Telekommunikasiya sistemləRİNDƏ Sİqnallarin formalaşmasi və ÇevriLMƏSİ

Şəkil 4.2. AM realizə olunmasının struktur sxemi

Amplitud modu­llan­mış harmonik rəqslərin qeyri-xətti dövrələrdə realizasi­yası müxtəlif element və dövrələr üzə­rində, o jümlədən, tran­zistorlar üzərində də yerinə yetirilə bilər. Şəkil 4.3-də AM-in birtaktlı qeyri-xətti sxemdə realizə olunması təsvir olun­muş­dur.

+ -


Şəkil 4.3. AM-in bipolyar tranzistor üzərində
qurulmuş sxemi

Sxemə əsasən, bipolyar n-p-n tip tranzistorun i_k=f(U_be) volt-amper xarakteris­ti­kasını üstlü polinomla approksi­ma­siya etməklə, jərə­yana görə tezliyin çevrilməsi belə bir formada ifadə oluna bilər:

I_AM = i_ç = 2a₂b(t)U(t) = 2a₂(U_cost)(U₀cos₀t), (4.5)
burada b(t) - faydalı məlumat siqnalı olub, b(t)= U_cost - ilkin siqnaldır; U(t) - aparıjı siqnal olub, zamandan U(t) = U₀cos₀t kimi təyin edilir.
Yekun AM siqnalın LCR_rez konturunda gərgin­liyinin qiyməti belə təyin edilir [1]:
U₁ (t) = a₁U₀R_rez[1 + m_ucos(t-arctg_k), (4.6)
burada ₀ - konturda rezonans tezliyi, ₀ = 1 ; R_rez - paralel konturun rezonans müqaviməti olub, aşağıdakı kimi təyin edilir; R_rez = Q (Q - kon­tu­run gəti­rilmiş mü­qa­viməti və ya keyfiyyət göstəricidir); _k - konturun zaman sabiti olub, _k = 2Q/₀; m_u- gər­ginliyə görə AM əmsalı olub belə təyin edilir [8]:
mu = m(1 + kk)2 .
Qəbul prosesində demodulyasiya prosesi, yəni, AM-in detektə olunması yerinə yetirilir, yəni, faydalı siqnal aparıcı
s iqnaldan ayrılaraq AM-a verilir. Şəkil 4.4-də AM siq­nal­ların formalaşması və detektə olunmasının struktur sxemi veril­mişdir:

	X		Rabitə xətti		X		ATS
	G.0				G0, kan

Şəkil 4.4. AM siqnalının formallaşması və detektə
olunmasının struktur sxemi

Sxemə görə xətti AM-siqnalının yekun ifadəsini aşağı­dakı kimi də müəyyən etmək olar:

U_AM = U(t)cos₀t = [U₀ + K_AMb(t)]cos₀t, (4.7)
burada K_AM - modulyatorun diklik xarakteristikasıdır; U₀m = U - modulyasiya zamanı amplitudanın deviasiyasını (maksimum meyletmə) təyin edir; m – AM-in dərinlik əmsalı olub, m < 1, m = 1 və m > 1 qiymətlərini alır. AM-də m > 1 yenə modulyasiya zamanı yaranır və qəbulda detektəetmə zamanı təhriflərə görə çox çətinliklər yaradır. Təjrübədə, adətən m  0,7 götürülür; b(t) = U_(t) - faydalı məlumat siqnalı olub, aşağıdakı kimi təyin edilir:
U_f = b(t) = U_cos(t + _). (4.8)
Struktur sxem AM siqnalların həm verilişində, həm də qəbulunda birbaşa vurujunun (x) köməyi ilə yerinə yetiril­məsi göstərilmişdir və aşağıdakı bloklardan iba­rətdir: G.₀ - apa­rıjı harmonik siqnalın generatoru; _kan - RK-da _kan - faza sürüşməsini nəzərə alan parametr olub, qə­bul­da əsas siqnal (etalon) hesab olunur; ATS-aşağı tezlik süzgəji olub, faydalı
siqnalı aparıcı siqnaldan ayırmağa xidmət edir.
Tutaq ki, tonal modulyasiya zamanı yüksək tezlikli və faydalı siqnalı aşa­ğıdakı kimi yazmaq olar:
U_a = U₀cos(₀t + ₀), U_f = U_cos(t + _),
Bu siqnallar 4.2 və 4.3 sxemlərinin çıxışında biri-birinə təsiri nətijəsində dəyi­şən amplitudlu AM siqnalı alınır:
U_AM(t) = [U₀ + K_AMU_cos(t + ₀)]cos(₀t + ₀) =
= U₀[1+ mcos(t + _)]cos(₀t + ₀). (4.9)
burada - AM-in indeksi və ya dərinlik əmsalı olub, gər­gin­liyin maksimum və minimum (U_max, U_min) qiy­mət­lərinə və şəkil 4.5 görə aşağıdakı kimi müəyyən edilir:
.
Kanalların təşkilində də AM - siqnallarından istifadə olunur. Kanal üçün qeyri-xətti dövrədə jərəyanın qiyməti i = f(u₁+u₂) olduğundan və (4.9) nəzərə alınmaqla AM siq­nalların spektral analizi üçün belə bir yekun ifadə alarıq.

(4.10)
Şəkil 4.5-də də AM siqnalların zaman diaqramması və spektri S() təsvir olunmuşdur. AM-in modulyasiya əmsalı
və ya dərinlik əmsalının sərhəd qiymətləri belə müəyyən edilir:

U₀