Umumlashtirish - umumiy va muhim sifatlariga ko’ra
predmetlarni
guruhlashtirish, umumiylashtirish kabilar kiradi. Umumlashtirish deganda
psixologiyada narsa va hodisalardagi xossa, belgi, xususiyat, alomatlarni topish va
shu umumiylik asosida ularni birlashtirish tushuniladi.
Umumlashtirish asosida
abstraktsiyalash jarayoni yotadi. Umumlashtirish jarayoni abstraktsiyasiz mavjud
bo’lishi mumkin, lekin abstraktsiyasiz umumlashtirishning yuzaga kelishi mumkin
emas.
Narsa va hodisalarning, qonun va qonuniyatlarning ayrim belgisi, sifati,
alomati yoki xususiyatlarini
fikran ulardan ayirib olib, mustaqil fikr obyektiga
aylantirishdan iborat fikr yuritish operatsiyasi - abstraktsiyalashdir.
Konkretlashtirish - mavhumlashtirishning teskari jarayoni bo’lib,
ayrim
xususiyatlarni konkret buyumida, predmetga qo’llashdir.
U hodisalarni ichki
bog’lanish va munosabatlardan qat’iy nazar, bir tomonlama ta’kidlashdan
iborat
fikr yuritish operatsiyasidir.
6-shakl
Klassifikatsiyalash - bir turkum ichidagi narsalarning bir-biriga
o’xshashligiga va boshqa turkumdagi narsalardan
farq qilishiga qarab, narsalarni
turkumlarga ajratish tizimiga aytiladi. Fan olamida buyuk kashfiyot bo’lib
Analiz
Sintez
Klassifikasiyalash
Taqqoslash
Umumlashtirish
Fikrlash
operasiyalari
Konkretlashtirish
Sistemalashtirish
hisoblangan D.I.Mendeleyevning «Elementlarning davriy tizimi» jadvali
klassifikatsiya uchun yorqin misoldir.
Dostları ilə paylaş: 
