5
edir.Keyfiyyət əmsalı standart şüalanma (Co-60 radioaktiv elementinin qamma-şüalanması)
dozasının və tədqiq olunan şüalanma dozasının nisbətidir.Keyfiyyət əmsalı 1 və daha çox
olduğundan, ekvivalent doza udulan dozaya ya bərabər, ya da ondan çox olur. Ekvivalent dozanın
BS-də ölçü vahidi udulan şüalanma dozasının ölçü vahidi ilə eynidir: C/kq. Ekvivalent doza üçün
bu vahid İsveç alimi R.M. Zivertin şərəfinə zivert (Zv) adlandırılıb.
1 Zv=1 C/kq. 1 Zv = 1 Qr
W
R
Ekvivalent dozanın sistemdənxaric ölçü vahidi kimi ber ölçü vahidindən istifadə olunur. Ber ölçü
vahidi
ingiliscə rem (roentgen equivalent man) adlanır.1 ber istənilən şüalanmanın elə udulan
dozasıdır ki, onun canlı orqanizmdə yaratdığı bioloji effekt qammaşüalanmanın 1 R ekspozisiya
dozasının yaratdığı bioloji effektlə eyni olsun. İstənilən enerjili fotonların (kvantların), rentgen,
qamma və beta-şüaların, pozitronların təsirində
W
R
=1 olduğundan:
1 Zv = 1 Qr. 1 Zv = 100 ber. 1ber = 1 rad.
Ekvivalent doza orqan və toxumaların müxtəlif olan bioloji həssaslığını nəzərə almır. Buna görə də,
müxtəlif orqanların və toxumaların şüalanma dozası radiasiya riski əmsalı (bir-çox mənbələrdə çəki
əmsalı) nəzərə alınmaqla hesablanır. Bunun üçün effektiv (effektiv-ekvivalent) dozadan istifadə
olunur.
Effektiv (effektiv-ekvivalent) doza (E) – orqanların və toxumaların ekvivalent dozalarının
müvafiq çəki (radiasiya riski) əmsalına hasillərinin cəmidir:
harada
H
T
– T orqanında və ya toxumasında alınan ekvivalent dozadır,
W
T
– T orqanı və ya toxuması
üçün çəki əmsalıdır (mədə, ağ ciyər, qırmızı sümük iliyi üçün
W
T
=0,12, qalxanvari vəz, qara ciyər,
beyin üçün
W
T
=0,05, dəri, sümük səthinin hüceyrələri üçün
W
T
=0,01 və s.).
Effektiv şüalanma dozasının ölçü vahidləri ekvivalent şüalanma dozasının ölçü vahidləri ilə
eynidir.İonlaşdırığı şüalanmanı xarakterizə edən digər bir fiziki kəmiyyət – doza gücüdür (uyğun
olaraq – udulan, ekspozisiya və ekvivalent).
8) Doza gücü.
Dostları ilə paylaş: