674
“Hasht behisht” (“Sakkiz jannat”) – Saxiy Bey (v.1548) asari (1538).
Onado‘lida turkiy tilda yozilgan birinchi tazkira. Alisher Navoiyning “Majolis”
asari ta’sirida tartib berilgan. Asarning nomlanishi, tabaqalarning joylanishida
Navoiy tartiboti saqlangan. Faqat Navoiy Boyqaroga 8-majlisni bag‘ishlagan
bo‘lsa, turk tazkirachisi o‘z hukmdori Sulaymon Qonuniyga 1-tabaqani baxshida
qilgan. Muqaddima qismida esa o‘zigacha tazkira yozgan Hirot maktabi vakillari
Jomiy, Davlatshoh va Navoiy tazkiralariga, ijodiga baho bergan. [5, 60] [26, 31]
[27]
“Tazkirat ush-shuaro va Tabsirai nuzamo” (“Shoirlar tazkirasi va nozimlar
qiyofalari”) – Saxiy Beyning “Hasht behisht” tazkirasi ta’sirida Abdullatif Latifiy
(1491-1582) tomonidan 1546-yilda yozilgan. Muallif Navoiyga taqlidan “Fusuli
araba”, “Nazm ul-javohir” asarlarini yozgan. Tazkira muqaddima, uch fasl va bir
xotimadan iborat. Sulaymon Qonuniyga bag‘ishlangan bo‘lib, unda 334 shoir
haqida ma’lumot bor. [5, 62] [26, 33] [28]
“Tuhfai Somiy” – Som Mirzo Safaviyning (1517-1567) fors tilidagi asari
(1550). Shoh Ismoil Xatoiyning o‘g‘li. 975/1567-da ikki o‘g‘li bilan birgalikda
Shoh Taxmasp buyrug‘i bilan o‘ldirildi. Biroq, Maqsud Shayxzoda Som Mirzoni
Ismoil Safaviy o‘ldirtirgan deya yanglish ma’lumot bergan. Nima bo‘lganda ham
Som Mirzo shahzoda sifatida emas, xattot, shoir va olim sifatida tarixda qoldi.
Xatoiy, Boyqaro va Bobur kabi sulton shoirlar asarlaridan turkcha namunalar
berilgan. Boshqa fors tazkirachilaridan farqli o‘laroq buyuk turk shoirlariga
alohida fasl (6-fasl) bag‘ishlagan. “Tuhfai Somiy” Ozarboyjondagi ilk tazkira
sifatida qaraladi. Tazkira muqaddima, sahifa nomi ostida 7 fasl va xotimadan
iborat. Shoirlarning tabaqalariga, o‘ziga va she’riyatga munosabati asosida 703
shoir haqidagi ma’lumot va ularning asarlaridan namunalar tartib berilgan. [5, 63]
[13, 339] [21, 208]
“Muzakkiri ahbob” (“Do‘stlar zikri”)
Dostları ilə paylaş: