S. Hasanov D. Abdumadjidova N. Ataeva shaxsning bilish jarayonlari

jarayonlarining xossalari 
Bilish jarayonlaari 
Ular shaxs tomonidan borliqni aks 
ettirish, umumlashtirish va bilvosita 
aks ettirish shakli 
Eksperemental psixologiya bu 
jarayonlarni ham o’rganadi 
Tafakkur bilishning eng oily 
va yuqori darajadagi shakl 

---

Analiz - obyektning u yoki bu tomonlarini, elementlarini, xossalarini, 
bog’lanishlarini, munosabatlarini ajratib olib, o’rganilayotgan obyektni har xil 
komponentlarga (tarkibiy qismlarga) bo’lish demakdir. Analizning yordami bilan 
narsa va hodisalarning xususiyatlarini fikran yoki amaliy tahlil qilinadi. Bir butun 
narsani analiz qilish natijasida ajratilgan komponentlarni birlashtirish sintezdir. 
Sintez - narsa va hodisalarning analizda bo’lingan, ajratilgan ayrim 
qismlarini, bo’laklarini sintez yordami bilan fikran yoki amaliy ravishda 
birlashtirib, butun xoliga keltirishdir. Sintez elementlarning, narsa va hodisalarning 
qismlari va bo’laklarini bir butun qilib qo’shishdan iborat aqliy faoliyatdir. 
Analiz va sintez o’zaro bevosita mustaxkam bog’langan yagona jarayonning 
ikki tomoni bo’lib, agar narsa va hodisalar analiz qilinmagan bo’lsa, uni sintez 
qilib bo’lmaydi, har qanday analiz predmetlarni, narsalarni bir butun xolda bilish 
asosida amalga oshirilishi lozim.
Taqqoslash - predmetlar va ularga xos bo’lgan xususiyatlarni fikran bir-
biriga solishtirish, umumiy va farq qiluvchi jihatlarni topish. Taqqoslash 
operatsiyasi ikki xil yo’l bilan amalga oshishi mumkin: 

amaliy - konkret narsalarni bevosita solishtirish; 

nazariy - tasavvur qilinayotgan obrazlarni va narsalarni ongda fikran 
taqqoslash. 
Inson shaxsiy faoliyatida, ta’lim jarayonida taqqoslash ustida qanchalik ko’p 
mashq qilsa, taqqoslash ko’nikmasi paydo bo’lsa, unda fikr yuritish shunchalik 
samarali bo’ladi. 
5-shakl