13
Metallar sıxlıqlarına və xüsusi çəkilərinə görə bir-birlərindən fərqlənirlər. Metalın
kütləsi sıxlıqdan asılıdır. Cisimin kütləsini onun həcminə nisbəti
sıxlıq adlanır. 𝜌 −
𝑠𝚤𝑥𝑙𝚤𝑞, 𝑚 − 𝑘
ü𝑡𝑙ə, 𝑉 − ℎə𝑐𝑚 kimi işarə olunur. Aşağıdakı düsturla ifadə olunur;
(1).
𝜌 =
𝑚
𝑉
;
Hər bir maddənin sıxlığı maddənin xüsusi
çəkisi ilə əlaqədardır. Maddənin çəkisinin həcmə
nisbəti
xüsusi çəki adlanır. Xüsusi çəki
𝛾 işarəsi
ilə, çəki
P, həcm
V ilə işarə olunur. Aşağıdakı
düsturla ifadə olunur;
(2).
𝛾 =
𝑃
𝑉
;
Məmulatların
hazırlanmasında
metalların
sıxlığı və xüsusi çəkisinin öyrənilməsi lazımdır
və əhəmiyyətlidir. Sıxlığın təyin edilməsi müxtəlif üsullarla təyin edilir. Hidrostatik
üsulla-bərk cisimlər, piknometrik üsulla-maye və bərk cisimlər, aerometrik üsul-maye
cisimlər təyin edilir. [5]
Hidrostatik üsul-əsasən düzgün həndəsi formaya malik olmayan bərk cisimlərin
sıxlığının təyin edilməsində istifadə edilir. Bunun üçün hidrostatik tərəzilər istifadə
olunur (şək. 1). Tərəzinin sol gözünə sınaq nümunəsi bərkidilir və içərisi su ilə dolu
qaba salınır. Tərəzinin sağ gözünə isə çəki daşları yerləşdirilir. Çəki daşları tarazlıq
vəziyyətini alana qədər yerləşdirilir. Havada çəkilmiş nümunənin çəkisi ilə sudakı
çəkisinin fərqi onun həcminə bərabər götürülür.
(3).
𝜌 =
𝑚
𝑚−𝑚1
4. İstilikkeçirici xüsusiyyətləri;
İstilikkeçirə metalın çox qızmış hissəsindən az qızmış hissəyə keçməsdir. İstilik
keçirə əmsalı metaldan metala dəyişir. Mis, gümüş və alüminiumda istilikkeçiricilik
yüksəkdir. Aşağı istilikkeçirici metalları qızdırmaq üçün uzun zaman sərf olunur.
Dostları ilə paylaş: