Ədəbiyyat
Paşayev Ə.X., Rüstəmov F.A. Peda-
qogika. B., Çaşıoğlu, 2002.
Əhmədov B., Rzayev A. Pedaqo-
gikadan mühazirə konspektləri. B.,
Maarif, 1983.
fIe.aarornKa u ncHxojıorHH Bbicmen lUKonu (
OTB
. pe^axrop M.B.Byna-
HOBa-TonopKOBa). PocTOB-H//l:(beHHKc,
2002.
Ağayev Ə., Talıbov Y., İsayev İ., Eminov A. Pedaqogika. Bakı, 2006.
Kazımov N. Ali məktəb pedaqogikası. B., Nicat. 1999.
Qasımova L.N., Mahmudova R.M. Pedaqogika. B., Çaşıoğlu, 2003.
Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. B., Çinar-Çap, 2002.
3ıiHOBbCB
C.H. VMeÖHbiH npoıtecc
B COBCTCKOH UIKOJIC
.
M.,
Bbicmaa
ıiiKOJie, 1975.
Dadaşov T.Y. Ali məktəb pedaqogikasının aktual problemləri.
Ümumrespublika elmi konfransın məruzə tezisləri. B. 2003.
Həsənov A., Ağayev Ə. Pedaqogika. B., Nasir, 2007.
48
II
FƏSIL
ALİ MƏKTƏB PEDAQOGİKASININ TƏŞƏKKÜLÜ VƏ
FORMALAŞMASI
2.1. ALİ MƏKTƏB PEDAQOGİKASININ TƏŞƏKKÜLÜ
Elmlərin hələ az diferensiasiya etdiyi dövrdə təhsil xarakter
və məzmununa görə ümumi səciyyə daşıyırdı. Təhsilin məzmunu
fəlsəfə, teologiya (yunanca theologia; then.s - Allah deməkdir) və
yeddi sərbəst sənətdə ifadə olunduğundan dinləyicilər həmin
sahələr üzrə eyni hazırlıq mərhələləri keçirdi. Orta əsrlərdə yaranan
ilk universitetlər ümumi təhsil- ensiklopedik biliklər vermək
məqsədilə yaradılırdı (studium generale).
Zaman keçdikcə elm inkişaf edir, təkmilləşir, genişlənir,
dərinləşir, müxtəlif istiqamətlərə şaxələnir və diferensiasiya
prosesləri baş verirdi. Beləliklə, bir nəfərin bütün elm sahələrinə
yiyələnməsi qeyri-mümkün işə çevrilirdi.
Digər tərəfdən, orta əsrlərdə şəhərlərin böyüməsi,
mədəniyyətin inkişafı yeni sosial tələbatlar doğurdu. Kilsənin öz
dini məqsədlərini uğurla həyata keçirməsi üçün yüksək təhsil
görmüş keşişlərə ehtiyacı artdı. Kilsənin hakim dairələrdə
mübahisəli məsələləri həll etməyə qabil olan hüquqşünaslara,
siyasətçilərə tələbatı meydana gəldi. Əhali içərisində yayılmış
müxtəlif xəstəliklərin müalicəsi üçün həkim hazırlığına ehtiyac
yarandı.
Bu tələbat nəticəsində orta əsrlərdə universitet təhsili üç əsas
istiqamət üzrə müəyyənləşdirildi: ilahiyyat, tibb və hüquq (hüquq
fakültəsi bir çox hallarda kanonik, yəni «kilsə hüququ» fakültəsi
adlanırdı). Bu, ali təhsildə ixtisaslaşmanın başlanması demək idi.
Ali təhsil sahəsində sonrakı ixtisaslaşma cəmiyyətin tələbləri
əsasında elmin inkişafı ilə vəhdətdə baş verdi.
