Rahbarlik psixologiyasi va yetakchilik faoliyatiga oid

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences
(E)ISSN:2181-1784 
www.oriens.uz 
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 
3(5), May, 2023 
177 
-
Yozma standart qo’llanmalar; 
-
Unumdorlik uchun rag’batlantirish. 
O’z xulosalariga qo’shimcha qilib boshqarish uslubini bayon qilish bilan u 
klassik konsepsiyaga salmoqli hissa qo’shdi
12
. 
XX asrning 20-yillaridan boshqaruv rivojlanishining yirik kapitalistik ishlab 
chiqarish extiyojlariga asoslangan yangi bosqichi boshlandi. Nazariyotchilar 
Teylorizmni nisbatan moslashuvchan tizim bilan almashtirishga harakat qildilar. Ular 
boshqarishning sosiologik va psixologik jihatlariga e’tibor berib, ularni ilmiy 
boshqaruv tarkibiga kiritdilar.
Boshqaruvning turli xorijiy maktablari klassifikasiyasi. 
Boshqarish nazariyasi asosini tashkil etgan qonun-qoidalar xususiyatiga bog’liq 
ravishda xorijiy boshqaruv maktablari turlicha guruhlarga bo’linadi. Ular jumlasiga: 
-
boshqaruvning «klassik» maktabi yoki «ilmiy menejerizm» maktabi; 
-
«insoniy munosabatlar» maktabi; 
-
boshqaruvning «emperik» maktabi; 
-
«ijtimoiy tizimlar» maktabi; 
-
boshqaruvning «yangi» maktabi kiiradi. 
Klassik maktab namoyondalari amerikalik muxandis va tadqiqotchi F. Teylor, 
fransuz olimi A.Fayol, ingliz L.Urvin, nemis iqtisodchilari M.Veber, G. Ford, 
G.Emersonlardir. 
Boshqaruvning klassik maktabi to’rt muhim unsur - mehnat taqsimoti, 
boshqaruv tabaqalanuvi va ko’p bo’g’inliligi, tashkil etish tarkibi, boshqaruvning 
mumkin bo’lgan chegaralarini o’rganadi. 
Shunday qilib, boshqaruvning «klassik» maktabi uning insonning turli-tuman 
faoliyatini boshqarishga qo’llash mumkin bo’lgan tamoyillarini asoslab berishga 
harakat qilgan. U boshqaruvni tashkil etishning qator tamoyillarini o’rgangan. Bu 
maktab haqiqiy ilmiy boshqaruv nazariyasi darajasiga ko’tarila olmadi. 
«Klassik» maktabga xos bo’lgan inson omilini hisobga olmaslik, kishilar 
faoliyati sabablarini soddalashtirilgan nuqtai nazaridan yondashish amerika 
boshqaruv nazariyasida yangi yo’nalish - «inson munosabatlari» maktabi vujudga 
kelishiga sabab bo’ldi. Bu yo’nalishning asoschilari - amerikaliklar E.Meyo, F. 
Rotlisberger, Dj. Lizli va boshqalardir. 
Garvard universiteti professori E.Meyo «inson munosabatlari» nazariyasini 
ilgari surdi. Uning g’oyalarining mohiyati shundaki, mehnat jarayonida psixologik va 
ijtimoiy omillar yetakchi ahamiyatga ega. Shu sababli, Meyo fikriga binoan ishlab 
chiqarish va boshqaruvning barcha muammolariga inson munosabatlari nuqtai 

Махмудов.И. Бошқарув психологияси. Ўқув қўлланма. – Т.:2006.230 б.

---