri  qeyd  edirlər. 

Mühazirənin sonunda tələbələr səhvləri göstərir və əsaslandırırlar. 

Təbiidir  ki,  tələbələrin  göstərdikləri  səhvlər  müəllimin 

planlaşdırdığı səhvlərdən çox olur. Müəllim bunları 

226 


etiraf  etməkdən  çəkinməməli,  planlaşdırılmadan  yol  verilmiş 

səhvlərdən də təlim məqsədilə istifadə etməlidir. 

Mühazirə-təbliğat  müəllimdən  böyük  ustalıq,  məsuliyyət, 

səhvlər  üçün  materialı  səylə  seçmək  və  onları  gizlətmək  bacarığı 

tələb 

edir. 


Maraqlı 

burasıdır 

ki, 

belə 


mühazirənin 

modernləşdirilməsi - müəllimə öz kompotentliyini yoxlamaq üçün 

şərait  yaradır.  Bu  halda  müəllimin  kompotentliyi,  tədris 

materialının  daha  əsas  məqamlarını,  daha  mürəkkəb  tərəflərini 

müəyyənləşdirmək  və  onları  səhvlər  şəklində  təqdim  etməsi 

bacarığında özünü göstərir. 

Mühazirə-təbliğat  müəllimə  keçilmiş  mövzunun  tələbələr 

tərəfindən  mənimsənilməsi  səviyyəsini  müəyyənləşdirməyə, 

tələbələrə  isə  bilik  ehtiyatlarını  yoxlamağa,  bilgilərini  nümayiş 

etdirməyə  şərait  yaradır.  Mühazirənin  bu  fomıasmdan  daha  çox 

mövzunu, bölməni, yaxud müvafiq kursu yekunlaşdırarkən istifadə 

etmək müsbət nəticə verir. 



Mühazirə - dialoq. Mühazirə prosesində müəllim tələbələrə 

suallar  verir,  cavablan  ümumiləşdirir  və  bu  əsasda  yeni  materialı 

şərh  edir.  Mühazirənin  bu  fomıada  təşkili  əks-əlaqə 

texnolgiyasından səmərəli surətdə istifadə etməyə imkan verir. 



Mühazirə  -  intervü.  İntervü  fonnalı  mühazirənin  əsasında 

pedaqoji  kommunikasiya  durur.  Belə  mühazirə  iki  müəllim 

tərəfindən aparılır. Mühazirənin ssenarisi əvvəlcədən hazırlanır. 

Tələbələr böyük dəyinni stol arxasında otururlar. Müəllimlər 

növbə  ilə  şullar  verir,  tələbələr  onları  cavablandırırlar.  Beləliklə, 

tələbələr  tədricən  fəal  infonnasiya  vermək  prosesinə  qoşulurlar. 

Tələbə suala tam, yaxud dəqiq cavab vennədiyi hallarda, müəllimlər 

öz  stolllarına  yanaşır,  orada  qoyulmuş  vizual  informasiyaları 

nümayiş etdirir və tələbələrin məlumatlarını tamamlayırlar. 

Mühazirənin  bu  fonnasından  tələbələrlə  ilk  tanışlıq 

materialın  möhkəmləndirilməsi  və  yoxlama  məqsədilə  istifadə 

olunur. 


227 

Mühazirə - intei'vii lıaıısı fərqləndirici xüsusiyyətlərə 

malikdir? Bunu aşağıdakı sxemdən aydın görmək olar: 



«Miihazirə

 - 


intervibmün əsas xüsusiyyətləri 

 

Mühazirənin intervü fonnasının təhsil alanlara aşıladığı 



bacarıqlar aşağıdakılardır: 

Mühazirənin intervü fonnasının təhsil alanlara 

aşıladığı bacarıqlar 

 

228 



Mühazirə  ~  şou  (illüstrasiya).

 

Bu  mühazirə  formasının 



əsasını mühazirə mövzusunun vizual vasitələr, sxemlər, simvollar. 

obrazlar əsasında izahı təşkil edir. 

Şifahi şərh və vizual vasitələr bir-birini tamamlayır. Vizual 

vasitələr  müəllimin  şərhini  aydın  ifadəli,  obrazlı  və  parlaq  edir. 

Mühazirədə obstrakt  və  konkret  təfəkkür tərzinin  vəhdəti mətnin 

qavranılmasını,  dərk  edilməsini  və  yadda  saxlamimasını 

asanlaşdırır.  Yeni  ideylar,  düşüncələr,  mövqelər  hipolczlər  aydın 

və dəqiq surətdə, həm də emosional fonda mənimsənilir. 

Vizual  infonnasiyanı  əvvəlcədən  modernləşdirən  müəllim 

mühazirənin  gedişi  prosesində  onları  (vizual  vasitələri)  nümayiş 

etdirməklə  vizual  problem  situasiya  yaradır.  Şəkilləri  üzündən 

çəkən tələbə inanır ki, bu infonnasiyalar onun hafizəsində möhkəm 

iz salacaq. 

Vizuallaşdırma  -  şifahi  informasiyaya  yaradıcı  xarakter 

verilməsini  təmin  edir.  Mövzudan,  mürəkkəblik  dərəcəsindən, 

auditoriyanın  səviyyəsindən  asılı  olaraq  mühazirə-şou  izahlı- 

illüstrativ fonnada təşkil oluna bilər. Kodoskopdan istifadə etməklə 

mühazirə-şou bir neçə şəkildə keçirilir: əsas infomıasiya obrazlarla 

(müxtəlif xarakterli təsviri vasitələr) təqdim olunur; əyani vasitələr 

infomıasiya  xarakteri  daşıyır  və  müəllimin  şifahi  nitqini 

tamamlayır;  informasiya  obrazların  dili  ilə  verilir  və  s.  Vizual 

vasitələr  mühazirə  mövzusunu  təqdim  etmək  üçün  əsas  mənbə 

rolunu oynayır. Bu, şou-mühazirənin qarışıq formasıdır. Rəsmlər 

qabaqcadan  hər  mühazirəyə  uyğun  olaraq  hazırlanır  və  müvafiq 

qovluqlarda  saxlanır.  Bu  məqsədlə  xüsusi  rəngli  l'lomastcrlərdən 

istifadə  olunur.  Bir  mühazirə  müddətində  2  kodoskop  və  2 

ekrandan  yarımekrandan  istifadə  etməklə  20  kadr  göstərmək 

mümkündür. 

Ekranda əsas anlayışların mənası əks etdirilir. Buna görə də 

əlavə izahata ehtiyac olmur. 

Vizual informasiyanın hazırlanması müəllimdən yaradıcılıq 

tələb  edir.  Bunu  da  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  şou-  mühazirədə 

ənənəvi sxem və diaqramlardan istifadə olunmur. 



Didaktik metodların tətbiq edildiyi mühazirə

229 


Bu,  konkret  situasiyalar;  «əqli  hücum»;  qarşılıqlı  nəzarət: 

diskussiya,  «doyimıi  masan  arxasında  söhbət;  qruplarla  iş; 

pedaqoji  oyunlar  və  digər  didaktik  qaydaların  tətbiqi  ilə  qurulan 

mühazirədir. Belə mühazirələr tələbələri müstəqil olaraq problem 

qoymağa  və  həll  etməyə  təhrik  edir  və  bununla  da  onların  təlim 

materialım şüurlu və fəal surətdə qavramasını təmin edir. Əlbəttə, 

mühazirə formaları yuxarıda qeyd olunanlarla məhdudlaşmır. Ali 

məktəb  müəllimlərinin  mühazirəyə  yaradıcı  münasibəti  təlimin 

yeni forma və texnologiyaların yaranmasına səbəb olur. 

Göründüyü kimi, mühazirənin aktiv fonnaları qoxdur və hər 

bir  ali  məktəb  müəllimi  onlardan  yaradıcılıqla  istifadə  etməyi 

bacannalıdır. 

8.3.  PRAKTİK MƏŞĞƏLƏLƏR 

Ali  məktəbdə  təlim  prosesinin  reallaşdırılmasında,  fənlərin 

daha dərindən öyrənilməsində praktik məşğələlərin rolu böyükdür. 

Praktik  məşğələlər  müxtəlif  formalarda  təşkil  olunur  Onəsələn: 

xarici  dil  məşğələləri,  müxtəlif  fənlər  üzrə  seminar  məşğələləri, 

praktikumlar, laborator işlər və s.). 

