26._Infuzoriyalar tipi vakillari va ularning tuzilishi, ko’payishi, keltirib chiqaradigan kasalliklari. Tipi vakillari koimak suvlardan tortib dengiz, okeanlargacha boigan hamma suvlarda va nam tuproqlarda uchraydi.7500 ga yaqin turi bor. Ba’zi turlari esa umurtqasiz va umurtqali hayvonlarda hamda odamlarda parazitlik qiladi. Bu parazitning yosh individlari baliq terisiga va jabrasiga chuqurroq o‘mashib, faol ovqatlanadi va kattalashadi. Ma’lum vaqtdan keyin parazit baliq terisidan ajralib suvga chiqadi va sistaga o‘raladi. Sistada esa ko‘payish boshlanadi. Yadrosining ketma-ket bo‘linishi tufayli 2000 tagacha yangi harakatchan yosh parazitlar rivojlanadi. Sistadan tashqariga chiqqan yosh ixtioftiriuslar yana baliqlar terisi va jabrasiga yopishib o‘z taraqqiyotini davom ettiradi. Bu parazit keltirib chiqaradigan kasallikdan yosh baliqchalaming 90-100 %i nobud bo‘ladi. Ixtiofitiriuslardan, ayniqsa, zog‘ora baliq, gulmohi, do‘ngpeshona, oq amur va losossimon baliqlar ko‘p zarar ko‘radi. Shuningdek, bu sinfga odam va hayvonlar organizmida parazitlik qiluvchi Balantidium coli hamkiradi.Uning tanasi loviyasimon boMib, odamning yo‘g‘on ichagi devorida parazitlik qilib, jarohat hosil qiladi va xavfli qonli ichburug4 kasalligini vujudga keltiradi. Odamlarga bu parazitlar cho‘chqaiar orqali yuqadi. Chunki, balantidiy cho‘chqa, sichqon va kalamushlar ichagida ham parazitlik qiladi. Cho‘chqalaming tezagi orqali parazitning sistalari tashqariga chiqadi va odamlar bu sistalami yutib, balantidiy bilan kasallanadi. Demak, balantidioz bilan ko‘pincha cho‘chqachilik fermalarida va kolbasa tay yorlash korxonalarida ishlaydigan xodimlar kasallanadi 27._Trematodalar sinifining parazit vakillari va ularning tuzilishi, ko’payishi, keltirib chiqaradigankasalliklari.sinfivakillarihaqidagidastlabkima’lumotlar 17-asming o‘rtalarida paydo boigan. Taniqli italiyalik olim Redi birinchi marta qoramollar jigarida jigar qurtini topib, uningtuzilishinio‘rganadi.Shved olimi K. Linney trematodalaming 40 dan ortiq turini o‘rganib birinchi marta trematodalar sinfiga asos solgan. 1819-yili mashhur gelmintolog olim K.A. Rudolf 220 dan ortiq trematodalar turini o‘rganadi. Trematodalami har tomonlama o‘rganishda rus olimlari yetakchi rol o‘ynaydi. Akademik K.I. Skryabin o‘z shogirdlari bilan trematodalar bo‘yicha 26 tomlik kapital asarlar yozgan. Hozirgi vaqtda trematodalar, ya’ni so‘rg‘ichlilar sinfiga 4000 dan ortiq tur kiradi. Ularning deyarli hammasi odam va hayvonlaming turli to‘qima va organlarida parazitlik qiladi. Bu sinfga kiruvchilaming hammasi endoparazitlar hisoblanadi. Trematodalaming rivojlanishi anchagina murakkab, ularning rivojlanishi xo‘jayinlar va bo‘g‘inlar gallanishi orqali boradi. Demak, so‘rg‘ichlilar bitta, ba’zan ikkita oraliq xo‘jayin orqali rivojlanadi. Bunday hollarda ularning birinchi oraliq xo‘jayinlari albatta suvda va quruqlikda yashovchi molluskalar hisoblanadi. Ikkinchi oraliq (qo‘shimcha) xo‘jayinlari har xil hasharotlar (chumolilar), ularning lichinkalari (ninachi lichinkalari), baliqlar va suvda hamda qumqlikda yashovchilaming vakillari boiishi mumkin. So‘rg‘ichlilaming asosiy xo‘jayinlari esa har xil turdagi sutemizuvchilar, qushlar va boshqa umurtqali hayvonlar hamda odamlar hisoblanadi.