Ali təhsilin inkişaf dinamikası bu gün də həmin istiqamət
üzrə davam etməkdədir. Elmin və texnikanın tərəqqisinə rəğmən
ixtisasların da sayı artır, yeni tipli ali təhsil müəssisələri
49
yaranır. Universitetlər isə, həmişə olduğu kimi, indi də «elm
məbədi» rolunu oynayır, elmin yeni sahələrinin yaranmasına təkan
verir, bununla əlaqədar olaraq yeni ixtisaslar və ixtisaslaşma
istiqamətləri müəyyənləşir, hətta ali təhsilin yeni sahələri təşəkkül
tapır. Fakültativlər, tələbələrin seçiminə əsaslanan alternativ kurslar
tədris edilir. Bir sözlə, universitetlər elmi-tədqiqat, tədris, ixtisas
hazırlığı
mərkəzinə
çevrilərək,
ölkənin
ictimai-siyasi,
iqtisadi-mədəni həyatına qüvvətli təsir edir.
Təbii ki, ali təhsilin inkişafı ali məktəb pedaqogikasına
ehtiyac doğurdu. Çünki dəqiq elmi-nəzəri əsaslar olmadan ali
təhsilin sonrakı inkişafına nail olmaq mümkün deyildi.
Ümumi pedaqogikanın sahələrindən biri olan labbə
şəxsiyyətinin inkişafı və ali təhsil müəssisəsində peşə-ixtisas
hazırlığı problemlərini öyrənməklə məşğul olan ali məktəb
pedaqogikası məqsədyönlü inkişaf yolu keçmişdir. M.F.Kvinti-
liandan başlayaraq qədim dünyanın klassik pedaqoqları öz
əsərlərində ali məktəbdə təlimin təşkili formaları kimi mühazirə və
disputlardan geniş istifadə etmişlər. Bu cəhətdən XI- XII əsrlərdə
Avropada fəaliyyətə başlayan Bolonya, Oksfort, Paris, Praqa və
başqa universitetlərin təcrübəsi diqqətəlayiqdir. Zaman keçdikcə ali
məktəblərin fəaliyyət parametrlərini müəyyən edən əsasnamə və
nizamnamələri yazılmış, həmin sənədlərdə ali təhsilin bir sıra nəzəri
və praktik məsələləri ümumiləşdirilmişdir.
2.1.1.
Rusiyada ali məktəb pedaqogikasının inkişafı
Rusiyada
ali
məktəb
pedaqogikasının
inkişafı
M.V.Lomonosov,
N.İ.Lobaçevski,
N.A.Dobrolyubov
və
N.İ.Piroqov,
K.D.Uşinski və digərlərinin Moskva, Kazan, Peterburq, Derpt,
Vilnus universitetlərində yaratdıqları ənənələrlə bağlı olmuşdur.
Derpt universitetində yaradılmış «Professorlar institutu»nun bu
sahədə rolu xüsusilə böyük olmuşdur.
Ali məktəb problemləri rus alimləri N.A.Umovu,
M.V.Ostroqradskini, D.İ.Mendeleyevi daha çox özünə cəlb
etmişdir. Maraqlıdır ki, L.N.Tolstoy, D.İ.Pisarev və başqaları
50
tia öz əsərlərində irəli sürdüyü ideyaları ilə ali təhsil sistemində
mövcud olan çətinliklərin aradan qaldırılmasına çalışmışlar.
L.
İ.Petrajiski «Universitet və elm» (1907) adlı əsər
yazmaqla Rusiyada ilk ali məktəb pedaqogikası dərsliyinin əsasını
qoymuşdur.
Rusiyada XX əsrin 20-ci illərindən bir sıra elmi məktəblərin
yaradıcıları ali məktəb pedaqogikasının inkişafı ilə bağlı xeyli işlər
gördülər. Bu sahədə A.P.Pinkeviç və Y.N.Medin- skinin rolunu
xüsusilə qeyd etmək olar.
XX yüzilliyin 60-cı illərindən başlayaraq ali məktəb
pedaqogikası kompleks şəkildə öyrənilməyə başlandı. Tələbə
gənclərin təhsili və tərbiyəsinin özünəməxsus xüsusiyyətləri, ali
təhsil müəssisəsində pedaqoji və elmi fəaliyyətin vəhdəti, ali
məktəbin təşkili, idarə olunması və ona rəhbərlik məsələləri elmi
tədqiqatların əsas istiqamətlərindən oldu.
Ali məktəb pedaqogikasında ümumi psixologiyanın və
məktəb pedaqogikasının nailiyyətlərindən geniş istifadə olunmağa
başlandı. A.S.Makarenko, V.A.Suxomlinski, L.S.Vı- qotski,
B.Q.Ananyev irsindən bəhrələnən ali məktəb pedaqogikası öz
hüdudlarını genişləndirməyə başladı və bununla bağlı
ümumiləşdirici əsərlər yarandı.
RSFSR PEA tərəfindən V.A.Samarinin «OHepKH ncnxo-
jıoi'HH yMa» (1962) əsəri nəşr olundu. Bununla da
tələbə-gənclərin əqli fəaliyyətinin tədqiqinin nəzəri əsasları
haqqında təlim formalaşmağa başladı. Tələbəlik dövrünün psixoloji
xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə maraq artdı.
1966-cı ildə SSRİ Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyi
yanında ali məktəb pedaqogikası üzrə elmi-metodik şura yaradıldı.
1969-cu ildə Voronej Dövlət Universiteti «neÄarorHKa Bbicuıefi
ujKOJibD) kitabını nəşr etdirdi. Həcmcə o qədər də böyük olmayan
bu kitabda ali məktəbdə təlim və tərbiyə prosesinin
təkmilləşdirilməsinin əsas istiqamətləri, ali məktəbdə təlim
prosesinin psixoloji əsasları, ali təhsildə mühazirələrin rolu, ali
məktəb müəllimi təlimdənkənar prosesdə tərbiyəçi kimi, ali
məktəbdə tələbə-müəllim münasibətlərinin etik xüsusiyyətləri,
təlimin təşkili, texniki vasitələrin təlim prosesinə tətbiqi və digər
51
problemlər qismən də olsa işıqlandırıldı. Bu vəsait ali məktəb
pedaqogikasının formalaşmasına müəyyən qədər öz töhfəsini verdi.
1969-cu ildə Lvov Dövlət Universiteti «CoBpeMenın,ıe
cpencToa
B
rexHHHecKOM By3e» adlı dərslik nəşr etdirdi. Kitab
bütövlükdə ali məktəb problemlərinə deyil, texniki institutların tədris
prosesində təlimin müasir texniki vasitələrindən istifadə probleminə həsr
olunmuşdu.
1972-ci ildə Leninqrad Dövlət Universitetinin əməkdaşları
«OcHOBbi ByaoBCKOH neÄarorHKH»
adlı dərslik hazırladı.
N.V.Kuzminanın redaktorluğu ilə bir qrup pedaqoqun hazırlamış
olduğu bu kitabda ali məktəbdə təhsil-tərbiyənin bir neçə istiqaməti
- gəncliyin ikinci dövrü - tələbəlik, ali məktəb kollektivinin
xüsusiyyətləri, ali məktəbdə komsomol təşkilatının fəaliyyətinin
məzmunu və vəzifələri; tələbələrin pedaqoji praktikasının təşkili
məsələləri öz əksini tapmışdı.
70-ci illərin əvvəllərində Y.K.Babanskinin redaktorluğu ilə
«rieÄarorHKa BbicıneH uiKonbi»
(1972), İ.D.Nikandrovun
redaktorluğu ilə
«neÄarorHKa BbicıneK uiKOJibi»
(1974) və
S.İ.Zinovyevin
«y4e6Hbifı npouecc
B COBCTCKOH
Bbicıuefi
ujKone»
(1975) adlı kitabları nəşr olundu.
Bu kitablar ali təhsil sistemində ali məktəb pedaqogikasının
nəzəri əsaslarım özündə ehtiva etməklə onun inkişafına qüvvətli
təkan verdi.
1977-ci ildə S.Y.Batışev və S.A.Şaporinskayanın redaktəsi ilə
«OcHOBbi npo4>eccnoHajibHOH nenaro™KH» kitabı işıq üzü gördü.
