Verilənlər bazasının konsepsiyası

Nisbət – hər hansı mahiyyət haqqında verilənləri VB-da saxlayan cədvəlin başlığını təşkil edir.
Mahiyyət – verilənləri nisbətdə saxlanan istənilən təbiətli informasiya obyektidir.
Atribut – mahiyyəti xarakterizə edən xassədir.


Relyasiya modelinin elementləri

Relyasiya modelinin elementləri	Təsvir forması
Nisbət	Cədvəl (fayl)
Nisbətin sxemi	Nisbətin adı və atributların siyahısı
Relyasiya sxemi	B-dakı nisbətlərin sxemləri və onlar arasındakı əlaqələr
Mahiyyət	İnformasiya obyekti
Kortej	Cədvəlin sətri (yazı)
Atribut	Cədvəlin sütununun başlığı (adı)
Domen	Cədvəlin sütunu
Açar	Bir və bir neçə atribut
Verilənlərin tipi	Domendəki elementlərin qiymətlərinin tipi

Relyasiya modelinin riyazi əsası sonlu riyaziyyatın bölməsi olan nisbətlər (relyasiya) cəbrindən götürülmüşdür. Nisbəti riyazi olaraq belə şərh etmək olar: tutaq ki, n sayda

𝐷₁, 𝐷₂, … , 𝐷_𝑛 çoxluqları var. Onda R nisbəti nizamlanmış < 𝑑₁, 𝑑₂, … , 𝑑_𝑛 > kortejlərinin (cədvəlin sətirlərinin) çoxluğudur. Burada 𝑑_𝑖𝜖𝐷_𝑖 və 𝐷₁, 𝐷₂, … , 𝐷_𝑛 R nisbətinin domenləridir.
Nisbətin kortejlərinə, başqa sözlə, faylın yazılarına birbaşa etmək üçün açardan istifadə olunur.
Açar – elə atribut və ya atributlar birləşməsidir ki, onun qiyməti ilə nisbətin hər bir korteji (faylın yazısı) birmənalı təyin olunur. Nisbət bir neçə açara malik ola bilər. Onlara mümkün və ya potensial açarlar deyilir. Baxılan halda onlardan biri seçilir və ona birinci və ya əsas açar deyilir. Açarlardan aşağıdakı məqsədlər üçün istifadə edilir:

• 
  Nisbətin kortejlərinə (yazılara) müraciəti sürətləndirmək;
  
• 
  Nisbətlər arasında əlaqələri təşkil etmək;
  
• 
  Açar atributlarda qiymətlərin təkrarlanmasını aradan qaldırmaq;
  
• 
  Kortejləri nizamlamaq. Kortejləri açara daxil olan bütün atributların qiymətlərinin artma və ya azalma ardıcıllığı ilə və ya qarışıq (birinin artması, digərinin isə azalması) nizamlamaq mümkündür.
  

Relyasiya modeli nəzəriyyəsində xarici açar anlayışı da var. Fərz edək ki, 𝑅₁ nisbətində açar olmayan A atributu var və həmişə atribut 𝑅₂ nisbətində əsas açar rolunda çıxış edir. Onda 𝑅₁ nisbətinin A atributuna xarici açar deyilir. Xarici açarlar vasitəsilə nisbətlər arasında əlaqələr yaradılır.
Məsələn , İŞÇİ nisbəti ilə VƏZİFƏ-MAAŞ (vəzifə-maaş) nisbəti arasında əlaqə “vəzifə” atributu vasitəsilə qurulur. Burada “vəzifə” atributu İŞÇİ nisbətində xarici açar, vəzifə-maaş nisbətində isə əsas açar kimi çixiş edir.


Doğum tarixi
İŞÇİ


VƏZİFƏ-MAAŞ

Vəzifə

Maaş

Şəkil. Nisbətlərin əlaqələndirilməsi

6.