Qədim Yunanıstan tarixi üzrə mənbələr Qədim Yunanistan tarixi üzrə tarixşünaslıq 3 Qədim Yunanıstan təbii şəraiti

16.yunan fars müharbəsin nəticəsi—Yunan-pers müharibələri yunanların tam qələbəsi ilə nəticələndi. Polis quruluşu daha qabaqcıl və mütərəqqi olduğunu göstərmişdi. Həlledici vaxt gələndə, aparıcı polislər birliyə nail ola bilirdilər. Həm canlı qüvvə, həm də silahın kəmiyyətində persiyalılara uduzan yunanlar, öz təşkilatlarının key- fiyyəti ilə onlardan xeyli üstün idilor. Yunan hopliti öz vətənini, müqəddəs məbədlərini, əcdadlarının torpaqlarını qoruyurdu, ona görə də daha yüksək mənəvi-döyüş keyfiyyətlərinə malik idi. Persiya döyüşçülərini isə bəzən dö- yüşə girməyə qamçı ilə qovmaq lazım gəlirdi. Yunan sərkərdələri öz pers kolleqalarından və rəqiblərindən daha istedadlı olmaqla, herb sənətində ye- niliklər həyata keçirməyə qadir idilər. Sonrakı dövrlərdə sağ olan böyük ta- rixçi Herodot geri 480-479-cu illerin hadisələrinə nəzər salaraq, yunanlarla persiyalılar arasındakı müharibəni azadlıq və tiraniya arasındakı müharibəkimi qiymətləndirmişdi. Sürgün edilmiş Sparta çarı Kserkso demişdi ki, spartalılar hansısa cəhətlərə görə deyil, bütövlükdə azad adamlar idilər: “Qanun onların özünün ağasıdır və bu ağadan onlar, sonin taboolərinin son- dan qorxduğundan daha artıq qorxurlar”. Doğrudan da, agor Persiya qüvvə- ləri Fermopildə döyüşə qamçılanmaqla qovulurdularsa, spartalılar könüllü olaraq öz həyatlarını qurban verirdilər. Görən yunan qələbəsi daha çox azad adamları igidliyinə yaxud yaxşı liderlərin bacarığına möhtac idi? Axırda Herodot ellinlərin uğurunu allahların iradəsi ilə əlaqələndirir, onlar Kserksin özündən razı qürurunu bu qaydada cezalandırmışdılar. Esxil da “Persiyali- lar” pyesində, özünün də Marafon və Salamin döyüşlərində vuruşmasına baxmayaraq persiyalılara qərəzsiz münasibət baslayir. Kserksin mağlubiy- yati, Esxil üçün yunanların igidliyinin açıq tarifi olmayıb, elə bir hadisədir ki, burada yeniden allahların qürura görə qisası nümayiş olunur. Axı allahlar yunanları və persiyalıları eyni qaydada idarə edirlər.

17.Arstid və Femistoklun mübarizəsi:
Eramızdan əvvəl 483-cü ildə Lauriumdakı Afina mədənlərində yeni böyük bir gümüş tikişi tapıldı .Femistokl gümüşün 200 triremdən ibarət yeni donanma yaratmaq üçün istifadə edilməsini təklif etdi, Aristid isə bunun əvəzinə Afina vətəndaşları arasında bölüşdürülməsini təklif etdi. Femistokl Persiyadan bəhs etməkdən çəkinərək, bunun afinalılar üçün çox uzaq bir təhlükə olduğunu düşünərək, diqqətlərini Eginaya yönəltdi . O zaman Afina efinetanlılarla uzun sürən müharibəyə qarışmışdı və donanma qurmaq afinalılara nəhayət onları dənizdə məğlub etməyə imkan verəcəkdi. Nəticədə Femistoklun hərəkəti asanlıqla həyata keçirildi, baxmayaraq ki, yalnız 100 döyüş gəmisi trireme tipli tikilməli idi. Aristid bunu qəbul etməkdən imtina etdi; əksinə,Femistokl yalnız 100 gəminin inşa ediləcəyindən məmnun deyildi. Qışda qurulan iki düşərgə arasında gərginlik yarandı ki, eramızdan əvvəl 482-ci ildəki ostrakizm Femistokul və Aristid arasında birbaşa rəqabətə çevrildi. İlk referendum kimi səciyyələndirilən tədbirdə Aristid kənarlaşdırıldı və Femistoklun siyasəti təsdiq edildi. Həqiqətən də, farsların gələcək işğala hazırlığından xəbərdar olan afinalılar Femistoklun əvvəlcə istədiyindən daha çox gəminin inşasına səs verdilər. Farsların işğalı ərəfəsində Femistokul beləliklə Afinanın ən qabaqcıl siyasətçisinə çevrildi. Salamin və plateya döyüşlərində qələbə göstərir ki femistokl düzgün islahat keçirmişdi.