S. Hasanov D. Abdumadjidova N. Ataeva shaxsning bilish jarayonlari

Hid bilish sezgilari har qanday narsalarning hidini ongimizda aks ettirish 
demakdir. Odam to’rt yuz mingga yaqin turli hidni seza oladi. Hid bilish 
sezgilariga hidlarni his qilish kiradi.
Ta’m bilish (maza) sezgilari - shirin, achchiq, nordon, sho’r singari 
mazalarni his qilish bilan tavsiflanadi. Ular muayyan turkumga kiritilgan va 

---

kiritilmagan xilma-xil turlarga ega bo’lib, narsalarning, moddalarning nomlari 
bilan yuritiladi: nonning mazasi, qovunning mazasi kabilar. Maza va hid sezgilari 
bir-biriga chambarchas bog’langan bo’lib, bir-biriga ta’sir ko’rsatadi. Qattiq 
tumov vaqtida ovqatning hidi sezilmagani uchun uning mazasi ham yo’qday
ko’rinadi.
Teri sezgilari tarkibi tuyish va xarorat turlaridan iborat bo’lib, ularning 
bunday nomlanishining bosh omili - bu retseptorlarning teri va organizmning 
tashqi shilliq pardalarida joylashganligidir.
Tekkanni sezish yoki taktil sezgilar, terimizga tegib turgan narsani uning 
silliqligini yoki g’adur-budurligini his etishdir. Harorat sezgisi issiq-sovuqni 
his etish demakdir. Harorat sezgisi harorati har xil darajali buyumlarning 
terimizga bevosita urilib turishidan paydo bo’ladi. Terimizga tegib turgan 
buyumning harorati, terimizga nisbatan pastroq bo’lsa - sovuqni, balandroq 
bo’lsa - issiqni sezamiz. Og’riq sezgilari ichki va tashqi a’zolarimizda bironta 
o’zgarishga bog’liq bo’lgan xavfli xolatlarni ongimizda aks ettirish demakdir.
Adaptatsiya - (lot. «adapto» - moslanmok)
analizator sezgirligining unga 
uzoq ta’sir etuvchi qo’zg’atuvchi ta’sirida yoki ular ta’sirining yo’qligida 
o’zgarishi muhim ahamiyatga egadir. Adaptatsiya (moslashish) tufayli 
analizatorlar tashqi muhitning o’ta o’zgaruvchi sharoitlariga moslashishi 
mumkin.
Ko’rish yoki eshitish sezgisining yo’qotilganligi ma’lum darajada 
sezuvchanlikning boshqa turlarini rivojlantirish hisobiga to’ldiriladi. Sezgi a’zolari 
sezuvchanligining kuchayish hodisasi ba’zi maxsus kasblar bilan uzoq vaqtdan 
bilan shug’ullanadigan shaxslarda kuzatiladi. Bularning xammasi sezgilarimiz 
hayot sharoitlari va amaliy mehnat faoliyati talablari ta’siri ostida rivojlanishining 
dalilidir.