FƏrrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi



Yüklə 6,79 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/30
tarix20.11.2019
ölçüsü6,79 Mb.
#29629
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30
Fərrux rüstəmov - Ali məktəb pedaqogikası


Ədəbiyyat 

 

Paşayev Ə.X., Rüstəmov F.A. Peda- 



qogika. B., Çaşıoğlu, 2002. 

Əhmədov B., Rzayev A. Pedaqo- 

gikadan mühazirə konspektləri. B., 

Maarif, 1983. 

fIe.aarornKa u ncHxojıorHH Bbicmen lUKonu (

OTB


. pe^axrop M.B.Byna- 

HOBa-TonopKOBa). PocTOB-H//l:(beHHKc, 

2002.

 

Ağayev Ə., Talıbov Y., İsayev İ., Eminov A. Pedaqogika. Bakı, 2006. 



Kazımov N. Ali məktəb pedaqogikası. B., Nicat. 1999. 

Qasımova L.N., Mahmudova R.M. Pedaqogika. B., Çaşıoğlu, 2003. 

Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. B., Çinar-Çap, 2002. 

3ıiHOBbCB 

C.H. VMeÖHbiH npoıtecc 

B COBCTCKOH UIKOJIC

.

 

M., 



Bbicmaa 

ıiiKOJie, 1975. 

Dadaşov T.Y. Ali məktəb pedaqogikasının aktual problemləri. 

Ümumrespublika elmi konfransın məruzə tezisləri. B. 2003. 

Həsənov A., Ağayev Ə. Pedaqogika. B., Nasir, 2007. 

48 


II 

FƏSIL


 

ALİ MƏKTƏB PEDAQOGİKASININ TƏŞƏKKÜLÜ VƏ 

FORMALAŞMASI 

2.1.  ALİ MƏKTƏB PEDAQOGİKASININ TƏŞƏKKÜLÜ 

Elmlərin hələ az diferensiasiya etdiyi dövrdə təhsil xarakter 

və məzmununa  görə ümumi səciyyə daşıyırdı. Təhsilin  məzmunu 

fəlsəfə, teologiya (yunanca theologia; then.s - Allah deməkdir) və 

yeddi  sərbəst  sənətdə  ifadə  olunduğundan  dinləyicilər  həmin 

sahələr üzrə eyni hazırlıq mərhələləri keçirdi. Orta əsrlərdə yaranan 

ilk  universitetlər  ümumi  təhsil-  ensiklopedik  biliklər  vermək 

məqsədilə yaradılırdı (studium generale). 

Zaman  keçdikcə  elm  inkişaf  edir,  təkmilləşir,  genişlənir, 

dərinləşir,  müxtəlif  istiqamətlərə  şaxələnir  və  diferensiasiya 

prosesləri  baş  verirdi.  Beləliklə,  bir  nəfərin  bütün  elm  sahələrinə 

yiyələnməsi qeyri-mümkün işə çevrilirdi. 

Digər  tərəfdən,  orta  əsrlərdə  şəhərlərin  böyüməsi, 

mədəniyyətin  inkişafı  yeni  sosial  tələbatlar  doğurdu.  Kilsənin  öz 

dini  məqsədlərini  uğurla  həyata  keçirməsi  üçün  yüksək  təhsil 

görmüş  keşişlərə  ehtiyacı  artdı.  Kilsənin  hakim  dairələrdə 

mübahisəli  məsələləri  həll  etməyə  qabil  olan  hüquqşünaslara, 

siyasətçilərə  tələbatı  meydana  gəldi.  Əhali  içərisində  yayılmış 

müxtəlif  xəstəliklərin  müalicəsi  üçün  həkim  hazırlığına  ehtiyac 

yarandı. 

Bu tələbat nəticəsində orta əsrlərdə universitet təhsili üç əsas 

istiqamət  üzrə müəyyənləşdirildi: ilahiyyat,  tibb və hüquq (hüquq 

fakültəsi  bir  çox  hallarda  kanonik,  yəni  «kilsə  hüququ»  fakültəsi 

adlanırdı).  Bu,  ali  təhsildə  ixtisaslaşmanın  başlanması  demək  idi. 

Ali  təhsil  sahəsində  sonrakı  ixtisaslaşma  cəmiyyətin  tələbləri 

əsasında elmin inkişafı ilə vəhdətdə baş verdi. 

Ali  təhsilin  inkişaf  dinamikası  bu  gün  də  həmin  istiqamət 

üzrə  davam  etməkdədir.  Elmin  və  texnikanın  tərəqqisinə  rəğmən 

ixtisasların da sayı artır, yeni tipli ali təhsil müəssisələri 

49 


yaranır.  Universitetlər  isə,  həmişə  olduğu  kimi,  indi  də  «elm 

məbədi» rolunu oynayır, elmin yeni sahələrinin yaranmasına təkan 

verir,  bununla  əlaqədar  olaraq  yeni  ixtisaslar  və  ixtisaslaşma 

istiqamətləri müəyyənləşir, hətta ali təhsilin yeni sahələri təşəkkül 

tapır. Fakültativlər, tələbələrin seçiminə əsaslanan alternativ kurslar 

tədris  edilir.  Bir  sözlə,  universitetlər  elmi-tədqiqat,  tədris,  ixtisas 

hazırlığı 

mərkəzinə 

çevrilərək, 

ölkənin 


ictimai-siyasi, 

iqtisadi-mədəni həyatına qüvvətli təsir edir. 

Təbii  ki,  ali  təhsilin  inkişafı  ali  məktəb  pedaqogikasına 

ehtiyac  doğurdu.  Çünki  dəqiq  elmi-nəzəri  əsaslar  olmadan  ali 

təhsilin sonrakı inkişafına nail olmaq mümkün deyildi. 

Ümumi  pedaqogikanın  sahələrindən  biri  olan  labbə 



şəxsiyyətinin  inkişafı  və  ali  təhsil  müəssisəsində  peşə-ixtisas 

hazırlığı  problemlərini  öyrənməklə  məşğul  olan  ali  məktəb 

pedaqogikası  məqsədyönlü  inkişaf  yolu  keçmişdir.  M.F.Kvinti- 

liandan  başlayaraq  qədim  dünyanın  klassik  pedaqoqları  öz 

əsərlərində ali məktəbdə təlimin təşkili formaları kimi mühazirə və 

disputlardan geniş istifadə etmişlər. Bu cəhətdən XI- XII əsrlərdə 

Avropada  fəaliyyətə  başlayan  Bolonya,  Oksfort,  Paris,  Praqa  və 

başqa universitetlərin təcrübəsi diqqətəlayiqdir. Zaman keçdikcə ali 

məktəblərin  fəaliyyət  parametrlərini  müəyyən  edən  əsasnamə  və 

nizamnamələri yazılmış, həmin sənədlərdə ali təhsilin bir sıra nəzəri 

və praktik məsələləri ümumiləşdirilmişdir. 

2.1.1. 


Rusiyada ali məktəb pedaqogikasının inkişafı 

Rusiyada 

ali 

məktəb 


pedaqogikasının 

inkişafı 

M.V.Lomonosov, 

N.İ.Lobaçevski, 

N.A.Dobrolyubov 

və 


N.İ.Piroqov, 

K.D.Uşinski  və  digərlərinin  Moskva,  Kazan,  Peterburq,  Derpt, 

Vilnus  universitetlərində  yaratdıqları  ənənələrlə  bağlı  olmuşdur. 

Derpt  universitetində  yaradılmış  «Professorlar  institutu»nun  bu 

sahədə rolu xüsusilə böyük olmuşdur. 

Ali məktəb problemləri rus alimləri N.A.Umovu, 

M.V.Ostroqradskini,  D.İ.Mendeleyevi  daha  çox  özünə  cəlb 

etmişdir. Maraqlıdır ki, L.N.Tolstoy, D.İ.Pisarev və başqaları 

50 


tia  öz  əsərlərində  irəli  sürdüyü  ideyaları  ilə  ali  təhsil  sistemində 

mövcud olan çətinliklərin aradan qaldırılmasına çalışmışlar. 

L. 

İ.Petrajiski  «Universitet  və  elm»  (1907)  adlı  əsər 



yazmaqla Rusiyada ilk ali məktəb pedaqogikası dərsliyinin əsasını 

qoymuşdur. 

Rusiyada XX əsrin 20-ci illərindən bir sıra elmi məktəblərin 

yaradıcıları ali məktəb pedaqogikasının inkişafı ilə bağlı xeyli işlər 

gördülər.  Bu  sahədə  A.P.Pinkeviç  və  Y.N.Medin-  skinin  rolunu 

xüsusilə qeyd etmək olar. 

XX  yüzilliyin  60-cı  illərindən  başlayaraq  ali  məktəb 

pedaqogikası  kompleks  şəkildə  öyrənilməyə  başlandı.  Tələbə 

gənclərin  təhsili  və  tərbiyəsinin  özünəməxsus  xüsusiyyətləri,  ali 

təhsil  müəssisəsində  pedaqoji  və  elmi  fəaliyyətin  vəhdəti,  ali 

məktəbin  təşkili,  idarə olunması  və ona rəhbərlik məsələləri elmi 

tədqiqatların əsas istiqamətlərindən oldu. 

Ali  məktəb  pedaqogikasında  ümumi  psixologiyanın  və 

məktəb pedaqogikasının nailiyyətlərindən geniş istifadə olunmağa 

başlandı.  A.S.Makarenko,  V.A.Suxomlinski,  L.S.Vı-  qotski, 

B.Q.Ananyev  irsindən  bəhrələnən  ali  məktəb  pedaqogikası  öz 

hüdudlarını  genişləndirməyə  başladı  və  bununla  bağlı 

ümumiləşdirici əsərlər yarandı. 

RSFSR  PEA  tərəfindən  V.A.Samarinin  «OHepKH  ncnxo- 

jıoi'HH  yMa»  (1962)  əsəri  nəşr  olundu.  Bununla  da 

tələbə-gənclərin  əqli  fəaliyyətinin  tədqiqinin  nəzəri  əsasları 

haqqında təlim formalaşmağa başladı. Tələbəlik dövrünün psixoloji 

xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə maraq artdı. 

1966-cı  ildə  SSRİ  Ali  və  Orta  İxtisas  Təhsili  Nazirliyi 

yanında ali məktəb pedaqogikası üzrə elmi-metodik şura yaradıldı. 

1969-cu ildə Voronej  Dövlət Universiteti  «neÄarorHKa Bbicuıefi 

ujKOJibD) kitabını nəşr etdirdi. Həcmcə o qədər də böyük olmayan 

bu  kitabda  ali  məktəbdə  təlim  və  tərbiyə  prosesinin 

təkmilləşdirilməsinin  əsas  istiqamətləri,  ali  məktəbdə  təlim 

prosesinin  psixoloji  əsasları,  ali  təhsildə  mühazirələrin  rolu,  ali 

məktəb  müəllimi  təlimdənkənar  prosesdə  tərbiyəçi  kimi,  ali 

məktəbdə  tələbə-müəllim  münasibətlərinin  etik  xüsusiyyətləri, 

təlimin təşkili, texniki vasitələrin təlim prosesinə tətbiqi və digər 

51 


problemlər  qismən  də  olsa  işıqlandırıldı.  Bu  vəsait  ali  məktəb 

pedaqogikasının formalaşmasına müəyyən qədər öz töhfəsini verdi. 

1969-cu  ildə  Lvov  Dövlət  Universiteti  «CoBpeMenın,ıe 

cpencToa 

B

  rexHHHecKOM  By3e»  adlı  dərslik  nəşr  etdirdi.  Kitab 



bütövlükdə  ali  məktəb  problemlərinə  deyil,  texniki  institutların  tədris 

prosesində təlimin müasir texniki vasitələrindən istifadə probleminə həsr 

olunmuşdu. 

1972-ci  ildə  Leninqrad  Dövlət  Universitetinin  əməkdaşları 

«OcHOBbi ByaoBCKOH neÄarorHKH» 

adlı dərslik hazırladı. 

N.V.Kuzminanın  redaktorluğu  ilə  bir  qrup  pedaqoqun  hazırlamış 

olduğu bu kitabda ali məktəbdə təhsil-tərbiyənin bir neçə istiqaməti 

-  gəncliyin  ikinci  dövrü  -  tələbəlik,  ali  məktəb  kollektivinin 

xüsusiyyətləri,  ali  məktəbdə  komsomol  təşkilatının  fəaliyyətinin 

məzmunu  və  vəzifələri;  tələbələrin  pedaqoji  praktikasının  təşkili 

məsələləri öz əksini tapmışdı. 

70-ci illərin əvvəllərində Y.K.Babanskinin redaktorluğu ilə 

«rieÄarorHKa  BbicıneH  uiKonbi» 

(1972),  İ.D.Nikandrovun 

redaktorluğu ilə 

«neÄarorHKa BbicıneK uiKOJibi» 

(1974) və 

S.İ.Zinovyevin 

«y4e6Hbifı npouecc 

B COBCTCKOH

 Bbicıuefi 

ujKone» 

(1975) adlı kitabları nəşr olundu. 

Bu kitablar ali təhsil sistemində ali məktəb pedaqogikasının 

nəzəri  əsaslarım  özündə  ehtiva  etməklə  onun  inkişafına  qüvvətli 

təkan verdi. 

1977-ci  ildə  S.Y.Batışev  və  S.A.Şaporinskayanın  redaktəsi  ilə 

«OcHOBbi  npo4>eccnoHajibHOH  nenaro™KH»  kitabı  işıq  üzü  gördü. 

Kitabın  ən  böyük  məziyyəti  ondadır  ki,  burada  texniki  peşə  təlimi 

problemi geniş işıqlandırılmışdır. 

Ali  məktəb  pedaqogikasının  inkişafında  müəyyən  dur- 

ğunluqdan  sonra  XX  əsrin  sonları  və  XXI  əsrin  əvvəllərində  bu 

sahədə yenidən dirçəliş hiss olunmağa başlandı. Rus müəlliflərinin 

biri-birinin ardınca əsərləri işıq üzü gördü. Ali məktəb pedaqogikası 

ilə bağlı sanballı dərsliklər yarandı. 

2001-  ci  ildə  V.A.Popkov  və  A.V.Korjuyevin  birlikdə 

yazdıqları  «)D(nnaKTHKa  Bbicuıen  ıUKonbi»  adlı  vəsait 

mütəxəssislərin ixtiyarına verildi. Kitabda didaktik kateqoriyalar. 

52 


qaydalar və qanunauyğunluqlar, ali məktəb müəlliminin hazırlığı və 

yaşlıların təhsili problemləri özünün dərin şərhini tapdı. 

2002-  ci  ildə  «neaarorHica  u  ncHxoaoruH  Bbicuıefi 

ıj,ııcojibi» adlı kitab nəşr olundu. Dərslikdə ali təhsilin məzmunu, 

təlim 

texnologiyaları, 



professional 

təfəkkürün 

sistemli 

formalaşdırtl-  ma  metodları,  geniş  profilli  mütəxəssis  hazırlığı, 

kreativ (ingiliscə creaüvity yaradıcılıq .istedadı, yaradıcı qabiliyyət 

səviyyəsi 

deməkdir. 

Şəxsiyyətin 

nisbətən 

davamlı 


xarakteristikasına daxildir), humanist, ahəngdar şəxsiyyət tərbiyəsi 

kimi son dərəcə önəmli problemlər ümumiləşdirildi. 