Kitabın ən böyük məziyyəti ondadır ki, burada texniki peşə təlimi
problemi geniş işıqlandırılmışdır.
Ali məktəb pedaqogikasının inkişafında müəyyən dur-
ğunluqdan sonra XX əsrin sonları və XXI əsrin əvvəllərində bu
sahədə yenidən dirçəliş hiss olunmağa başlandı. Rus müəlliflərinin
biri-birinin ardınca əsərləri işıq üzü gördü. Ali məktəb pedaqogikası
ilə bağlı sanballı dərsliklər yarandı.
2001- ci ildə V.A.Popkov və A.V.Korjuyevin birlikdə
yazdıqları «)D(nnaKTHKa Bbicuıen ıUKonbi» adlı vəsait
mütəxəssislərin ixtiyarına verildi. Kitabda didaktik kateqoriyalar.
52
qaydalar və qanunauyğunluqlar, ali məktəb müəlliminin hazırlığı və
yaşlıların təhsili problemləri özünün dərin şərhini tapdı.
2002- ci ildə «neaarorHica u ncHxoaoruH Bbicuıefi
ıj,ııcojibi» adlı kitab nəşr olundu. Dərslikdə ali təhsilin məzmunu,
təlim
texnologiyaları,
professional
təfəkkürün
sistemli
formalaşdırtl- ma metodları, geniş profilli mütəxəssis hazırlığı,
kreativ (ingiliscə creaüvity yaradıcılıq .istedadı, yaradıcı qabiliyyət
səviyyəsi
deməkdir.
Şəxsiyyətin
nisbətən
davamlı
xarakteristikasına daxildir), humanist, ahəngdar şəxsiyyət tərbiyəsi
kimi son dərəcə önəmli problemlər ümumiləşdirildi.
Kitabın birinci hissəsi ali təhsil sistemində pedaqoji
problemlərin şərhinə həsr olunub. Burada Rusiyada və xaricdə
təhsilin müasir inkişaf istiqamətləri, ali məktəb didaktikasının
əsasları, pedaqoji fəaliyyətin strukturu, ali məktəbdə ləlim
prosesinin təşkili formaları və metodları, pedaqoji layihələşdir- mə,
pedaqoji texnologiyalar, pedaqoqun kommunikativ mədəniyyəti və
pedaqoji kommunikasiya problemlərinin izahı verilib. Əvvəlki
dərsliklərdən fərqli olaraq burada ali məktəb müəlliminin pedaqoji
mədəniyyəti, qabiliyyətləri və ustalığı məsələlərinə daha geniş yer
verilib. Dərslikdə pedaqoji pro- yektləşdirmənin mərhələləri və
formaları, tədris fənninin məzmununun modul quruluşu (tədris
materialının məntiqi surətdə tamamlanmış və tələbələr tərəfindən
mənimsənilməsinə nəzarət olunan hissəsi) və reytinq nəzarəti,
təlimin intensifikasiyası (geniş tədris informasiyasının verilməsi)
və problemli təlim, aktiv ləlim, işgüzar oyunlar, təlimin evristik
distant və informasiya (məlumatverici) təlim texnologiyalardan
geniş bəhs olunur.
Dərsliyin ikinci bölməsi «Ali məktəb psixoiogiyası» adlanır.
Burada tələbə şəxsiyyətinin inkişaf xüsusiyyətləri, tələbə və
müəllim şəxsiyyətinin tipologiyası, tələbə şəxsiyyətinin psixoloji
və pedaqoji xarakteristikasının öyrənilməsi, peşə istiqamətinin
psixoloji əsaslan, peşənin kompromis seçimi zamanı psixoloji
korreksiya işi, tələbə şəxsiyyətinin mütəxəssis kimi formalaşması
və professional təfəkkürün təşəkkül prosesinin psixoloji əsasları
kimi məsələlərinə həsr olunmuşdur.
53
Kitabda məzmunun dərk edilməsinə kömək edən maraqlı
sxemlər, qrafiklər, diaqramlar, müqayisələr, əlavələr və s. təqdim
edilmişdir.
Son dövrün uğurlu dərsliklərindən biri də D.V.Çerni-
levskinin
«j!İHÄaKTHHecKHe
rexHOJiorMH
B
Bbicuıeu
ujKOJie»
(M.2002) adlı dərsliyidir. Onun üstün cəhəti tətbiqi istiqamət
daşımasıdır. Burada peşə-ixtisasla bağlı sistematik bilik və
bacarıqların qazanılması, təhsil-tərbiyənin məqsədinə uyğun olaraq
şəxsi keyfiyyətlərin formalaşmasını təmin edən didaktik proseslər,
əməliyyatlar
sistemindən
ibarət
kompleks
didaktik
texnologiyalardan çox müfəssəl şəkildə bəhs olunur. Didaktik
oyunlar, problemli təlim, təlim nəticələrinin keyfiyyətinin
diaqnostikası kimi innovasiya texnologiyalarının geniş şərhi verilir.
D.V.Çernilevski öz dərsliyini belə bir məntiq üzərində qurur:
təlimin proqnostik məqsədlərinin (nə məqsədlə öyrətmək)
müəyyənləşdirilməsi, məzmunun seçilməsi və layihələş- dirilməsi
(nəyi öyrətmək?), təlim prosesinin təşkili (necə öyrətmək?), təlimin
vasitə və metodlarının seçilməsi (hansı vasitələrlə öyrətmək?),
müəllimin ixtisas səviyyəsi (kim öyrədir?), təlimin nəticələrinin
diaqnostikası (nə alındı?).
Müəllif pedaqogikanın üç əsas konseptual müddəasına -
< və mec^ öyr^tnwk?»
suallarına cavab verməyə çalışır. Dərslikdə pedaqoji innovasi-
yalara geniş yer verən D.V.Çernilevski texnologiya kateqorii-
yasını - psixopedaqoji durumların, forma, metod, qayda və tərz
komponentlərinin məcmusu kimi təqdim edir. Onun fikrincə, ali
məktəbdə təlim texnologiyaları sivil cəmiyyətin ali ixtisas təhsilinə
verdiyi tələblərə uyğun olmalıdır.
Psixopedaqoji proseduraların, forma, metod, qayda, priyom
(tərz) və şərtlərin (amillərin) sistemli kompleksindən ibarət olan ali
təhsil texnologiyaları öyrənənlərin tələblərinə, davranış formalarına
və fəaliyyətlərinə uyğun olmalı və beləliklə, ali məktəbdə
təhsil-tərbiyə
prosesinin
şah
damarı
rolunu
oynamalı,
pedaqogikanın dəqiq elmlərlə qovuşmasını təmin etməli, pedaqoji
praktikanı və müəllimin intellektual
54
yaradıcılığını idarə və tənzim olunan və pozitiv nəticələri
qabaqcadan müəyyənləşdirilə bilən prosesə çevirməlidir. Müəllifin
fikrincə, pedaqoji texnologiya təlim-tərbiyə prosesinin canlı və
dinamik komponetidir, dərindən düşünülmüş, yaradıcı, məhsuldar,
səmərəli işdir, pedaqoji prosesin effektivliyini təmin edən bir çox
faktorların ahəngdarlığının təmin edilməsidir. Buradan müəllif belə
qənaətə gəlir ki, təlim texnologiyası tam, bütöv didaktik sistemdir
və o təhsil- tərbiyənin konkret məqsədlərinin reallaşdırılmasma
şərait yaradır.
Müəllif təhsil prosesinin.layihələşdirilməsindən danışarkən,
haqlı olaraq qeyd edir ki, müasir dövrdə fənnin məzmununun
öyrənilməsi deyil, real gerçəkliyin, ətraf aləmin qavranılması və
dərk edilməsi təlim prosesinin əsas, universal komponenti olmalı və
yalnız bundan sonra konkret təlim materialının ənənəvi olaraq
qavranılması təmin edilməlidir. D.V.Çernilevski belə bir fikri
xüsusilə vurğulayır ki, təlimin məqsədləri həyatiliyə, reallığa,
zəruriliyə, dəqiqliyə, tamlığa (artıq «yüklənmədən» uzaq),
sistemliliyə, müəyyənliyə əsaslanmaqla şəxsiyyətin bütövlükdə
çevik xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq diaqnostlaşdırılmalıdır.
Pedaqoji prosesin inkişaf istiqamətlərinin əsas sahəsini
müəyyənləşdirməyə çalışan müəllif öz dərsliyində belə bir
konseptual ideyanı əsas götürür: sağlam cəmiyyət ahəngdar,
harmonik, dəyərli, mükəmməl, yararlı vətəndaşlara əsaslanır. Belə
vətəndaşları isə yeni, effektiv təhsil sistemi yetişdirə bilər.
2.1.2. AZƏRBAYCANDA ALİ MƏKTƏB
PEQAQOGİKASININ İNKİŞAFI
Azərbaycanda ali məktəb pedaqogikasının yaradılması
təşəbbüsləri XX əsrin 7G-ci illərinə təsadüf edir. Əgər 70-ci illərdə
ali məktəbdə pedaqoji prosesin tənzimlənməsi və idarə olunması,
ali məktəbdə təlim prosesinin mahiyyəti və vəzifələri, ali məktəbdə
təlimin təşkili formaları, tələbə elmi tədqiqat işləri, ali məktbədə
pedaqoji təcrübə, ali məktəbin müəllim və tələbələrinin
fəaliyyətinin məzmunu ilə bağlı metodiki xarakterli
55
əsərlər yazılırdısa, 80-ct illərdə problemlə bağlı sistemli tədqiqatlar
aparılmağa başlandı. Ali pedaqoji təhsil sistemində tələbələrin
tədris, elmi və ictimai fəaliyyətlərinin qarşılıqlı əlaqəsi, tələbə
kollektivində şəxsiyyətin tərbiyəsinin pedaqoji əsasları, pedaqoji
fakültə tələbələrində yaradıcı təxəyyülün tərbiyəsi problemləri
namizədlik
dissertasiyası
(T.Məmmədov.
A.Həsənov,
G.Axundova,
M.Dadaşova)
səviyyəsində
tədqiq
edildi.
N.Əhmədov, S.Axundov, S.Paşayev və B.Bəşirovun ali məktəb
pedaqogikasının mühüm problemi ilə bağlı araşdırmaları meydana
gəldi.
M.Ə.Muradxanov müəllimlər üçün «Ali maktDhtb
mühazir?f» (1976) adlı metodik vəsait hazırladı. Burada ali
məktəbdə mühazirəyə verilən pedaqoji tələblər, mühazirə zamanı
əyani və texniki vasitələrdən istifadə edilməsi məsələləri
işıqlandırıldı. Mühazirəyə hazırlaşmağın yolları ilə bağlı tövsiyələr
verildi.
80-ci illərdən tələbə gənclərin ictimai fəallığının məzmun və
mahiyyəti, kriteriyalan, səviyyələri, motivləri, formalaşması
amilləri, demoqrafik məsələləri ilə bağlı ilkin araşdırmalar
(F.Məmmədov) meydana gəldi.
Ali məktəb müəlliminə verilən etik tələblər, tələbə-gənclərin
öz müəllimlərini qiymətləndirərkən əsaslandığı mənəvi dəyərlər,
müəllim-tələbə münasibətlərinin inkişaf dinamikası, ali məktəbdə
pedaqoji ünsiyyəti şərtləndirən amillər, ali məktəb müəlliminin
elmi-pedaqoji ustalığının, ictimai fəaliyyətinin tələbə şəxsiyyətinin
formalaşmasına təsiri, ali məktəb müəlliminin əxlaqi siması, tələbə
gənclərin əxlaqi-psixoloji xüsusiyyətləri və inkişafını şərtləndirən
etnopsixoloji faktorların müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı A.Həziyevin
silsilə məqaləjələri nəşr olundu.
Ali məktəbdə seminar məşğələlərin əhəmiyyəti, mahiyyəti,
mərhələləri, növləri, seminar məşğələləri ilə mühazirə arasında
qarşılıqlı əlaqə, seminar məşğələlərinə hazırlıq və keçirilməsi,
seminarda müəllimin rəhbər rolu, seminar məşğələlərində
tələbələrin müstəqil işi və ali məktəbdə təlimin seminar formasının
təşkili ilə bağlı digər vacib məsələlər Ə.S.Tağıyevin «Ali ımktabıh
seminar ma^ğsbbrinin aparılmasına aid metodik göst;>ri;ş»\x\dz)
(1984) öz ifadəsini tapdı.
56
1989-cu ildə A.Qurbanovun «Kumtor v? t^hbi>» adlı kitabı
nəşr olundu. Kitabda ali məktəbdə kuratorun fəaliyyəti ilə bağlı,
demək olar ki, bütün məsələlər (kurator işinin mahiyyəti, təşkili,
hüquq və vəzifələri, kuratorun şəxsiyyəti tərbiyə amili kimi və s.)
əhatə olundu və beləliklə, ali məktəb kuratorlan üçün kompas
rolunu oynadı.
90-cı illərdə Azərbaycan AAK-nın qərarı ilə bütün ixtisaslar
üzrə aspirant və dissertantların ali məktəb pedaqogikasından
minimum imtahanı verməsi, universitet və institutların
magistraturasında ali məktəb pedaqogikasının tədrisi ali məktəb
pedaqogikası ilə bağlı tədqiqatlann daha geniş vüsət almasına şərait
yaratdı. B.Bəşirovun «Ali məktub pedaqogikası» (APU. 1992) və
«Aliımktdb didaktikast» (1992) kitabları nəşr olundu.
1999-cu ildə N.Kazımov «Ali mnktsb pedaqogikası» adlı
dərslik hazırladı. Dərslikdə pedaqogikanın nəzəri-metodoloji
məsələləri, pedaqogika elminin sahələri, digər elmlərlə əlaqəsi,
tədqiqat üsulları və pedaqoji cərəyanlar, pedaqoji prosesdə təlim,
tərbiyə, təhsil və psixoloji inkişafın vəhdəti, pedaqoji prosesdə
ziddiyyət, qanunauyğunluq və qanun anlayışları, pedaqoji prosesin
ümumi prinsipləri, əsas mərhələləri, üsulları, təşkili formaları kimi
ümıımpedaqoji məsələlər şərh olundu. Bununla yanaşı,
magistratura pilləsində pedaqoji təcrübə, ali məktəbdə
elmi-tədqiqat işi, ali məktəbdə yüksək ixtisaslı elmi- pedaqoji
kadrların hazırlanması, ali məktəbdə rəhbərlik və pedaqoji nəzarət
kimi sırf ali məktəb pedaqogikasının problemləri də özünün ətraflı
şərhini tapdı.
Hazırda ADPU-nun (H.Əhmədov, F.Rüstəmov, M.Həsənov,
H.Bayramov, İ.İsayev, M.İlyasov, K.Quliyeva, H.Cəfərov,
BDU-nun (N.Muxtarova, H.Əlizadə, T.Dadaşova, A.Həziyev,
F.Məmmədov, R.Mahmudova, S.Allahverdiyeva, N.İmamver-
diyeva). Dillər
Universitetinin
(N.Kazımov,
F.Sadıqov),
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun pedaqogika kafedralarında
{R.Hüseynzadə, A.Həşimova), Təhsil Problemləri İnstitutunun
müvafiq şöbələrində (A.Mehrabov. A.Abbasov, Ə.Agayev,
V.Xəlilov, R.Əliyev) ali məktəb pedaqogikasının bu və ya digər
problemləri ilə bağlı araşdırmalar aparılır, proqramlar tərtib olunur,
dərslik və dərs vəsaitləri hazırlanır.
57
|