Ii bob. Menejmentni tashkil etish

 
Nazorat savollari 
1. Mulk shakli va tashkil etish shakliga kо‘ra korxonalarning turlari? 
2. Korxonalar mol-mulkini shakllantirish manbalariga nimalar kiritiladi? 
3. Korxona va birlashma tо‘g‘risida tushuncha bering. 
4. Franchayz korxona deganda nima tushuniladi? 
5. Xо‘jalik shirkati tо‘g‘risida tushuncha bering. 
 
Tayanch iboralar: Mulk shakli, tashkil etish shakli, xususiy, davlat, jamoaviy, 
korxonalar, birlashmalar, xususiy tadbirkorlik, kichik biznes, xо‘jalik shirkati, 
franchayz korxona. 
2.4. Menejmentda tashkiliy madaniyat va uning rivojlanishi 
Zamonaviy menejmentda tashkiliy madaniyat deganda xodimlarning о‘zaro 
bog‘langan bazaviy mо‘ljallari, ularning qadrlash yо‘nalishlari, personalning 
tashkilot ichidagi о‘zaro hamkorligini hamda ularning tashkilotdan tashqaridagi 

---

133
xizmat faoliyatini belgilab beruvchi ishonch va kutishlar murakkab tizimi 
tushuniladi. 
Tashkilot xodimlari о‘z xatti-harakati va faoliyatida amal qiladigan bazaviy 
mо‘ljallar - bu ular tomonidan о‘z jamoasini, undagi munosabatlarni, ish 
kо‘lamini, о‘zining tashkilotdagi maqomini kо‘rish va tushunishning о‘ziga 
xosligi, shuningdek ular tomonidan hayotiy yо‘nalishlar zarur tizimining ishlab 
chiqilishi imkonini beruvchi baholash mulohazalaridir. 
Qadrlash yо‘nalishlari xodimlarni turli ish vaziyatlarida muayyan tarzda 
yо‘naltirgan holda ularning tashkilotdagi xatti-harakati yо‘nalishi va xususiyatini 
belgilab beradi. 
Ishonch va kutishlar, xodimlar xatti-harakati normalari о‘zaro uzviy 
bog‘langan, chunki, agar xatti-harakat normalariga amal qilinsa, ular xodimlar 
ishonchi va kutishlarining qondirilishini kafolatlaydi. 
Shunday qilib, tashkiliy madaniyatning eng muhim qismlari sifatida bazaviy 
mо‘ljallar va xodimlarning tashkilotga kirishi chog‘ida ular tomonidan qabul 
qilinadigan, xodimlar xatti-harakati va faoliyatining yо‘nalishlari belgilab bergan 
holda, tashkilot tomonidan ifodalanadigan missiyada о‘z ifodasini topuvchi 
qadrlash yо‘nalishlari ishtirok etadi. Qadrlash yо‘nalishlarining о‘zi esa 
xodimlarga firmaning tarixi, uning yutuqlari va ishda о‘zini kо‘rsatgan 
xodimlarning muvaffaqiyatlari bilan tanishtirish orqali amalga oshiriladi. 
Tashkiliy madaniyatning barcha uchta darajasini tahlil qilishga nisbatan 
bunday yondashuv chog‘ida uning sust rivojlanishi sabablarini aniqlash va uni 
yangi tamoyillar asosida takomillashtirish mexanizmlarini shakllantirish mumkin. 
Shuningdek, tashkilotning subyektiv va obyektiv madaniyatini farqlash lozim. 
Tashkilotning subyektiv madaniyati xodimlar tomonidan ajratiladigan xatti- 
harakat namunalari, ularning tashkilot faoliyati bilan bog‘liq ishonch va 
kutishlarini, shuningdek tashkilot tashqi muhitining qadriyatlari va normalarini 
guruh bо‘lib qabul qilishni о‘z ichiga oladi. 
Shunday qilib, tashkilotning subyektiv madaniyati umuman, boshqaruv 
madaniyatini, ya’ni rahbarlik uslublarini shakllantirish va rahbarlar tomonidan 

---

134
muammolarning hal etilishi, shuningdek ularning xatti-harakati asosi bо‘lib 
ishtirok etadi. Bu tashkilotlar faoliyatining yakuniy natijasiga bevosita ta’sir 
kо‘rsatadi, chunki kо‘plab firmalar tomonidan “Mijozga xizmat kо‘rsatish sifati 
hamma narsadan ustun” shiori qо‘llanilganda, ular ichidan rahbarlari har doim 
ushbu masalani о‘z diqqat markazida ushlab turganlarigina, natijaga erishadi. 
Tashkilotning obyektiv madaniyati tashkilot tomonidan yaratiladigan, 
binolar, ularning joylashgan о‘rni va dizayni, jihozlar va mebel, kenglik hajmi va 
rangining nisbati, xodimlar dam olishi uchun qulaylik va ularni oziq-ovqat, 
tovarlar, mahsulotlar va xizmatlar bilan ta’minlashni о‘z ichiga oluvchi jismoniy 
muhit bilan tavsiflanadi. Ushbu tarkibiy qismlar tо‘plami mazkur tashkilot amal 
qiladigan qadriyatlarni aks ettiradi. Tashkilotning subyektiv madaniyati, shu tariqa, 
firmaning qadriyatlari bilan birga, uning falsafasini shakllantiradi, obyektiv 
madaniyat esa ularni makonda va vaqtga kо‘ra moddiylashtiradi. Umuman 
olganda, ular boshqaruv madaniyatining organik qismlari sifatida ishtirok etgan 
holda, bir-birining rivojlanishini belgilab beradi. Tashkiliy madaniyatning 
mazmunini uning quyidagi о‘nta asosiy parametrini ajratish orqali kо‘rib chiqish 
mumkin.