Kitabın  birinci  hissəsi  ali  təhsil  sistemində  pedaqoji 

problemlərin  şərhinə  həsr  olunub.  Burada  Rusiyada  və  xaricdə 

təhsilin  müasir  inkişaf  istiqamətləri,  ali  məktəb  didaktikasının 

əsasları,  pedaqoji  fəaliyyətin  strukturu,  ali  məktəbdə  ləlim 

prosesinin təşkili formaları və metodları, pedaqoji layihələşdir- mə, 

pedaqoji texnologiyalar, pedaqoqun kommunikativ mədəniyyəti və 

pedaqoji  kommunikasiya  problemlərinin  izahı  verilib.  Əvvəlki 

dərsliklərdən fərqli olaraq burada ali məktəb müəlliminin pedaqoji 

mədəniyyəti, qabiliyyətləri və ustalığı məsələlərinə daha geniş yer 

verilib.  Dərslikdə  pedaqoji  pro-  yektləşdirmənin  mərhələləri  və 

formaları,  tədris  fənninin  məzmununun  modul  quruluşu  (tədris 

materialının  məntiqi  surətdə  tamamlanmış  və  tələbələr  tərəfindən 

mənimsənilməsinə  nəzarət  olunan  hissəsi)  və  reytinq  nəzarəti, 

təlimin  intensifikasiyası  (geniş  tədris  informasiyasının  verilməsi) 

və  problemli  təlim,  aktiv  ləlim,  işgüzar  oyunlar,  təlimin  evristik 

distant  və  informasiya  (məlumatverici)  təlim  texnologiyalardan 

geniş bəhs olunur. 

Dərsliyin ikinci bölməsi «Ali məktəb psixoiogiyası» adlanır. 

Burada  tələbə  şəxsiyyətinin  inkişaf  xüsusiyyətləri,  tələbə  və 

müəllim  şəxsiyyətinin  tipologiyası,  tələbə  şəxsiyyətinin  psixoloji 

və  pedaqoji  xarakteristikasının  öyrənilməsi,  peşə  istiqamətinin 

psixoloji  əsaslan,  peşənin  kompromis  seçimi  zamanı  psixoloji 

korreksiya işi, tələbə şəxsiyyətinin  mütəxəssis kimi  formalaşması 

və  professional  təfəkkürün  təşəkkül  prosesinin  psixoloji  əsasları 

kimi məsələlərinə həsr olunmuşdur. 

53 


Kitabda  məzmunun  dərk  edilməsinə  kömək  edən  maraqlı 

sxemlər, qrafiklər, diaqramlar, müqayisələr, əlavələr və s. təqdim 

edilmişdir. 

Son  dövrün  uğurlu  dərsliklərindən  biri  də  D.V.Çerni- 

levskinin 

«j!İHÄaKTHHecKHe 

rexHOJiorMH 

B

 Bbicuıeu 



ujKOJie» 

(M.2002)  adlı  dərsliyidir.  Onun  üstün  cəhəti  tətbiqi  istiqamət 

daşımasıdır.  Burada  peşə-ixtisasla  bağlı  sistematik  bilik  və 

bacarıqların qazanılması, təhsil-tərbiyənin məqsədinə uyğun olaraq 

şəxsi keyfiyyətlərin formalaşmasını təmin edən didaktik proseslər, 

əməliyyatlar 

sistemindən 

ibarət 


kompleks 

didaktik 

texnologiyalardan  çox  müfəssəl  şəkildə  bəhs  olunur.  Didaktik 

oyunlar,  problemli  təlim,  təlim  nəticələrinin  keyfiyyətinin 

diaqnostikası kimi innovasiya texnologiyalarının geniş şərhi verilir. 

D.V.Çernilevski öz dərsliyini belə bir məntiq üzərində qurur: 

təlimin  proqnostik  məqsədlərinin  (nə  məqsədlə  öyrətmək) 

müəyyənləşdirilməsi, məzmunun seçilməsi və layihələş- dirilməsi 

(nəyi öyrətmək?), təlim prosesinin təşkili (necə öyrətmək?), təlimin 

vasitə  və  metodlarının  seçilməsi  (hansı  vasitələrlə  öyrətmək?), 

müəllimin  ixtisas  səviyyəsi  (kim  öyrədir?),  təlimin  nəticələrinin 

diaqnostikası (nə alındı?). 

Müəllif  pedaqogikanın  üç  əsas  konseptual  müddəasına  - 

<  və  mec^  öyr^tnwk?» 

suallarına  cavab  verməyə  çalışır.  Dərslikdə  pedaqoji  innovasi- 

yalara  geniş  yer  verən  D.V.Çernilevski  texnologiya  kateqorii- 

yasını  -  psixopedaqoji  durumların,  forma,  metod,  qayda  və  tərz 

komponentlərinin  məcmusu  kimi  təqdim  edir.  Onun  fikrincə,  ali 

məktəbdə təlim texnologiyaları sivil cəmiyyətin ali ixtisas təhsilinə 

verdiyi tələblərə uyğun olmalıdır. 

Psixopedaqoji proseduraların, forma, metod, qayda, priyom 

(tərz) və şərtlərin (amillərin) sistemli kompleksindən ibarət olan ali 

təhsil texnologiyaları öyrənənlərin tələblərinə, davranış formalarına 

və  fəaliyyətlərinə  uyğun  olmalı  və  beləliklə,  ali  məktəbdə 

təhsil-tərbiyə 

prosesinin 

şah 

damarı 


rolunu 

oynamalı, 

pedaqogikanın dəqiq elmlərlə qovuşmasını təmin etməli, pedaqoji 

praktikanı və müəllimin intellektual 

54 


yaradıcılığını  idarə  və  tənzim  olunan  və  pozitiv  nəticələri 

qabaqcadan müəyyənləşdirilə bilən prosesə çevirməlidir. Müəllifin 

fikrincə,  pedaqoji  texnologiya  təlim-tərbiyə  prosesinin  canlı  və 

dinamik komponetidir, dərindən düşünülmüş, yaradıcı, məhsuldar, 

səmərəli işdir, pedaqoji prosesin effektivliyini təmin edən bir çox 

faktorların ahəngdarlığının təmin edilməsidir. Buradan müəllif belə 

qənaətə gəlir ki, təlim texnologiyası tam, bütöv didaktik sistemdir 

və  o  təhsil-  tərbiyənin  konkret  məqsədlərinin  reallaşdırılmasma 

şərait yaradır. 

Müəllif təhsil prosesinin.layihələşdirilməsindən danışarkən, 

haqlı  olaraq  qeyd  edir  ki,  müasir  dövrdə  fənnin  məzmununun 

öyrənilməsi  deyil,  real  gerçəkliyin,  ətraf  aləmin  qavranılması  və 

dərk edilməsi təlim prosesinin əsas, universal komponenti olmalı və 

yalnız  bundan  sonra  konkret  təlim  materialının  ənənəvi  olaraq 

qavranılması  təmin  edilməlidir.  D.V.Çernilevski  belə  bir  fikri 

xüsusilə  vurğulayır  ki,  təlimin  məqsədləri  həyatiliyə,  reallığa, 

zəruriliyə,  dəqiqliyə,  tamlığa  (artıq  «yüklənmədən»  uzaq), 

sistemliliyə,  müəyyənliyə  əsaslanmaqla  şəxsiyyətin  bütövlükdə 

çevik xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq diaqnostlaşdırılmalıdır. 

Pedaqoji  prosesin  inkişaf  istiqamətlərinin  əsas  sahəsini 

müəyyənləşdirməyə  çalışan  müəllif  öz  dərsliyində  belə  bir 

konseptual  ideyanı  əsas  götürür:  sağlam  cəmiyyət  ahəngdar, 



harmonik, dəyərli, mükəmməl, yararlı vətəndaşlara əsaslanır. Belə 

vətəndaşları isə yeni, effektiv təhsil sistemi yetişdirə bilər. 

2.1.2.  AZƏRBAYCANDA ALİ MƏKTƏB 

PEQAQOGİKASININ İNKİŞAFI 

Azərbaycanda  ali  məktəb  pedaqogikasının  yaradılması 

təşəbbüsləri XX əsrin 7G-ci illərinə təsadüf edir. Əgər 70-ci illərdə 

ali məktəbdə pedaqoji prosesin tənzimlənməsi  və idarə olunması, 

ali məktəbdə təlim prosesinin mahiyyəti və vəzifələri, ali məktəbdə 

təlimin  təşkili  formaları,  tələbə  elmi  tədqiqat  işləri,  ali  məktbədə 

pedaqoji  təcrübə,  ali  məktəbin  müəllim  və  tələbələrinin 

fəaliyyətinin məzmunu ilə bağlı metodiki xarakterli 

55 


əsərlər yazılırdısa, 80-ct illərdə problemlə bağlı sistemli tədqiqatlar 

aparılmağa  başlandı.  Ali  pedaqoji  təhsil  sistemində  tələbələrin 

tədris,  elmi  və  ictimai  fəaliyyətlərinin  qarşılıqlı  əlaqəsi,  tələbə 

kollektivində  şəxsiyyətin  tərbiyəsinin  pedaqoji  əsasları,  pedaqoji 

fakültə  tələbələrində  yaradıcı  təxəyyülün  tərbiyəsi  problemləri 

namizədlik 

dissertasiyası 

(T.Məmmədov. 

A.Həsənov, 

G.Axundova, 

M.Dadaşova) 

səviyyəsində 

tədqiq 

edildi. 


N.Əhmədov,  S.Axundov,  S.Paşayev  və  B.Bəşirovun  ali  məktəb 

pedaqogikasının mühüm problemi ilə bağlı araşdırmaları meydana 

gəldi. 

M.Ə.Muradxanov  müəllimlər  üçün  «Ali  maktDhtb 



mühazir?f»  (1976)  adlı  metodik  vəsait  hazırladı.  Burada  ali 

məktəbdə  mühazirəyə  verilən  pedaqoji  tələblər,  mühazirə  zamanı 

əyani  və  texniki  vasitələrdən  istifadə  edilməsi  məsələləri 

işıqlandırıldı. Mühazirəyə hazırlaşmağın yolları ilə bağlı tövsiyələr 

verildi. 

80-ci illərdən tələbə gənclərin ictimai fəallığının məzmun və 

mahiyyəti,  kriteriyalan,  səviyyələri,  motivləri,  formalaşması 

amilləri,  demoqrafik  məsələləri  ilə  bağlı  ilkin  araşdırmalar 

(F.Məmmədov) meydana gəldi. 

Ali məktəb müəlliminə verilən etik tələblər, tələbə-gənclərin 

öz  müəllimlərini  qiymətləndirərkən  əsaslandığı  mənəvi  dəyərlər, 

müəllim-tələbə  münasibətlərinin  inkişaf  dinamikası,  ali  məktəbdə 

pedaqoji  ünsiyyəti  şərtləndirən  amillər,  ali  məktəb  müəlliminin 

elmi-pedaqoji ustalığının, ictimai fəaliyyətinin tələbə şəxsiyyətinin 

formalaşmasına təsiri, ali məktəb müəlliminin əxlaqi siması, tələbə 

gənclərin  əxlaqi-psixoloji  xüsusiyyətləri  və  inkişafını  şərtləndirən 

etnopsixoloji faktorların müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı A.Həziyevin 

silsilə məqaləjələri nəşr olundu. 

Ali  məktəbdə seminar məşğələlərin əhəmiyyəti,  mahiyyəti, 

mərhələləri,  növləri,  seminar  məşğələləri  ilə  mühazirə  arasında 

qarşılıqlı  əlaqə,  seminar  məşğələlərinə  hazırlıq  və  keçirilməsi, 

seminarda  müəllimin  rəhbər  rolu,  seminar  məşğələlərində 

tələbələrin müstəqil işi və ali məktəbdə təlimin seminar formasının 

təşkili ilə bağlı digər vacib məsələlər Ə.S.Tağıyevin «Ali ımktabıh 



seminar ma^ğsbbrinin aparılmasına aid metodik göst;>ri;ş»\x\dz) 

(1984) öz ifadəsini tapdı. 

56 


1989-cu ildə A.Qurbanovun «Kumtor v? t^hbi>» adlı kitabı 

nəşr  olundu.  Kitabda  ali  məktəbdə  kuratorun  fəaliyyəti  ilə  bağlı, 

demək  olar  ki,  bütün  məsələlər  (kurator  işinin  mahiyyəti,  təşkili, 

hüquq və vəzifələri, kuratorun şəxsiyyəti tərbiyə amili kimi və s.) 

əhatə  olundu  və  beləliklə,  ali  məktəb  kuratorlan  üçün  kompas 

rolunu oynadı. 

90-cı illərdə Azərbaycan AAK-nın qərarı ilə bütün ixtisaslar 

üzrə  aspirant  və  dissertantların  ali  məktəb  pedaqogikasından 

minimum  imtahanı  verməsi,  universitet  və  institutların 

magistraturasında  ali  məktəb  pedaqogikasının  tədrisi  ali  məktəb 

pedaqogikası ilə bağlı tədqiqatlann daha geniş vüsət almasına şərait 

yaratdı.  B.Bəşirovun  «Ali  məktub  pedaqogikası»  (APU.  1992)  və 



«Aliımktdb didaktikast» (1992) kitabları nəşr olundu. 

1999-cu  ildə  N.Kazımov  «Ali  mnktsb  pedaqogikası»  adlı 

dərslik  hazırladı.  Dərslikdə  pedaqogikanın  nəzəri-metodoloji 

məsələləri,  pedaqogika  elminin  sahələri,  digər  elmlərlə  əlaqəsi, 

tədqiqat  üsulları  və  pedaqoji  cərəyanlar,  pedaqoji  prosesdə  təlim, 

tərbiyə,  təhsil  və  psixoloji  inkişafın  vəhdəti,  pedaqoji  prosesdə 

ziddiyyət, qanunauyğunluq və qanun anlayışları, pedaqoji prosesin 

ümumi prinsipləri, əsas mərhələləri, üsulları, təşkili formaları kimi 

ümıımpedaqoji  məsələlər  şərh  olundu.  Bununla  yanaşı, 

magistratura  pilləsində  pedaqoji  təcrübə,  ali  məktəbdə 

elmi-tədqiqat  işi,  ali  məktəbdə  yüksək  ixtisaslı  elmi-  pedaqoji 

kadrların hazırlanması, ali məktəbdə rəhbərlik və pedaqoji nəzarət 

kimi sırf ali məktəb pedaqogikasının problemləri də özünün ətraflı 

şərhini tapdı. 

Hazırda ADPU-nun (H.Əhmədov, F.Rüstəmov, M.Həsənov, 

H.Bayramov,  İ.İsayev,  M.İlyasov,  K.Quliyeva,  H.Cəfərov, 

BDU-nun  (N.Muxtarova,  H.Əlizadə,  T.Dadaşova,  A.Həziyev, 

F.Məmmədov,  R.Mahmudova,  S.Allahverdiyeva,  N.İmamver- 

diyeva).  Dillər 

Universitetinin 

(N.Kazımov, 

F.Sadıqov), 

Azərbaycan  Müəllimlər  İnstitutunun  pedaqogika  kafedralarında 

{R.Hüseynzadə,  A.Həşimova),  Təhsil  Problemləri  İnstitutunun 

müvafiq  şöbələrində  (A.Mehrabov.  A.Abbasov,  Ə.Agayev, 

V.Xəlilov,  R.Əliyev)  ali  məktəb  pedaqogikasının  bu  və  ya  digər 

problemləri ilə bağlı araşdırmalar aparılır, proqramlar tərtib olunur, 

dərslik və dərs vəsaitləri hazırlanır. 

57 



Yüklə 6,79 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin