T. C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı

 
2.5.1.4 Sol Eğilimli Sanatçılarla Tanışma ve Fikir Dünyasının Şekillenmesi 
Yaşar  Kemal,  Ramazanoğlu  Kütüphanesinde  çalıştığı  yıllarda  (1942-1944)  birtakım 
solcu  yazarlarla  da  irtibat  kurmaya  başlar.  Şiirleri,  yazıları,  derlemeleri  pek  çok  gazete  ve 
                                                           
564
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.37. 
565
  Yaşar  Kemal,  “Katalunya  Uluslararası  Ödülü  Konuşması”,  Binbir  Çiçekli  Bahçe,  Yapı  Kredi  Yayınları, 
İstanbul, 2013, s.62. 
566
 Ramazan Çiftlikçi, A.g.e., s.10.  
567
 Yaşar Kemal, Alain Bosquet ile Görüşmeler Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, YKY, İstanbul, 2013, s.61. 

160 
 
dergilerde  Kemal  Sadık  Göğceli
568
  imzasıyla  boy  gösterir.  İlk  şiiri  yayımlandığında  on  altı 
yaşındadır. Henüz yazarlık serüveninin başında olsa da umut vadetmektedir.  
Abdi  İpekçi  ile  gerçekleştirdiği  “Edebiyat  ve  Politika”  konulu  röportajda  Yaşar 
Kemal,  siyasi  eğilimin  belirmeye  başladığı  bu  dönemle  ilgili  şunları  söyler:  “17-18 
yaşlarımda  bende  sol  düşünce  belirmeye  başlamıştı.  Sanatım  onunla  tay  gitti,  yani  paralel. 
Ben iki şeye inanırım. İki şeyin sonsuz gücüne, sonsuz yaratıcılığına, sonsuz değişimine; halk 
ve  doğa.  Sanatımı  halkımla  birlikte,  onun  büyük  yaratıcılığı  ile  birlik  olarak,  onun  için 
yaparım.  Politikam  da  sanatımdan  ayrılmaz.  Halka  kim  zulmediyorsa,  etmişse,  halkı  kim 
eziyor,  ezmişse,  onu  kim  sömürmüş,  sömürüyorsa,  feodalite  mi  burjuvazi  mi…  Halkın 
mutluluğunun önüne kim geçiyorsa ben sanatımla ve bütün hayatımla onun karşısındayım.”
569
 
Ramazanoğlu  Kütüphanesine  kendisini  alan  kişi,  o  zamanlar  Adana  Halkevi 
başkanlığını  da  yürüten  Kemal  Satır’dır.    Bu  kişi  daha  sonraları  başbakan  yardımcısı 
olacaktır.  Yaşar  Kemal’in  entelektüel  gelişiminde  otuz  bini  aşkın  kitaptan  oluşan  bu 
kütüphanenin önemli rol oynadığını söyleyebiliriz. Yazarlık kariyeri açısından doğru zamanda 
doğru  yerdedir.  Özellikle  Batı  klasiklerini  tanıma  ve  edebiyatımızdaki  önemli  isimleri 
inceleme fırsatını burada bulur. “On yedi yaşımdan sonra da Batı edebiyatıyla ilişki kurdum. 
Bunları  büyük  bir  doymazlıkla  okuyor,  Balzacları,  Tolstoyları,  Çehovları,  Stendhalleri, 
Dostoyevskileri  çevirilerinden  okuyor,  onları  da  destanlar,  Karacaoğlanlar  gibi 
özümsüyordum.”
570
  diyecektir.  Ahmet  Kutsi  Tecer,  Pertev  Naili  Boratav,  Nurullah  Ataç, 
Sebahattin  Eyüboğlu,  Azra  Erhat  gibi  önemli  şahsiyetlerle  tanışıp  mektuplaşır.  Yine  bu 
dönemde  Orhan  Kemal,  Arif  Dino,  Abidin  Dino,  Güzin  Dino  gibi  isimler  onun  fikir 
dünyasının şekillenmesinde etkin rol oynayacaktır. 
Arif  ve  Abidin  Dino  kardeşler  bu  yıllarda  Adana’da  siyasi  nedenlerle  sürgündedir. 
Dino  kardeşlerin  dedeleri  Adana’da  bir  dönem  valilik  yapmış  bir  Osmanlı  Paşasıdır.  Bu 
nedenle  Adana  toprağında  arazileri  vardır.  Yaşar  Kemal,  Adana  Türksözü  Matbaası’na 
Ağıtlar adlı folklor derlemelerini vereceği zaman, bu derlemeleri görüp hayran kalan Abidin 
Dino’nun onu tanımak istemesi üzerine görüşürler.
571
  Dünya klasiklerini  ona tanıtan  da Arif 
Dino  olmuştur.  İki  kardeş  Yaşar  Kemal’i  bir  gergef  gibi  işler.  Bu  büyük  söz  ustasındaki 
mahareti anlamaları güç olmaz. Arif Dino dedesinden kalma topraklardan bir kısmını satınca 
                                                           
568
 Ramazan Çiftlikçi, A.g.e., s.11. 
569
 Abdi İpekçi, “Edebiyat ve Politika”, Yaşar Kemal, Baldaki Tuz, Derleyen, Alpay Kabacalı, YKY, İstanbul, 
2013, 330.  
570
 Yaşar Kemal, Alain Bosquet ile Görüşmeler Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, YKY, İstanbul, 2013, s.79. 
571
 Aziz Şeker, A.g.e., s.38. 

161 
 
Yaşar Kemal’e klasiklerden bir set  hediye eder,  bu setteki  kitapların sayısı  yüzden  fazladır. 
Ancak  onun  hayatının  dönüm  noktalarından  birisini  teşkil  edecek  olan  şey,  bu  kitaplar 
arasında Cervantes’e ait üç adet Don Kişot kitabıdır: 
Eve götürüp paketi açınca üç tane Don Kişot’la karşılaştım. İkisini aldım, bir yanlışlık 
olmuştur  diye  Arif  Dino’ya  götürdüm.  Fazla  olmuş,  bir  yanlışlık  var,  dedim.  Arif  Dino 
yanlışlık değil, dedi. Ömrünün sonuna kadar durmadan bu kitabı okuyasın, diye sana üç tane 
aldım, dedi. Ve Don Kişot’larımı gerisin geri eve götürdüm.
572
 
İlk okuduğu roman Alphonse Daudet’in Le Petit Chose (Küçük Şeyler) adlı eseridir, 
ondan  sonra  da  Kerem  ile  Aslı  hikâyesini  okur.
573
  Ancak  onu  asıl  etkileyecek  olan 
Cervantes’tir.  Çünkü  Don  Kişot’la  birlikte  sosyalizmi  benimsemeye  başlar.  Fakat  içinde 
bulunduğu  çağda  Don  Kişotluğun  bedeli  ağırdır.  İlk  karakol  deneyimlerini  de  bu  sıralar 
yaşayacaktır.  1943’te  Adana  Pamukpazarı  Karakolunda  on  gün  kadar  kalır.  Bununla  ilgili 
“Karakol  bir  karabasan  gibiydi.  Bir  karanlıktan  başka  hiçbir  bir  şey  anımsamıyorum.”
574
 
diyecektir.  Çünkü  dönemin  anlayışı  gereği  sosyalizm,  Marksizm,  solculuk,  komünistlik  gibi 
kavramlar oldukça tehlikelidir ve şüphesiz yazar, tehlikeli kara sularında yüzmektedir: 
Don  Kişot’u  okuduğumda,  sosyalizmi  benimsemiş,  birkaç  kere  de  karakola 
düşmüştüm. Sosyalizm üstüne elime ne geçerse okuyordum. Gene de bu işte Arif Dino bana 
yardımcı  oldu.  Abidin  Dino’nun  çok  başka  özellikleri  vardı.  Sosyalist  militanlığı  edebiyatla 
birlikte  götürmeye  çalışıyordum.  Hemen  oracıkta,  Adana’da  sosyalist  gençlerden  hatırı 
sayılır bir bölük kurulmuştu. Eski sosyalist işçilerle, aydınlarla ilişki kurmuştuk. Gece gündüz 
sosyalizm  konuşuyorduk.  O  zamanlar  Türkiye’de  yeterli  sosyalist  kitaplar  yoktu.  Örneğin 
Manifesto  daktiloya  çekilmiş  olarak  elden  ele  dolaşıyordu.  Bunun  için  biz  sosyalizmi  usta 
çırak işi ağızdan öğreniyorduk. Elbet  sosyalizmle birlikte, bu ağızdan öğrenmeler yüzünden 
çok da yanlış şeyler öğrendik.
575
 
Tıpkı  Arif  Dino  gibi,  kardeşi  Abidin  Dino  da  Yaşar  Kemal’le  oldukça  yakından 
ilgilenir.  Sait  Faik’in  ilk  romanı  Medarı  Maişet  Motoru’nu  ondan  alıp  okur,  hayran  kalır. 
Nazım  Hikmet’in  ondaki  yeri  ise  bambaşkadır;  Nazım,  yazara  göre  Türkçenin  zirvelerinde 
                                                           
572
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.74. 
573
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.73. 
574
 Yaşar Kemal,  A.g.e., s.88; Yaşar Kemal, 19 Nisan 1988’de Nedim Gürsel’le  gerçekleştirdiği söyleşide “On 
yedi yaşında girdim hapse. On beş gün kadar. Pamukpazarı Karakolunda. Abidin Bey çıkarttı beni. Abidin Dino 
olmasaydı daha çok yatabilirdim.” diyecektir. Ayrıca Bakınız. Nedim Gürsel,  Yaşar Kemal, Bir Geçiş Dönemi 
Romancısı, Doğan Kitap Yayınevi, İstanbul, 2008, s.112. 
575
 Yaşar Kemal, Alain Bosquet ile Görüşmeler Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, YKY, İstanbul, 2013,  s.74-75. 

162 
 
dolaşmaktadır.  İçeride  kaldığı  yıllarda  halk  dilinin  zenginlikleriyle  yoğrulmuştur.  Şeyh 
Bedrettin  Destanı  bunun  en  güzel  örneklerindendir,  bu  destan  büyük  Anadolu  halk  şiirinin 
damgasını  taşır.
576
  Abidin  Dino’nun  eşi  Güzin  Dino  üniversitede  Fransızca  profesörüdür, 
Fransız  klasiklerini  Yaşar  Kemal’e  tanıtan  da  odur.  Dino  kardeşlerin  kendisine  gösterdiği 
yakınlığı ve aralarındaki dostluğu yazar, şöyle izah eder: 
Arif ve Abidin Dinolarla tanışmadan önce şiirler yazıyor, birçok dergide yayımlıyor, 
folklor  derlemeleri  yapıyor, büyük bilimsel  kitaplar yazma hayalleri  kuruyordum. Arif Dino 
Yunanca da bilirdi. Eskilere, yani klasiklere çok meraklıydı. Bana resim dersi bile verdi. Bir 
de  Rimbaud’yu  ezberden  bilirdi.  Sanırım  bütün  şiirlerini…  Ve  onunla  on  yedi  yıl  roman, 
sanat, sosyalizm tartıştık. Abidin Dino da beni epeyce etkiledi. Onunla da şiir, edebiyat, resim 
konuştuk çok. Bu iki insan da belki çağımızın en ince, en zevkli insanlarıydılar.
577
 
Orhan Kemal de bu sıralar beş yıllık mahpusluğun ardından Adana’ya dönmüştür. On 
yedi  yılını  cezaevinde  geçiren  Nazım  Hikmetle  üç  buçuk  yıl  birlikte  kalmış  olan  Orhan 
Kemal’le  de  aynı  edebiyat  çevresi  vasıtası  ile  dostluk  kurar.  Bu  isimlerle  istişarelerini  ve 
hangi konular üzerinde fikir alışverişinde bulunduklarını Yaşar Kemal şöyle anlatır: 
İşçiler, Orhan Kemal, öteki sosyalist yazarlar, şairler, Arif Dino, Abidin Dino, başka 
çok  ilginç,  kurtuluş  savaşında  dövüşmüş  ilerici  kişiler  hep  bir  aradaydık.  Bütün  dünyadan, 
Hitler’den,  İngilizlerden,  Fransızlardan,  Stalin’den,  Lenin’den  haberimiz  vardı.  Çinin  iç 
savaşını  günü  gününe  izliyorduk.  Dahası  da  Hitler  Anadolu’yu  işgal  ederse  nasıl  bir  savaş 
vereceğimizi, halkla nasıl ilişkiler kuracağımızı, bir gerilla savaşına ne biçim girişeceğimizi 
tartışıyorduk. Fransız direnişçilerini de günü gününe izliyorduk. Kurşuna dizilenleri, her şeyi, 
her  şeyi…  Dil  bilen  arkadaşlarımız  yabancı  radyoları  izliyorlardı.  Olağanımız  oranında 
dünyaya  antenlerimizi  germiştik.  Nazım’ın  dediği  gibi  kırk  günlük  yolda  yaprak  kıpırdasa 
ondan  haberli  olmak  istiyorduk.  Elimize  geçen,  daktiloya  yazılmış  ya  da  Atatürk  çağında 
basılmış sosyalist klasikleri ya toplu olarak okuyor ya da elden ele dolaştırıyorduk. Bunların 
hemen hepsi de yasaklanmış kitaplardı.
578
 
1944-1946  yılları  arasında  Kayseri’de  askerliğini  yapar.  Burada  bir  hastaneye 
gönderilir.  Hastanenin  başhekimi  Dr.  Yusuf  Balkan  isminde  tanınmış  bir  albaydır.  Yusuf 
Balkan, Mustafa Kemal Atatürk Samsun’a çıktığında onun yanında yer alıp her türlü mandaya 
                                                           
576
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.78. 
577
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.74. 
578
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.89. 

163 
 
karşı  çıkan  ve  ismi  Nutuk’ta  da  geçen  iki  tıbbiyeliden  biridir.
579
  Yaşar  Kemal  ondan  çok 
etkilenir. Sonradan İşçi Partisi Başkanı olacak olan Marksist Mehmet Ali Aybar’la da burada 
tanışır. Yine Talas’ta tanıştığı iki ilerici üniversite öğrencisi (Faruk Molu-Sait Molu) askerliği 
boyunca  yazara  kitaplar  taşıyacaktır.  İçinde  bitmek  tükenmek  bilmeyen  bir  öğrenme  isteği 
vardır. Bunun için “Büyük bir doymazlıkla, ustalar ne yapmışlar, diye okumaya çalışıyordum. 
Okumaya, anlamaya. İnsanlar kimdi, doğa neydi, merakım engel tanımıyordu.”
580
 diyecektir. 
İlk  hikâyesi  olan  “Pis  Hikâye”yi  de  1946’da  burada  yazar.  Yazın  türü  olarak  ele 
aldığımızda  kısa  hikâyeleri  ileride  çok  ses  getirecek  olan  romanlarının  altyapısını 
oluşturacaktır. Çukurova’yı ve Çukurova insanını anlattığı bu kısa hikâyelerini 1952’de “Sarı 
Sıcak” adlı kitabında toplayacaktır.
581
 Askerlikten sonra bir müddet İstanbul’da Fransızlara ait 
bir  şirkette  gaz  kontrol  memurluğu  yapar.  1948’de  Kadirli’ye  döner.  Daha  sonradan  bazı 
yabancı  dillere  de  çevrilecek  olan  “Bebek”  adlı  hikâyesini  burada  yazar.  Bunu  “Dükkâncı” 
adlı hikâyesi izler. Orhan Veli’nin 1950’de genç yaşta ölmesi de yazarı derinden etkileyen bir 
başka hadise olacaktır. Bu ölüme çevresindekilerin aldırış etmemesi onu yaralar. Bulunduğu 
yeri  yadırgamaya  başlar.  Bununla  ilgili  “O  gün  kasaba  bana  cehennem  gibi  geldi.”
582
 
diyecektir. 1951’de ilk kısa romanı olan “Hüyükteki Nar Ağacı”
583
 nı kaleme alır.  
Yazarın Adana Halkevi çevresinde toplanan sol eğilimli sanatçılarla dirsek teması, bu 
sanatçılarla fikir alışverişinde bulunması, onların fikirlerinden etkilenmesi, okuduğu kitaplar, 
sosyalizmi benimsemesi gibi nedenler bir takım çevreleri rahatsız eder; hakkında olur olmaz 
iftiralar  atılır.  Neticede  1950  yılı  nisanında  hapse  girmesi  ve  içeride  bıçaklanmasıyla 
neticelenecek olan olay yaşanır. Kadirlili bir çocuk Adana’da komünist propagandası yaptığı 
gerekçesiyle yakalanır. Yazar bu sıralar Kadirli’de arzuhalcilik yapmaktadır. Kendisinin olaya 
dâhil edilmesini mizahi bir dille şöyle anlatır:  
Çocuğu  çok  dövmüşler,  o  da  bildiği  adların  hepsiyle  bir  olmuş  Çukurova’da 
Komünist Partisi kurmuş. Ben de o kurucular arasındaydım. Bir sabah jandarmalar geldiler, 
şangır şungur, ellerinde kelepçeler, birini bana taktılar, savcıya sorgu yargıcına götürdüler, 
oradan da doğru hapishaneye.
584
 
                                                           
579
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.94. 
580
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.97. 
581
 Ramazan Çiftlikçi, A.g.e., s.109. 
582
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.84. 
583
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.84. 
584
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.38. 

164 
 
1950  yılında  durumun  kendileri  açısından  oldukça  korkunç  olduğunu  dile  getiren 
yazar  şunları  söyler:  “…  millet  komünizm  yiyor  komünizm  içiyordu.  Komünizmle  yatıyor 
komünizmle kalkıyordu. Ulusumuz daha o günlerde ileriyi görmüş komünizmi yok etmek için 
elinden  geleni  de  gelmeyeni  de  yapmıştı.”
585
  Jandarmaların  mahkûmlara  uyguladığı  ikna 
metodunu  Yaşar  Kemal,  öz  yaşam  öyküsel  romanı  Kimsecik  serisinin  ikinci  cildi  Kale 
Kapısı’nda da benzer şekilde işler. İsmail Ağa’yı öldüren Salman’ı gördükleri gerekçesiyle bir 
grup  köylü  sorguya  çekilir,  işkenceden  geçirilir,  çıktıklarında  artık  Salman’ı  gördüklerine 
kendileri de ikna olmuşladır: 
Hele  Onbaşı,  bu  bölgede  dayağından  geçirmediği  hiçbir  kişinin  olmadığıyla 
övünüyordu. O, uzatmalı  onbaşıydı,  hangi  bölgeye gitmişse, hasta sayrı,  yatalak hepsini bil 
tekmil  dayaktan  geçirmişti.  İnancı  kaviydi,  bu  köylü  milletinin  başından  dayağı  eksik 
etmeyesin! Yoksa onlar bir azar ki, bir azarlar ki, Allah göstermesin, şu koskoca Yunan’dan 
kotarılmış  devleti  yerle  yeksan  ederlerdi…  Köylü  her  zaman,  her  yerde,  her  durumda 
suçluydu. Onlar analarından suçlu doğmuşlardı.
586
 
Yaşar Kemal denemelerini topladığı Binbir Çiçekli Bahçe adlı eserinde bu olayla ilgili 
yorumda bulunurken “İlk karakola düştüğümde on yedi yaşımdaydım. O zamanlar sosyalizm 
sözcüğünü  daha  yeni  yeni  duyuyorduk.”
587
  diyecektir.  Daniel  Rondeau,  Yaşar  Kemal’in 
komünizmin ne olduğunu bilmeden komünizm propagandası yapma suçundan tutuklandığını 
ve dayak  yediğini dile getirir. Bir kere sosyalist çevrelere girmiş ve mimlenmiştir. Rondeau 
ondan şöyle bahseder: 
Çukurova’da  jandarmaların  kovaladığı  eşkıyaların  tarafında,  Gorki’yi  öldürttüğü 
söylendiği için Stalin’den nefret eden bir sosyalisttir. Tutuklanır, serbest bırakılır ama sık sık 
rahatsız  edilir:  Almanya’ya  giden  ve  Avrupa’da  faşizmin  yayıldığı  dönemde  Spartakistlerle 
ilişki  kuran  işçi  liderleriyle  dost  olur.  Yaşar  Kemal  ve  arkadaşları  dünyada  olup  bitenleri 
anlamaya  çalışıyor  ve  Fransız  direniş  eylemini  duyup  gerekirse  Anadolu’da  aynı  direnişi 
düzenlemeye hazırlanıyorlar ve geleceklerini sorguluyorlardı.
588
 
Yazarın  Kadirli’den  ayrılışında  Komünist  Parti’nin  kurucuları  arasında  gösterilip 
tutuklanması  olayı  etkin rol oynar.  Çünkü artık  kasabada  can  güvenliği  yoktur.  Yirmi  yedi-
                                                           
585
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.43. 
586
 Yaşar Kemal, Kimsecik 2 Kale Kapısı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015, s. 140-144 
587
 Yaşar Kemal, “Zilli Kurt”, Binbir Çiçekli Bahçe, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013, s.89. 
588
 Daniel Rondeau, “Yaşar Kemal, Çınar Gibi Dimdik”, Yaşar Kemal’i Okumak, Çev. Nedret Tanyolaç Öztokat 
– Erdim Öztokat, Adam Yayınları, İstanbul, 1999, s.90. 

165 
 
yirmi  sekiz  yaşlarındadır.  Adana’da  görevli  bir  komiserin  kızı  Kadirli’de  Türkçe  öğretmeni 
olarak  görev  yapmaktadır.  Babasından  aldığı  bilgilerle  öğrencilerine  o  zamanlar  Kadirli’de 
arzuhalcilik yapan Yaşar Kemal’i hedef gösterir. Yazar bu hadiseyi şöyle anlatır: 
Derste komünistlere her ders veryansın ediyor, “işte” diyormuş, “onlardan bir tanesi 
de  burada,  bu  kutsal  topraklarda  yaşıyor,  üstelik  de  arzuhalcilik  yapıp  para  kazanıyor, 
telsizle  de  her  gün  Rusya’yla  konuşuyor.  Hem  bu  memleketin  ekmeğini  yiyor  hem  de 
komünist…
589
 
15.04.1962 tarihli “Çamurcular, Çamur Atar Boyuna”
590
 adlı yazısında Yaşar Kemal, 
gençliğinde köylünün ezilmesini, sömürülmesini, sıtmadan kırılıp gitmesini gördüğünü ve bu 
işlerin  birkaç  adamın  faydası  için  yapıldığını  bildiğini;  buna  karşı  koymaya  çalıştığında  da 
kendisine  iftiralar  atıldığını  dile  getirmektedir.  Yazar  bunun  için  aynı  yazısında,  “Zavallı, 
fukara,  küçücük  dünyalı  köylüler  de  benim  telsizle  konuştuğuma,  vatanı  sattığıma 
inanıyorlardı.  Bir  zaman,  düşman  bakışlar  altında,  hakaretler  altında  o  hale  geldim  ki 
boğuluyordum.”  diyecektir.  Bu  söylentilerle  çalkalanan  kasaba  ağaların  da  kışkırtmasıyla 
ayaklanır.  Sosyalizmin  öngördüğü  toprak  reformunu  savunan  yazar,  toprak  ağaları  için 
oldukça  tehlikeli  olmaya  başlamıştır.  Yılanın  başı  küçükken  ezilmelidir.  O  artık  bir  vatan 
hainidir: 
Ben  o  zamanlar  Kadirli  çarşısında  Hacı  Ali  Çavuş’la  bir  dükkân  saçağı  altına 
sığınmış  bir  arzuhalciydim.  Hikâyeler  karalıyordum,  roman  denemeleri  yapıyordum.  Günde 
de  en  çok  on  lira  kazanıyordum.  Köylüler,  ağaların  elindeki  hazine  tarlalarının  listesini 
çıkarıp bana getiriyorlardı. Falan ağada şu kadar devlet toprağı var, falanda şu kadar diye. 
Ben de arzuhallerini yazıyordum. İşte bütün suçum buydu.
591
  
Cuma  günleri  kasabada  pazar  kurulduğundan  köyden  gelenlerle  birlikte  nüfus  iki 
katına çıkar. Cuma namazı çıkışı birtakım sloganlarla galeyana gelen halk, Yaşar Kemal’i linç 
etmek için  karakolu basar. Mitingi  haber alan  jandarma kumandanı,  yazarı koğuşundan  alıp 
ikinci  kattaki  jandarma  dairesine  çıkarır.  Kalabalık onu tutuklu  kaldığı  koğuşunda bulamaz, 
kumandan  da  gece  Kozan  Ağırcezasına  yollandığını  söyleyip  öfkeli  kalabalığı  güç  bela 
savuşturur.  Yazar,  bu  olayla  ilgili  jandarma  komutanı  için:  “Hamiyetli  vatandaşlarımızı 
                                                           
589
 Yaşar Kemal, Alain Bosquet ile Görümeler Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor,  YKY, İstanbul, 2013,  s.38. 
590
 Kemal, “Çamurcular, Çamur Atar Boyuna”, Baldaki Tuz, Der. Alpay Kabacalı, YKY, İstanbul, 2013, s.70-73 
591
 Yaşar Kemal, “Karanlıkta Yol Açanlar”, Bu Diyar Baştan Başa 4 - Bir Bulut Kaynıyor, Yapı Kredi Yayınları, 
İstanbul, 2013, s.7. 

166 
 
böylece  teskin  etti.  Benim  de  Rus  casusu  canım  ellerinden  kurtuldu.”
592
  diyecektir.  Fakat 
tehlike  tam  anlamıyla  geçmemiştir.  Bir  hafta  sonra  Kozan  Ağırcezasına  sevk  edilecektir. 
Yazarın  anlattıklarına  göre  bölgede  tutuklu  sevkiyatları  gerçekleştirilirken  jandarmalar,  bu 
dönemde –kaçtı diyerek- çokça eşkıya öldürmüştür, aile bundan endişe duyar. “Çünkü eşkıya 
Yozcu  böyle  öldürülmüştü.  Sarıçam’da  kollarından  kendirle  birbirlerine  bağlanmış  otuz  üç 
eşkıya böyle öldürülmüştü. Böylesi infazlar Türkiye Cumhuriyeti hükümetlerinin gelenekleri 
arasına  girmişti.”
593
  der.  Kadirli-Kozan  arası  yaklaşık  kırk  kilometredir,  başta  annesi  Nigâr 
Hanım  olmak  üzere  yakın  akrabaları  yol  boyunca  tutuklu  sevkiyatına  eşlik  ederler.  Yolda 
başına bir iş gelmez fakat Kozan Ağırcezasına teslim edilir edilmez işkenceler de başlar: 
İşte  o  gece  işkence  başladı.  Sabahleyin  ayaklarım,  parçalanmış  ve  şişmişti. 
Hapishaneyle  mahkeme  arası  epeyce  uzun  bir  yoldu.  Şişmiş  ayaklarıma  ayakkabılarımı 
giydim.  Giydim  ya,  canımın  yarısı  da  gitti.  İşkenceye  can  kurban,  ayakkabılarımı  giymenin 
yanında geceki işkenceler pire ısırığı gibi kalır.
594
 
03.06.1973  tarihli  “Korku”
595
  başlıklı  yazısında  Sanatçı,  Türkiye’de  düşünceden 
korkan iktidarları eleştirirken “Düşünüyorum öyleyse varım” düsturu yerine, “düşünüyorum, 
öyleyse hapishane var” sözünün hâkim kılındığını iddia eder. Aynı yazıda Kozan Cezaevinin 
şartları ile ilgili de “Bakın, bir koğuşta üst üste on yedi kişi yatıyorduk. Vallahi, ne deyim, on 
yedi kişinin yattığı yer beş metrekareyi ya geçiyor ya geçmiyordu. Üst üste olduğumuzu bir 
de köşede bir yerdeki tenekenin içine hacetimizi yaptığımızı biliyorum. Bir de bitler geliyor 
gözümün önüne, kum gibi kaynayan…” sözlerine yer verecektir.  
Jandarmanın  kendisine  yaptığı  işkenceyi  en  yakınları  dâhil  uzun  yıllar  kimseye 
anlatamadığını  dile  getiren  yazar  Bosquet’e  bunun  için  “Kendimden  ve  bana  işkence 
yapanlardan  insanlık  adına  utanıyordum.”
596
  diyecektir.  Hapishanede  koşulları  son  derece 
ağırdır.  Koğuştan  içeriye  adımını  atar  atmaz  Eşkıya  Hilmi  kendisini  karşılar.  Zamanında 
ailesinin bu eşkıyaya çokça iyiliği dokunduğunu eşkıyanın kendisinden öğrenir. Fakat içeride 
durum  başkadır.  Yazarın  siyasi  görüşü  burada  en  aşağılık  suçların  da  ötesindedir.  Eşkıya 
Hilmi bunu yazara, “Katillikten, hırsızlıktan, ırza geçmekten düşseydin, başım üstünde yerin 
vardı.  Şimdi,  beni  bekle.”  diye  anlatacaktır.  Hapishaneden  çıkmadan  bir  ay  önce  de  Eşkıya 
                                                           
592
 Yaşar Kemal, Alain Bosquet ile Görüşmeler Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, YKY, İstanbul, 2013., s.39. 
593
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.39. 
594
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.40. 
595
 Yaşar Kemal, “Korku”, Baldaki Tuz, Der. Alpay Kabacalı, YKY, İstanbul, 2013, s.234-237. 
596
 Yaşar Kemal, Alain Bosquet ile Görümeler Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor, YKY, İstanbul, s.85. 

167 
 
Hilmi Yaşar Kemal’i bıçaklar.
597
 3 Nisan’da girdiği cezaevinden 3 Temmuz’da çıkar. Tahliye 
olduktan  sonra  da  bir  müddet  mahkemeleri  devam  eder.  Aklandığı  vakit  kendisine  sempati 
duyan  mahkeme  başkanı  onu  odasına  çağırır  ve  artık  Çukurova’da  kalmamasını,  İstanbul’a 
gidip  arzuhalcilik  yapmasını,  aksi  halde  burada  öldürüleceğini  öğütler.  Yazar,  onun 
tavsiyelerine  kulak  verecektir.  Çiftlikçi’ye  göre  siyasi  eğilimleri  nedeniyle  gördüğü  kötü 
muameleler,  ekonomik  nedenler  ve  edebiyat  çevresinden  yoksun  kalışı  Yaşar  Kemal’i 
Kadirli’den  uzaklaştıracaktır.
598
  Alain  Bosquet’e  yazdığı  “Bu  kasaba  bana  çok  çektirmişti.” 
diye başlayan ifadelerinde bu durumu şöyle anlatacaktır: 
Rusya’ya casusluk yaptığımı onlar icat etmişler, bana yapmadıklarını bırakmamışlar, 
evimi  taşlamışlardı. Bir de polis haftada bir  kere evimi  basıyor, evde bulduğu  en küçük bir 
kâğıt  parçasını  alıp  götürüyordu.  Her  aramada  da  evin  önü  yüzlerce  insanla  doluyor, 
kalabalık bana tuhaf, aydan gelmiş bir yaratığa bakar gibi bakıyordu.
599
 
Hapishaneden  çıktıktan  sonra  birlikte  arzuhalcilik  yaptığı  Hacı  Ali  Çavuş’u  bulur. 
Fakat  dükkânın  yerinde  yeller  esmektedir.  Belediye  onu  yıkmıştır.  Tezgâhı  başka  yere 
taşısalar  da  işler  umdukları  gibi  gitmez.  Köylüye  arzuhalcilik  yapmak  ağalara 
başkaldırmaktır.  Köylünün  duygularına  tercüman  olmak  ağaların  safında  yer  almamak 
demektir. Çukurova’da ağaların tekerine çomak sokmanın da bir bedeli vardır: 
Ağalar  bu kadarcık şey için o kadar kesif propagandaya girişmişlerdi  ki benim için, 
vay  babam  vay!  Altından  kalkılmaz.  Evimde  telsiz  istasyonları  mı  yoktu,  verici  radyo  mu 
yoktu, neler de neler. Her gece Sülemiş tepesine çıkıp, Rusya’yla mı konuşmuyordum. Üstelik 
de,  her  hafta  candarma  dairesine  ihbar  ediliyordum.  Bizim  komşu,  ama  kapı  bir  komşu 
candarma  çavuşu  eve  geliyor,  bizim  evi  baştan  sona  tarıyordu.  İş  öyle  bir  hal  almıştı  ki, 
candarma çavuşu bizim evde ne var ne yok ezbere biliyordu. Kaç tane şiir yazdım, kaç satır 
hikâye  yazdım,  hepsini  biliyordu.  Bir  de  kasabanın  yarı  halkı,  millete  seyir  gerek  ya,  bizim 
kapıya yığılıyor, bu aramayı seyrediyordu. Benim alıcı verici radyom öyle gizli bir yerdeydi 
ki, hiç mi hiç bulunmuyordu. Belki hala arıyorlar!
600
 
                                                           
597
 Yaşar Kemal, A.g.e., s.40. 
598
 Ramazan Çiftlikçi, A.g.e., s.14. 
599
  1949’daki  bu  polis  baskınlarında  en  sevdiği  romanlarından  olan  “Demir  Çarık”  ve  “Kızamık”  adlı  uzun 
hikâyesi de ortadan kaybolacaktır. Bkz. Yaşar Kemal, A.g.e., s.84.  
600
 Yaşar Kemal, “Karanlıkta Yol Açanlar”, Bu Diyar Baştan Başa 4-Bir Bulut Kaynıyor, İstanbul, 2013, s.7 

168