Praktik məşğələlər tələbələrdə müxtəlif praktik tapşırıqların 

həlli zamanı mühazirələrdə qazandıqları nəzəri biliklərdən istifadə 

etmək  bacarığı  və  vərdişi  (məsələ  həlli,  cümlə  təhlili  və  s.) 

fonnalaşdırır.  Mühazirələrdə  ümumiləşdirilmiş  formada  təqdim 

edilən  nəzəri  biliklər  praktik  məşğələlərdə  genişləndirilir, 

dərinləşdirilir  və  konkretləşdirilir.  Praktik  məşğələlər  tələbənin 

elmi  təfəkkürünü  və  məntiqi  nitqini  inkişaf  etdirir,  professional 

fəaliyyətlə  bağlı  bacarıqlar  formalaşdırır,  müəllimə  operativ 

əks-əlaqə  yaratmağa,  tələbələrin  biliklərini  yoxlamağa  və 

düzəlişlər etməyə imkan verir. 

Praktik  məşğələlərin  planı  mühazirə  kursunun  ümumi 

ideyaları  və  istiqamətləri  məntiqinə  və  ardıcıllığına  uyğun  təşkil 

olunur. Plan müvafiq kafedranın ümumi iclasında müzakirə edilir 

və müəllimlərin hamısı üçün, demək olar ki, eyni məzmunda olur. 

Praktik məşğələlərin ümumi didaktik məqsədləri eyni olsa da, hər 

bir müəllimin fərdi iş üslubundan asılı olaraq müxtəlif 

230 


metodikalarla həyata keçirilir. 

Mühazirə  oxuyan  müəllim,  heç  olmazsa,  bir  qrupda  özü 

seminar məşğələləri apannah, habelə tədris etdiyi kursun nəzəri vo 

praktik  hissələrinin  koordinasiyasını  təmin  etmək  məqsədilə 

müntəzəm  surətdə  assistentlərin  məşğələlərini  dinləməli  və 

korreksiya  işi  apannah,  tələbələrin  mühazirə  konspektlərini 

nəzərdən keçinnəli və onların praktik məşğələlərə hazırlığım təmin 

etmək məqsədilə müstəqil işlərini təşkil etməlidir. 

Praktik məşğələlər biri-birindən nə qədər fərqlənsələr də 

onların hamısı üçün ümumi struktur elementləri mövcuddur. 

Praktik məşğələlərin ümumi struktur elementləri aşağıdakılardır: 

•  


müəllimin giri^- sözü; 

•  


tələbələrə aydın olmayan məsələlərin .^-ərhi: 

•  


məşğələnin praktik hissəsi - tələbələrin müstəqil 

işləri: 

•  


praktik məşğələnin yekıınlaşdırılmast. 

Məşğələlərin müxtəlifliyi onun praktik hissəsinin təşkili 

formalarından  irəli  gəlir.  Məsələn;  referatlann  müzakirəsi, 

diskussiya,  məsələ  həlli,  çıxışlar,  tətbiqi  tapşırıqlar,  müşahidə, 

eksperiment və s. 

Praktik  məşğələlərin  məqsədi  təkcə  müəllim  üçün  deyil, 

tələbə  üçün  də  aydın  olmalıdır.  Bu,  praktik  məşğələnin 

effektivliyini təmin edən qüvvətli amillərdəndir. 

Praktik məşğələlər elə təşkil olunmalıdır ki, tələbələri gərgin 

yaradıcı  işə  cəlb  edib,  məsələlərin  düzgün  və  dəqiq  həllinə 

yönəltsin.  Praktik 

məşğələlərin  müvəffəqiyyəti  diferen- 

siatlaşdırmanm  səviyyəsindən  və  pedaqoji  ünsiyyətin  produktiv- 

liyindən  asılıdır.  Praktik  məşğələlər  tələbələrin  potensial 

imkanlarının, yaradıcılıq qabiliyyətlərinin inkişafı üçün real şərait 

yaratmalıdır. Məşğələ aparan hər bir müəllim məşğələnin planını 

və icra olunacaq tapşırıqları müəyyənləşdirərkən hər bir tələbənin 

marağını  və  hazırlıq  səviyyəsini  nəzərə  almalıdır.  Müəllim 

məşğələ  müddətində  məsləhətçi  rolunu  oynamalı,  tələbələrin 

müstəqilliyinə və təşəbbüskarlığına geniş meydan verməlidir. 

Praktik məşğələlərdə təkrarlara da xüsusi diqqət yetiril- 

231 


məlidir.  Ancaq  təkrarlar  cansıxıcı,  yeknəsəq  və  yorucu 

olmamalıdır. Təcrübə göstərir ki, biliklərin möhkəmləndirilmə.sini 

təmin  edən  təkrarlar  variativ  formada  aparıldıqda  müsbət  nəticə 

verir. 


8.3.1.  Seminar məşğələləri 

Seminar - latınca «seıninarium» sözündən götürülüb «əkən» 

deməkdir.  Qədim  yunan  və  Roma  məktəblərində  seminarlar 

disputlar, öyrənənlərin mülahizələri, kommcntariyaları, şərhləri və 

müəllimin  yekun  sözünün  vəhdətdə  götürülməsi  ilə  təşkil 

olunurdu. 

XVIIl  əsrdə  universitet  təhsili  sistemində  seminarlardan 

geniş  istifadə  olunmağa  başlandı.  Seminarlardan,  əsasən, 

humanitar  fənlərin  tədrisi  zamanı  ilk  mənbələr  üzərində  iş 

məqsədilə istifadə olunurdu. 

xıx 

əsrin 


əvvəllərində 

Rusiya 


universitetlərində 

seminariyalar  görkəmli  alimlərin  kafedralarında  təşkil  olunurdu. 

«Seminariya»  sözü  məşğələlərin  praktik  xarakterini  ifadə  edirdi. 

«Scminariya»  professorun universitetdə 

tələbələr üçün 

özünəməxsus  praktik  təlim  fonnası  yaratması  demək  idi  və 

tələbələr  üçün  təcrübə  məktəbi  rolunu  oynayırdı.  Seminariyada 

tələbələr  konkret  elmi  əsərlərin  müəllifi  olan  profcs.sorun 

rəhbərliyi altında təlim-tədqiqatçılıq işləri aparırdılar. Aydındır ki, 

tələbələr  onlara  rəhbərlik  edən  professorun  «məktəbini»  keçir, 

onun 

tədqiqatlarında əsaslandığı metodologiyanı, 



hazırladığı  metodikanı  Öyrənirdilər  və  bu  yolla  elmi  rəhbərin 

ardıeılları kimi fonnalaşırdılar. 

xıx əsrin sonları - XX əsrin əvvələrində seminar məşğələləri 

universitetlərdə geniş yayıldı. 

Seminariy qarşısında iki əsas vəzifə dururdu: 

•  


dinləyicilərin 

ümumi 

elmi 

dünyagörüşünün 

genişləndirilməsi  (konkret  elmi  axtarışla  məşğul  olan  tələbə 

((dünyanın ümumi mənzərəsi»ni unutmamalıdır); 

•  


tələbələri elmi tədqiqatın əsas texniki elementləri ilə tanış 

etmək. 

232 


Sonralar  «scmiııariy»  sözü  «seminar»  şəklində  ifadə 

olunmağa başlandı. 

Seminar məşğələləri zaman ötdükcə daha artıq inkişaf edərək 

ali məktəb həyatına sirayət etdi. 



Seminar  -  ali  təhsil  sistemində  praktik  məşğələlərin  əsas 

formalarından  biri  olub,  bu  və  ya  digər  fənnin  dərindən 

öyrənilməsinə  və  metodoloji  əsasının  mənimsənilməsinə  xidmət 

edir. 


Seminar  məşğələləri  özünün  çevikliyi  ilə  fərqlənir,  fənnin 

xüsusiyyətlərindən,  ilk  mənbələrin  xarakterindən,  tələbələrin, 

hazırlıq  səviyyəsindən  asılı  olaraq  seminarlar  ən  müxtəlif 

formalarda və kombinasiyalarda təşkil olunur. 

Seminarlar tələbələrin yaradıcı müstəqilliyini inkişaf etdirir, 

elmə  olan  marağını  artırır,  elmi-nəzəri  bilikləri  həyalla 

əlaqələndirmək  imkanı  verir,  praktik  bacarıqlar  formalaşdırır,  ən 

başlıcası, elmi-tədqiqatçıhq səyi aşılayır. 

Seminar  məşğələlərində  tələbələr  müvafiq  elmin  strukturu, 

anlayış-terminologiya sistemi ilə tanış olur, informasiyaları şifahi 

və  yazılı  şəkildə  təqdim  etmək  məharətinə  yiyələnir,  elmi 

müddəaları  və  nəticələri  əsaslandırmağı,  öz  mövqeyini  müdafiə 

elməyi öyrənir. 

Seminarlar ali məktəbdə müxtəlif təlim-tərbiyə vəzifələrinin 

həllinə  şərait  yaradan  praktik  məşğələ  fonnasıdır.  O.  həm  də 

mütəxəssis  hazırlığı  ilə  bağlı  problemlərin  həlli  üçün  əlverişli 

şərait yaradır. 

Etiraf etmək lazımdır ki, seminarlar elmi informasiyaların ilk 

mənbəyi kimi mühazirələrdən asılı olsa da, öz pedaqoji-me- todik 

imkanlarına  görə  mühazirələrdən  daha  zəngindir.  Əslində, 

mühazirələri  və  seminar  məşğələlərini  biri-birindən  ayırmaq 

olmaz.  Təkcə  bunu  demək  kifayətdir  ki,  mühazirədə  müvafiq 

elmi-nəzəri  biliklər  təqdim  olunmamışsa,  seminarı  aparmaq, 

demək  olar  ki,  mümkün  olmur.  Bu  halda  seminar  müəllimi 

mühazirəni  dublyaj  etmədən  zəruri  elmi-nəzəri  informasiyaları 

verməklə tələbələrin müstəqil işləri üçün şərait yaratmaqla seminar 

məşğələsini təşkil etməlidir. 

Semnar  məşğələləri  mühazirələri  əvəz  edə  bilməz.  Sc- 

minarlarsız mühazirələr isə kifayət qədər dolğun və tam olmaz 

233 


(əlbottə.  bu  əlaqə  bir  sıra  fənlər  üzrə  mühazirələrin  seminar  və 

praktik məşğələlər olmadan təşkilini istisna etmir). 

Müasir  ali  təhsil  sistemində  seminar-humanitar  və  texniki 

fənlər üzrə əsas praktik məşğələ formasıdır. Seminar məşğələləri, 

hər  şeydən  əvvəl,  tələbələrdə  elmi  təfəkkür  mədəniyyəti  inkişaf 

etdirir,  fənni  daha  dərindən  öyrənməyə,  elmi  idrakın 

metodologiyasını  mənimsəməyə  geniş  imkanlar  açır.  Seminar 

məşğələləri tələbələri nəzəri biliklərin tətbiqi ilə bağlı bacarıq və 

vərdişlərlə  silahlandırır  ki,  bu  da  seminar  məşğələsinin  əsas 

didaktik funksiyasıdır. 

Seminar məşğələlərinin digər funksiyaları aşağıdakılardır: 

•  


yaradıcı ləfəkkürii inkişaf etdinn&k; 

•  


idrak motivlərini inkişaf etdirmək: 

•  


professional bilikləri tədris prosesində tətbiq etmək; 

•  


müvafiq elmin anlayış-ıerminologiya sistemini 

mənimsətmək; 



anlayışlardan, təriflərdən, formullardan, qaydalardan 



istifadə bacarığı aşılatnaq; 

•  


intellektual problem

 və 


məsələləri qoymaq

 və 


həll etmək 

bacarığı formalaşdırmaq: 

•  


öz mülahizələrini, baxışlarını, mövqelərini, yanaşına 

tərzlərini ə.saslandırmaq bacarığı inkişaf etdirmək; 

•  


biliklərin təkrarı

 

və möhkəmləndirilməsini təmin etmək; 



•  

nəzəri biliklərin dərinləşdirilməsi, genişləndirilməsi, 

konkretləşdirilməsi və sistemlə,^'dirilməsini təmin etmək; 

•  


müstəqil işləmək bacarıq

 ıv) 


vərdişləri formalaşdırmaq; 

•  


nəzarət

 

və korreksiya: 



•  

pedaqoji kommunikasiyanı realla.sdırmaq. 

Seminar məşğələləri tələbələrin  elmi  dərindən öyrənmələri 

üçün 

optimal 


şərait 

yaradan 


«laboratoriya»dır. 

Bu 


«laboratoriya»da elmi ədəbiyyatın, ilk mənbələrin araşdırılması və 

konspcktləşdirilməsi  mənimsəmənin  səmərəliliyini  təmin  edir, 

tələbələrin  idrak  qabiliyyətlərini,  ümumiləşdirmə  bacarığını 

inkişaf etdirir, onları müstəqil, yaradıcı elmi fəaliyyətə hazırlayır. 

234 


Tələbələr elmin nəzəri və metodoloji əsaslarını məhz «.sc- 

minar məşğələsi» adlı «laboratoriya»da öyrənir, görüş dairələrini 

genişləndirir,  hadisələrə  öz  münasibətlərini  bildirməyi,  elmi 

həqiqətləri  axtarıb  tapmağı  öyrənirlər.  Buna  nail  olmaq  üçüm 

seminar  məşğələləri  elmin  daha  çox  mübahisəli,  ziddiyyətli 

məsələlərinə  həsr  olunmalı,  diskussiya  üçün  şərait  yaradılmalı, 

tələbələr tərəfindən yazılmış məruzə və referatlar geniş müzakirə 

olunmalıdır. 

Göründüyü  kimi,  seminar  məşğələsi  çoxkomponcnlli 

mürəkkəb  bir  prosesdir.  Onun  səmərəliliyi,  hər  şeydən  əvvəl, 

müəllimlə  tələbə  qrupunun  işgüzar  əməkdaşlığından,  hər  iki 

tərəfin  idrak  fəallığından  və  məhsuldar  işləmək  bacarığından 

asılıdır. 

Seminar  məşğələlərinin  səmərəliliyini  təmin  edən  digər 

amillər aşağıdakılardır: 

•  


oxunan mühazirənin məzmunu; 

•  


müəllimin elmi-pedaqoji və metodiki hazırlıq səviyyəsi: 

•  


seminar məşğələlərinin mühazirə ilə sıx əlaqəsi; 

•  


tələbələrin mühazirəni dinləmək, qeydlər götürmək və 

müstəqil işləmək bacarığı; 

•  


tələbələrin nəzəri bilikləri tətbiq etmək bacarığı; 

•  


tələbələrin fəallıq səviyyəsi. 

Seminar  məşğələsi  mühazirə  prosesində  əldə  olunmuş 

bilikləri  olduğu  kimi  təkrarlamamalıdır.  Əksinə,  onu 

tamamlamalı,  dəqiqləşdirməli  və  zənginləşdirməlidir.  Mühazirə 

i.sə Öz növbəsində seminar məşğələlərini istiqamətləndirməli və 

onu informasiyalarla təmin etməlidir. 

Seminar 

məşğələsinin 

səmərəliliyini 

təmin 


edən 

faktorlardan  biri  də  onun  düzgün  planlaşdırılması  və  sualların 

düzgün qoyuluşudur. 

Fənnin daha əsas və nisbətən mürəkkəb məsələlərinə planda 

daha geniş yer ayrılmalı və tələbələri mühazirənin və proqramın 

əsas  müddəalarını  öyrənməyə,  ilk  mənbələri  və  elmi  ədəiyyatı 

araşdırıb  konspektləşdirməyə,  müstəqil  ümumiləşdir-  mələr 

etməyə  istiqamətləndirməlidir.  Seminarın  müvəffəqiyyəti 

sualların problem xaraktertiliyindən, düşündüreü olmasından, 

235 


mCibaliisəli məsələlərin kollektiv surətdə həlli üçün imkan yaradan 

situasiyadan  asılıdır.  Seminar  planının  sualları  düşündürücü 

olmaqla  çox  olmamalıdır.  Çünki  suallar  çox  olduqda,  tələbələr 

nəzərdə tutulan bütün mənbələri oxuyub icmaliaşdıra bilmir, nəzəri 

məsələləri dərindən öyrənməkdə çətinlik çəkirlər. 

Seminarın  mövzusuna  və  planına  uyğun  ədəbiyyatın 

düzgün  seçilməsi  də  məşğələnin  səmərəliliyini  təmin  edən 

şərtlərdəndir.  Tələbələrə  mövzu  ilə  birbaşa  bağlı  ədəbiyyat  təklif 

olunmalıdır.  Bəzən  müəllimlər  seminar  mövzusu  ilə  əlaqəsi 

olmayan ədəbiyyatı da siyahıya daxil edirlər. Belə olduqda tələbə 

bilmir  ki,  təklif  olunan  ədəbiyyatdan  hansı  əsas,  hansı  əlavədir. 

Nəticədə  tələbə  əlavə  ədəbiyyatla  lazım  olduğundan  artıq 

yüklənmiş  olur  və  bu  «yükün»  öhdəsindən  gələ  bilmədiyindən 


Yüklə 6,79 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   30




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin