Саьламлыг  здоровье

Жядвял  № 1. 
Müayinə qruplarında olan qadınlarda somatik xəstələnmənin strukturu 
Keçirilmiş somatik xəstəliklər 
Birinci qrup 
(n=100) 
İkinci  qrup 
(n=60) 
Kontrol 
qrupu (n=30) 
Müt. 
% 
Müt. 
% 
Müt. 
% 
Arterial hipertenziya 
30 
30,0±4,6### 
16 
26,7±5,7### 
- 
-  
Miopiya (orta və yüksək dərəcəli) 
22 
22,0±4,1## 
5 
8,3±3,6*  
1 
3,3±3,3  
Aşağı ətrafların venalarının varikoz 
genişlənməsi 
17 
17,0±3,8# 
8 
13,3±4,4# 
- 
- 
Anemiya 
30 
30,0±4,6### 
21 
35,0±6,2## 
1 
3,3±3,3  
Sidik-ifrazı sisteminin orqanlarının 
iltihabi xəstəlikləri 
31 
31,0±4,6### 
19 
31,7±6,0### 
- 
- 
Piylənmə 
14 
14,0±3,5 
4 
6,7±3,2* 
- 
- 
Asteniya 
13 
13,0±3,4 
- 
- 
- 
- 
Qeyd:   
1.statistik dürüstlük müqayisə qrupunun göstəricilərinə münasibətdədir:   * - p<0,05 
2.statistik dürüstlük kontrol qrupun göstəricilərinə münasibətdədir:  # - p<0,05, ## - p<0,01, 
### - p<0,001. 
Bizim  müayinələrdə  aĢkar  edilmiĢdir  ki,  hamiləlik  vaxtı  adəti  erkən 
düĢükləri  olan  xəstələrdə  arterial  təzyiqin  yüksəlməsi  meyli  daha  çoxdur.  Arterial 
hipertenziya  birinci qrupda 30 (30,0±4,6%) xəstədə, ikinci qrupda 16 (26,7±5,7%) 
xəstədə  aĢkar  edilmiĢ  və  kontrol  qrupda  olan  qadınlarda  heç  bir  halda  rast 
gəlməmiĢdir  (p<0,001).  Birinci  qrupda  anemiya  30  (30,0±4,6%)  xəstədə,  ikinci 
qrupda  -  21  (35,0±6,2%)  xəstədə  aĢkar  edilmiĢdir  ki,    bu  da  kontrol  qrupdakı 
analoji  göstəricidən  xeyli  yüksəkdir    –  3,3±3,3%  (n=1)  (p<0,001).  AĢağı  ətrafların 
damarlarının varikoz  geniĢlənməsi birinci qrupda 17 (17,0±3,8%) xəstədə və ikinci 
qrupda  8  (13,3±4,4%)  xəstədə  nəzərə  çarpmıĢdır.    Bir  çox  qadınlar  bu  problemi 
yalnız  estetik  məsələ  kimi  qəbul  etmiĢ  və  xarici  dəyiĢiklikləri  kənar  etmək  üçün 
kosmetik  müdaxilələrə  əl  atmıĢlar  (xəstəliyin  səbəbi  aradan  qaldırılmadan  və 
profilaktik  tədbirlər  həyata  keçirilmədən).  Hamiləlik  vaxtı  adəti  düĢükləri  olan 
xəstələrdə  yağ  mübadiləsinin  pozulması    kontrol  qrupla  müqayisədə  daha  çox 
aĢkar  edilmiĢdir.  Piylənmə  birinci  qrupda  14  (14,0±3,5%)  qadında  və  ikinci 
qrupda  4  (6,7±3,2%)  xəstədə  rast  gəlmiĢdir  ki,  bu  da  statistik  əhəmiyyətli  fərqə 
malik olmuĢdur (p<0,05). Astenik vəziyyət yalnız birinci qrupdakı xəstələrdə nəzərə 

 
çarpmıĢdır, onun rastgəlmə tezliyi 13,0±3,4%  təĢkil etmiĢdir. 
Ə
ldə  olunan  nəticələrdən  görünür  ki,    xəstələrin  birinci  və  ikinci  qrupları 
arasında somatik xəstəliklərin spektrində əhəmiyyətli fərqlər olmamıĢdır, lakin orta 
və  yüksək  dərəcəli  miopiyanın  tezliyi  birinci  qrupdakı  qadınlarda  2,6  dəfə 
yüksəkdir (müvafiq olaraq 22,0±4,1% və 8,3±3,6%, p<0,05). 
Beləliklə, həm immun, həm də qeyri-immun səbəbdən adəti düĢükləri olan 
xəstələrin  oxĢar  klinik-anamnestik  xarakteristikası  vardır.  Əldə  olunan
 
məlumatları  təhlil  edərək  belə  qənaətə  gəlmək  olar  ki,  hamiləlik  vaxtı  adəti  erkən 
düĢükləri  olan  xəstələr  kontrol  qrupdakı  qadınlara  nisbətən  daha  çox  müxtəlif 
ekstragenital  patologiyaya  məruz  qalırlar  ki,  bu  da  reproduktiv  anamnez 
məlumatlarına  təsir  göstərmiĢdir.  KeçirilmiĢ  yoluxucu  xəstəliklərlə  belə  yüksək 
xəstələnmə də həmçinin qadınların orqanizmində infeksion proseslərə nəzarət edən 
sistemlərdə  gedən  dəyiĢikliklərdən  xəbər  verir  ki,  bu  da  hamiləlik  vaxtı  baĢ  verən 
adəti düĢüklərin əsas risk amili sayılır. 
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1.  Вовк  И.Б.,  Трохимович  О.В.,  Ревенько  О.О.  Патогенетические  звенья  ранних  потерь  беременности  //  Репродуктивное 
здоровье.  Восточная Европа. 2013. № 3 (27). С. 8-14. 
2.  Сидельникова    В.М.  Обследование  и  ведение  супружеских  пар  с  привычным  невынашиванием  беременности  первого 
триместра  // Здравоохранение и медицинская техника – 2005. - № 9 – С. 47-49. 
3.  Сидельникова  В.М.  Привычное  невынашивание  беременности    //  Акушерство:  национальное  руководство.    –  М.: 
ГЭОТАР-Медиа, 2007. - С. 348-364  
4.  Тетруашвили  Н.К.  Клинико  –  анамнестический  анализ  и  структура  причин  привычных  ранних  потерь  беременности  // 
Врач. – 2008. - №7. С. 12-15 
5.  Тетруашвили  Н.К.  Сидельникова  В.М.,  Верясов  В.Н.,  Сухих  Г.Т.  Антигены  системы  HLA  и  блокирующие  факторы  у 
пациенток с привычным невынашиванием беременности первого триместра // Мать и дитя: материалы VI Рос. науч. форума. 
– М., 2004. - С. 266.  
6.  Узлова  Т.В.,  Лейхнер  Е.К.,  Маркина  О.В.  Иммунологическое  бесплодие:  проблемы  и  возможности  //Вестник  Южно-
Уральского государственного университета. Серия: Образование, здравоохранение, физическая культура. 2011. № 26 (243). 
С. 100-103 
7.  Tkach  I.R.,  Sosnina  K.O.,  Huleyuk  N.L.  Сontribution  of  chromosomal  abnormalities  and  genes  of  the  major  histocompatibility 
complex to early pregnancy losses // Biopolymers and Cell. 2015. V. 31. N 1. P. 38-45. 
 
 
Р Е З Ю М Е 
 
КЛИНИЧЕСКАЯ И АНАМНЕСТИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ЖЕНЩИН 
С  ПРИВЫЧНЫМИ РАННИМИ РЕПРОДУКТИВНЫМИ ПОТЕРЯМИ  
  
Мамедли Г.Х., Сираджлы У.М. 
Азербайджанский медицинский университет 
 
В  статье  представлены  результаты  анализа  анамнестических  и 
клинических  показателей  у  160  женщин  с  привычными  ранними  потерями 
беременности.  По  результатам  исследования  на  основании  полученных 
данных пациентки были разделены на две группы. Первую группу составили 
100 женщин с различными не иммунными  причинами раннего прерывания 
беременности  (анатомические,  инфекционные,  гормональные).  Во  вторую 
группу  вошли  60  женщин,  основной  причиной  привычных  ранних  потерь 
беременности  у  которых  являлись  аллоиммунные  нарушения.  Также  были 
обследованы 30 небеременных здоровых женщин репродуктивного возраста, 
которые составили группу контроля. Для более полной характеристики групп 
женщин  с  привычными  ранними  потерями  беременности  и  контрольной 
группы  были  проанализированы  данные  анамнеза  о  перенесенных  общих 
соматических и инфекционных заболеваниях. 
Установлено,  что  пациентки  как  с  иммунными,  так  и  не  иммунными 
причинами  привычного  невынашивания  в  ряде  случаев  имели  схожую 

 
  
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 3. 
58 
клинико-анамнестическую  характеристику.  Пациентки  с  привычными 
ранними  потерями  беременности  достоверно  чаще  женщин  контрольной 
группы  оказались  подвержены  различной  экстрагенитальной  патологии,  что 
повлияло  на  репродуктивные  анамнестические  данные.  Высокая  частота 
перенесенных инфекционных заболеваний также может свидетельствовать о 
вероятных  нарушениях  в  системах,  контролирующих  инфекционные 
процессы  в  организме  у  женщин,  что  является  значимым  фактором  риска 
привычного невынашивания беременности. 
Ключевые слова: беременность, ранние потери, анамнез 
 
S U M M A R Y 
 
CLINICAL AND ANAMNESTETIC FEATURES OF WOMEN WITH RECURRENT 
EARLY REPRODUCTIVE LOSSES 
 
Mammadli G.H., Siraclı Ü.M. 
Azerbaijan Medical University 
 
 In  the  article,the  results  of  the  analysis  of  anamnestic  and  clinical 
parameters  in  women  with  recurrent  early  reproductive  losses  are  shown. 
According to the information received, patients were divided into two groups. The 
first  group  consisted  of  100  women  with  different  non-immune  causes  of  early 
pregnancy  disorders  (anatomical,  infectious,  hormonal).  The  second  group 
consisted  of  60  women,  in  which  the  main  reason  of  recurrent  early  pregnancy 
losses  were  the  alloimmune  disorders.  30  non-pregnant  healthy  women  in 
reproductive  age  were  also  examined  and  made  up  the  group  of  control.  All  the 
examined women were in reproductive age from 17 to 42. 
For  a  more  complete  characterization  of  the  groups  of  women  with 
recurrent early reproductive losses and the control group, the anamnesis data of 
the suffered common somatic and infectious diseases was analyzed. 
It  is  stated  that  patients  with  both  immune  and  non-immune  causes  of 
the  recurrent  pregnancy  disorders  in  some  cases  have  a  similar  clinical  and 
anamnestetic  features.  Patients  with  recurrent  early  pregnancy  disorders 
significantly  more  than  women  from  the  control  group  were  exposed  to  the 
different   extragenital   pathology,  that's  affected  the  reproductive  anamnestic 
data. 
The  high  incidence  of  infectious  diseases  may  also  indicate  possible 
irregularities  in  the  systems  controlling  infectious  processes  in  the  female 
organism, that's a significant risk factor of the recurrent pregnancy disorders. 
Key words: pregnancy, early losses, anamnesis 
 
Дахил олуб:  23.10.2015. 
 
HƏZM TRAKTININ YUXARI HĠSSƏSĠNĠN YAD CĠSĠMLƏRĠNĠN 
ENDOSKOPĠK DĠAQNOSTĠKASI VƏ ÇIXARILMASI 
 
Xıdırova N.M., Zeynalov S.M., Əhmədov Ə.M. 
 
ATU, I cərrahi xəstəliklər kafedrası  
 
Yad  cisimlər  həzm  traktının  tez-tez  rast  gəlinən  patologiyalarındandır. 
Həzm  traktının  yad  cismi  dedikdə  həzm  orqanlarına  kənardan  daxil  olan  və  ya 
bilavasitə  orqanizmin  özündə  əmələ  gələn,  tərkibcə  normal  Ģəraitdə  qida  kimi 
istifadə  edilə  bilinməyən  cisimlər  baĢa  düĢülür.  Təcili  endoskopik  müayinəyə 

 
ehtiyacı  olan  xəstələrin  20  %-dən  çoxu  həzm  traktının  yuxarı  hissəsinin  yad 
cisminə  Ģübhə  olan  insanlardır    [1,  3].  Yad  cisimlərin  80-90%  həzm  traktından 
sərbəst  keçir.  AğırlaĢmaların  tezliyi  kifayət  qədərdir,  onlardan  da  ən  təhlükəlisi 
mediastinitdir  (letallıq ~4.1-5.7%) [ 2,4]. 
Son  illər  endoskopik  texnikanın  təkmilləĢməsi  udlaq,  qida  borusu  və 
mədədən  yad  cisimlərin  endoskopik  çıxarılması  imkanlarını  daha  da  artırmıĢdır 
[4].  
Tədqiqatın  məqsədi  həzm  traktının  yuxarı  hissəsinin  yad  cisminə  Ģübhə 
olan xəstələrdə endoskopik müayinənin effektivliyinin qiymətləndirilməsidir.  
Tədqiqatın material və metodları:  2008-2015-ci illər ərzində KTM-ə həzm 
traktının  yuxarı hissəsinin yad cismininə  Ģübhə ilə 260 xəstə müraciət etmiĢdir. 
Onların yalnız 143-də (55 %) yad cisim aĢkar edilmıĢdır.  KiĢilər 82 nəfər, qadınlar 
61 nəfər olmuĢlar. 117 xəstədə  (45 %) yad cisim diaqnozu inkar edilmiĢdir. Yad 
cisimlərdən  42-i  udlaqda,  52-i  qida  borusunda,  46-ı  mədədə,  3-ü  onikibarmaq 
bağırsaqda  aĢkar  edilmiĢdir.  Onlar  çox  vaxt  təsadüfən,  bəzən  isə  qəsdən  udulan 
ə
Ģyalar  olmuĢdur.  5  yaĢınadək  uĢaqlar  əsasən  düymə,  qəpik,  metal  və  plasmass 
kürələr, oyuncaq hissələri, meyvə çəyirdəkləri udurlar. Yetginlərdə isə yad cisimlər 
ə
sasən yemək zamanı (diĢ protezləri və qida fraqmentləri, ət və balıq sümükləri, diĢ 
çöpü  və  s.)  udulur.  Bəzən  bu  iĢləyərkən  ağızda  mismar,  iynə,  sancaq  saxlamaq 
kimi zərərli vərdiĢləri olan Ģəxslərdə müĢahidə olunur. Ahıl və qocalarda bu damaq 
və  udlağın  həssaslığının  azalmasıilə  əlaqədardir.  Müxtəlif  yad  cisimlər  (qaĢıq, 
çəngəl, mismar, məftil qırıqları, ülgüc, narkotik maddə paketləri və s.) çox vaxt iri 
və  təhlükəlidirlər,  bilə-bilə  ruhi  xəstələr,  müttəhimlər,  hərbi  qulluqçular, 
narkokuryerlər tərəfindən udulurlar [5,6]. 
Udlağın  və  qida  borusunun  yuxarı  hissəsinin  yad  cisminə  Ģübhə  olan 
bütün  xəstələr  otolorinqoloqun  müayinəsindən  keçmıĢlər.  Farinqoskopiyanın 
mənfi  nəticəsindən  sonra  boyun,  döĢ  qəfəsi  və  qarın  boĢluğunun  ümumi  və 
kontrast  rentgenoloji  müayinəsi    aparılmıĢdır.  Burada  məqsəd  rentgenokontrast 
və  zəif  rentgenokontrast  yad  cisimlərin,  qida  borusu  perforasiyasının 
müəyyənləĢdirilməsidir.  Bu  zaman  biz  suda  həll  olan  kontrast  maddədən  istifadə 
etməyi  məsləhət  görürük.  Çünki  barium  horrası  həzm  traktının  divarlarına 
çökərək  endoskopik  müayinəni  çətinləĢdirir,  bəzən  isə  mümkünsüz  edir. 
Rentgenoloji  müayinənin  nəticəsindən  asılı  olmayaraq  bütün  xəstələr  endoskopik 
müayinədən  keçirilirlər.  Endoskopik  müayinə  "Pentaks"  firmasından  olan 
videoendoskopla  aparılmıĢdır.  Yad  cismin  çıxarılmasında  müxtəlif  modifikasiyalı 
endoskopik  tutuculardan  istifadə  edilmiĢdir.  Yad  cismin  tapılması  endoskopik 
çıxarılmaya göstəriĢdir.  
Yad cismin çıxarılmasına göstəriĢlər: 
Qida borusu 
- bütün yad cisimlər. 
Mədə və 12 b.b 
- iti və iti uclu cisimlər 
- uzun cisimlər ( 6.0 sm uĢaqlarda, 10.0 sm böyüklərdə) 
- kut cisimlər (mədədə 2 həftə, 12 b.b-da 1 həftə qaldıqdan sonra) 
- batareyalar  (mədədə 48 saat qaldıqdan sonra) 
- plastik paketlər. 
Endoskopik müayinə diaqnostik və müalicəvi məqsədlə aparılır. Diaqnostik 
endoskopiyanın  məqsədi  diaqnozu  təsdiqləmək,  yad  cismin  xarakterini, 
fiksasiyasının  səbəbini,  həmçinin  onun  çıxarılma  imkanlarını  müəyyənləĢ-
dirməkdir.  Psixoloji  sağlam  xəstənin  etirazı,  qida  borusunun  perforasiyası  və 
mediastinitlə əlaqədar olaraq xəstənin ağır vəziyyəti diaqnostik endoskopiyaya əks 

 
  
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 3. 
60 
göstəriĢdir  [2,3].  Bu  vəziyyətdə  endoskopik  müayinə  nəinki  məqsədəuyğun 
sayılmır, o hətta xəstənin vəziyyətini pisləĢdirə bilər. 
Narkoz  altında  yad  cismin  çıxarılması  mümkün  deyilsə,  növbəti  cəhdlər 
orqanın  zədələnmə  riskini  artırırsa,  qanaxma  müĢahidə  olunursa,  müalicə 
endoskopiyası əks göstəriĢdir.  
Yad  cismin  çıxarılmasında  adekvat  anesteziyanın  mühüm  əhəmiyyəti  var. 
Ə
gər  yad  cisim  udlaq-qida  borusu  keçəcəyində  və  armudabənzər  ciblərdə 
yerləĢərsə,  yerli  anesteziyadan  (  10%-li  lidocain)  istifadə  edilir.  14  yaĢınadək 
uĢaqlarda,  psixi  xəstələrdə,  iti  və  möhkəm  fiksasiya  olunmuĢ  yad  cisimlərdə, 
ağırlaĢmalara  Ģübhə  olduqda,  diğər  klinikalarda  yad  cismi  çıxartmağa  cəhd 
olunubsa ümumi anesteziya göstəriĢdir. 
Yad  cisimlər  adətən  qida  borusunun  fizioloji  daralmaları,  pilorik  hissə, 
12b.b-ğın  soğanaqdan  sonrakı  hissəsində  iliĢirlər.  Biz  həmçinin  qida  borusunun 
strikturası olan xəstənin il ərzində 5 dəfə yad cismə (adətən ət tikəsi) görə müayinə 
və müalicə etmiĢik. 
Rentgenoloji  müayinədə  yad  cismin  boyun  nahiyəsində  görünməsi,  yad 
cismi  udduqdan  2  gün  sonra  həkimə  müraciət  etməsi,  yad  cismin  krikofarengial 
daralma  və  ya  qida  borusunun  yuxarı  1\3  hissəsində  lokalizasiyası  ağırlaĢma 
riskini artırır. 
Klinik  mənzərə  adətən  yad  cismin  lokalizasiyasından,  növündən, 
ölçüsündən,  formasından  asılıdır.  Qida  borusunun  yad  cismində  disfagiya, 
odinofagiya,  yad  cisim  hissiyyatı,  döĢ  qəfəsində  ağrı,  requrqitasiya,  hipersali-
vasiya, orqanın perforasiyasında dərialtı emfizema və qanaxma  qeyd olunur. 
Nəticələr  və  müzakirə:  Əgər    çixarılması  orqanın  zədələnməsinə  səbəb 
olarsa ( çoxlu ĢüĢə qırıqları, ülgüc və s.) və ya artıq perforasiya varsa, yad cismin 
endoskopik  çıxarılması  əksgöstəriĢdir.  Belə  xəstələr    (4  nəfər-  2.8  %)  əməliyyat 
olunmuĢlar.  Əməliyyat  25  yaĢlı  xəstədə  aparılmıĢdır.  Psixi  cəhətdən  emosional 
olan  gənc  oğlan  ülgücü  2  yerə  bölərək  udmuĢdur.  Klinikaya  döĢ  sümüyü 
arxasında,  epiqastral  nahiyədə  olan  ağrıdan,  halsızlıqdan  Ģikayətlə  daxil  olub. 
Endoskopik  müayınə  zamanı  udlaq-qida  borusu  keçəcəyinin,  kardiaezofageal 
hissənin selikli qiĢanın boylama defektləri, mədənin böyük əyriliyində 2ədəd ülgüc 
hissələri aĢkar edilmiĢdir. Yad cismi çıxardarkən kardiezofageal keçəcəyin və qida 
borusunun zədələnmə təhlükəsi olduğu üçün  xəstə əməliyyat edildi. 
Mədədə  çoxlu  qida  olduqda  mədə  yuyulmur,  xəstə  yalnız  6  saatdan  sonra 
təkrar müayinə olunur. 
Yad cismin çıxarılması 97.2 % halda mümkün olmuĢdur və bu zaman qida 
borusunun, mədənin perforasiyası kimi fəsadlar qeyd olunmamıĢdır. 
Yad  cisim  çıxarıldıqdan  sonra  selikli  qiĢanın  vəziyyətini  qiymətləndirmək 
üçün  təkrari  endoskopik  müayinə  aparılır.    Kiçik  yad  cisimlər  çıxardıldıqdan 
sonra  və  selikli  qiĢanın  zədələnməsi  yoxdursa,  xəstələr  evə  yazılır,  Ģikayətlər 
meydana  çıxarsa,  təkrar  müayinə  olunmaq  tövsiyyə  edilir.  Ġri  yad  cisimlər 
çıxardıldıqdan sonra və selikli qiĢanın zədələnməsi olan xəstələr isə 3-5 gün ərzində 
stasionarda  nəzarət  altında  saxlanılır  və  müalicə  olunur.  Belə  xəstələr  evə 
yazılarkən mütləq endoskopik müayınədən keçməlidirlər. 
Nəticələr:  
1.  Həzm  traktının  yuxarı  hissəsinin  yad  cisminə  Ģübhə  olan  xəstələr 
stasionarda təcili qaydada müayinə və müalicə olunmalıdırlar. Yad cismin olması 
təsdiqləndikdən sonra onu endoskopik yolla çıxartmaq lazımdır. 
2.  Yad  cismin  diaqnostikası  və  fiksasiyasının  səbəbini  müəyyənləĢdirmək 
üçün rentgenoloji və endoskopik müayinələrdən istifadə olunmalıdır. 

 
3. Həzm traktının yad cisimlərinin endoskopik çıxarılması zamanı ümumi 
anesteziyanın  tətbiqi  əməliyyatın  müddətini    və  boĢluqlu  orqanın  perforasiyası 
riskini azaldır. 
 
ЯДЯБИЙЙАТ - ЛИТЕРАТУРА – REFERENCES: 
 
1. Бебуришвили А. Г., Мандриков В.В., Акунчиц А.Н.. Инородные тела желудочно-кишечного тракта. Волгоград, 2007. 
с.215 
2. Королев М.П., Антипова М.В. Эндоскопия в диагностике и удалении инородных тел пищевода и желудка. Москва 2010. 
с.200 
3. Чернеховская Н.Е., Андреев В.Г., Черепянцев Д.П., Поваляев Ф.В. Эндоскопическая диагностика заболеваний пищевода, 
желудка и тонкой кишки. Москва, 2006 
4. Mosca S., Endoskopic management of foreign bodies in the upper gastrointestinal tract. report on a series of      adult patients // 
Endoscopy 2001. Aug. 33 (8). 692-6  
5.  Gulati, S.P. , Wadhera, R., Gulia, I.S., Hooda, A. Tooth Brush in Stomach  // The Internet Journal of Head and Neck Surgery, 
2007. Vol.1. №2 
 
Р Е З Ю М Е 
 
ЭНДОСКОПИЧЕСКАЯ  ДИАГНОСТИКА И ЛЕЧЕНИЕ  ИНОРОДНОГО ТЕЛА 
ВЕРХНЕЙ ЧАСТИ ПИЩЕВАРИТЕЛЬНОГО ТРАКТА 
 
Хыдырова Н.М., Зейналов С.М., Ахмедов А.М. 
АМУ, кафедра хирургических болезней I, Баку 
 
Обследование  и  лечение  больных  с    подозрением  на  инородное  тело 
верхних  отделов  пищеварительного  тракта    необходимо  провести    в 
экстренном  порядке  в  условиях  стационара.  При  обнаружении  инородного 
тела  необходимо  его  удалить  эндоскопическим  путем.  Для  уточнения 
диагностики  и  выяснения  причины  фиксации,  необходимо  провести 
рентгенологическое  и  эндоскопическое  обследование.  Использование  общей 
анестезии,  при  эндоскопическом  извлечении  инородных  тел  из  верхних 
отделов  пищеварительного  тракта  сокращает    время  процедуры  и  риск 
перфорации полостного органа. 
 
S U M M A R Y 
 
ENDOSCOPIC  DIAQNOSTICS  AND  EXTRACTION  FOREIGN PARTICLE OF 
UPPER PART OF DIGESTIVE TRACT 
 
Chidirova N.M.,  Zeynalov S.M., Ahmadov A.M. 
Department of Surgical Diseases 1 of AMU 
 
Patients  being  suspicious  of  a  foreign  particle  of  upper  port  of  digestive 
tract  should  be  examined  and  treated  urgently.  After  confirming  that  a  foreign 
particle  ispresent,  that    should  be  extracted  by  on  endoscopic  way.  Radiological 
and  endoscopic  analyses  should  be  utilized  in  order  to  identify  reason  for 
diagnostics and fixation of a foreign particle. Adminstration of general anesthesia  
reduces the duration of an operation and the risk of perforation of the organ with  
cavity during endoscopic extraction of foreign particle of digestive tract. 
 
Дахил олуб:  11.03.2016. 
 
 
SÜMÜK ġĠġLƏRĠNĠN  DĠAQNOSTĠKASINDA SÜMÜK METABOLĠZMĠ 
MARKERLƏRĠNĠN ƏHƏMĠYYƏTĠ 
 

 
  
САЬЛАМЛЫГ – 2016. № 3. 
62 
Ə
fəndiyev A.M., Xəlilova V.Z., Əhmədova G.A. 
 
Azərbaycan Tibb Universitetinin Onkoloji Klinikası 
 
Sümük  ĢiĢlərinin  diaqnostikası  və  differensial  diaqnostikası  müasir  onkologiyanın  vacib 
problemlərindən biridir. Son zamanlar  yeni texnologiyaların tətbiqi nəticəsində sümüyün müxtəlif 
zədələnmələrinin  diaqnostikasında  müəyyən  yaxĢılaĢmalar  əldə  edilsə  də,  problem  öz  aktuallığını 
itirməmiĢdir. Sümüyün onkoloji zədələnmələri arasında birinci yeri metastatik sümük ĢiĢləri tutur. 
Ikinci yerdə birincili sümük ĢiĢləridir ki, bunların da əsasən uĢaq və gənc yaĢlarında rast gəlinməsi 
xəstləyin  erkən  və  differensial  diaqnostikasını  ləngidir  və  xəstə  onkoloji  klinikaya  müraciət  edən 
zaman  artıq  periferik  orqanlarda  metastazlar  aĢkar  edilir.  Sümükdə  onkoloji  törəmənin  vaxtında 
aĢkar  olunması  və  xarakterinin  müəyyən  edilməsi  xəstəliyin  müalicə  taktikasının  seçilməsində 
müstəsna rol oynayır [1 ]. 
Sümük  ĢiĢlərinin  diaqnostikasında  ən  münasib  və  geniĢ  yayılmıĢ  müayinə  üsulu 
rentgenoskopiyadır. Lakin bəzən rentgenoloqların təcrübəsinin azlığı səhv diaqnozun qoyulması ilə 
nəticələnir. Bundan baĢqa 15% hallarda sümükdə heç bir patoloji dəyiĢiklik aĢkar edilmir. Nəticədə 
xəstənin  onkoloji  müəssisəyə  müraciət  etmə  vaxtı  uzanır.  Kompyuter  tomoqrafiyası,  maqnit-
rezonans  tomoqrafiyası,  radionuklid  diaqnostika  və  PET-CT  metodları    bu  baxımadan  daha 
informativ    olmaqla  sümük  ĢiĢlərinin  erkən  diaqnostikasında  əhəmiyyətli  rol  oynayır[2,4].  Lakin 
ə
ksər  müalicə  müəssisələrində  bu  müayinə  vasitələrinin  olmaması  və  ya  bahalı  olması  həkimlərin 
bu metodlardan istifadə etmək imkanlarını azaldır [ 3]. 
Yuxarıda  sadalananlar  sümük  ĢiĢlərinin  yeni  diaqnostika  üsullarının 
tədqiqinin vacib olduğunu göstərir Bu baxımdan ĢiĢin bioloji xüsusiyyətlərini əks 
etdirən yeni müayinə üsulları iĢlənib hazırlanmalıdır [5].   
Məlumdur  ki,  skelet  sisteminin  bütün  xəstəliklərində  sümükdə  remodel-
ləĢmə  prosesi  pozulur  ki,  bu  zaman  da  sümük  metabolizminin  biokmyəvi 
markerlərinin  səviyyəsində  dəyiĢilmələr  baĢ  verir.  Sümük  metabolizminin 
biokimyəvi  markerlərinin  təyini  sümüyün  vəziyyətini  qiymətləndirməyə,  sümük 
toxumasında  mübadilə  proseslərinin  sürətini,  sümük  kütləsinin  spontan  azalma 
ritmini müəyyən etməyə və sümüyün sınma riskini aydınlaĢdırmağa imkan verir. 
Bu  da  anti-rezorbtiv  preparatların  qəbulunun  davamiyyətini  monitorinq  etməyə 
Ģərait yaradır. Hesab edirik ki, sümükdə hər hansı patoloji proses olan zaman qan 
serumunda  sümük  metabolizminin  biokimyəvi  markerlərinin  tədqiqi  praktik 
həkimə xəstəliyin dəqiq diaqnozunu qoymaqda əhəmiyyətli kömək göstərə bilər.