Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
Yüklə 7,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 610
düşündüyümü soruşmurdu, musiqi nəzəriyyəm kimi bu da onun üçün mənasızdı. Dediklərimə nəzakətlə, mehribanlıqla qulaq asar, həmişə gülümsəyər, ancaq heç vaxt doğru-düzgün cavab verməzdi. Bununla belə, deyəsən, onda özümə qarşı maraq oyada bilmişdim, çünki açıq-açığına xoşuma gəlməyə, iltifat göstərməyə çalışırdı. Bir dəfə də həmin nəticəsiz söhbətlərimizin hansındasa əsəbiləşib, az qala, kobudluğa keçəndə; pərt oldu, kədərlə üzümə baxdı, sol əlimi əlinə alıb sığalladı, qızıl suyuna çəkilmiş balaca bir burunotu qutusu çıxarıb dedi ki, iylə, xeyri olacaq. Sualedici nəzərlərlə Hermineyə baxdım, başını tərpətdi və mən qutunu alıb iylədim. Doğrudan da, bir az keçən kimi, kefim duruldu, gümrahlaşdım. Çox güman ki, içindəki həbə kokain qatılmışdı. Hermine dedi ki, Pabloda belə dərmanlar çoxdur, gizli yollarla alır, hərdən dostlarına da verir, onları necə qatmağın qədərini də lap yaxşı bilir. Bu dərmanlar ağrını götürür, adamı yatırdır: gözəl-gözəl yuxular görürsən, şənlənirsən, kiməsə vurulursan... Bir dəfə də Pabloya şəhərdə, sahil bağında rast gəldim. Dinməzcə mənə qoşuldu. Axır ki, bu dəfə onu söhbətə çəkə bildim. – Cənab Pablo, – deyə əlindəki nazik, qara, gümüşü haşiyəli əsa ilə oynayan bu oğlana müraciət elədim. – Sizinlə ona görə maraqlanıram ki, Herminenin dostusunuz. Amma onu da deyim ki, sizinlə danışmaq çox çətindir. Bir neçə dəfə musiqi barədə danışmağa çalışmışam, çünki bu haqdakı fikriniz, etirazınız, şəxsi mülahizələriniz mənim üçün çox maraqlıdı, lakin hər dəfə də söhbətdən yayınaraq dilucu cavablar vermisiniz. Səmimiyyətlə güldü, bu dəfə borclu qalmayıb biganəliklə dedi: – Bilirsinizmi, mənə elə gəlir, musiqi haqqında danışmağa dəyməz. Heç vaxt bu barədədanışmıram. Sizin o ağıllı, həqiqi sözlərinizə nə cavab verə bilərdim ki? Dediklərinizin hamısı tamamilə doğru idi. Ancaq, bilirsinizmi, mən musuqiçiyəm, alim deyiləm və heç inanmıram ki, musiqi sahəsində haqlı olmağın ona bir xeyri dəyə. Musiqi barədə fikir söyləmək, zövqlü, təhsilli olmaq və sairə əsas məsələ deyil. – Yaxşı, olsun. Bəs əsas məsələ nədir? – Əsas məsələ çalmaqdır, cənab Haller! İmkan daxilində çoxlu, yaxşı, çılğınlıqla çalmaq! Belədir, müsyö. Haydının, Baxın bütün əsərlərini bilməklə, onların haqqında çox ağıllı mülahizələr söyləməklə insanlara xidmət etmək olmaz. Ancaq mən kərənayı götürüb dəbdə olan bir şimmi çalanda, yaxşı-pisliyindən asılı olmayaraq, hamıya sevinc bəxş edəcək, musiqi onların sümüyünə düşəcək, qanına işləyəcək. Əsas məsələ bax budur! Uzun fasilədən sonra musiqi təzədən başlayanda, siz zaldakı adamların üzünə baxın, görün gözlər necə parıldayır, hamının sümüyünə düşür, üzləri gülməyə başlayır! Musiqini bax buna görə çalırlar... – Çox gözəl, cənab Pablo. Ancaq hissləri yerindən oynadan musiqi ilə bərabər ruha təsir edən musiqi də var. Hazırda çalınan musiqidən başqa, ölməz musiqi əsərləri də var, indi çalınmasa da, əbədi yaşayır. Kim istəsə, tək-tənha öz yerinə uzanıb «Sehrli fleyta»dan, «Matfey çılğınlığı»ndan hansı melodiyanısa xəyalında canlandırar, həmin musiqini eşidər və bunun üçün də kiminsə ya fleyta, ya skripka çalması lazım gəlməz. – Elədir, cənab Haller. «Həsrət»i də, «Valensiya»nı da tənha, xəyalpərvər adamlar hər gecə astadan zümzümə edirlər. İdarədə oturan yazıq makinaçı qız da axırıncı dəfə eşitdiyi onestepi beynində dolaşdırır, öz makinasını onun təqtləri üstündə tıqqıldadır. Düz deyirsiniz, bütün tənha adamların özünün lal musiqisi olur. Fərqi yoxdur, «Həsrət» də ola bilər, «Sehrli fleyta» da, «Valensiya» da! Bəs bu adamlar həmin tənha, lal musiqini haradan götürürlər? Bizdən, biz musiqiçilərdən! O gərək əvvəlcə çalınsın, eşidilsin, qana işləsin ki, sonra da kimsə gedib onu öz evində xatırlasın, xəyala dalsın.
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 611
– Razıyam, – soyuq tərzdə cavab verdim. – Ancaq Motsartı da ən yeni fokstrotla bir tərəziyə qoymaq olmaz. Bir var insanlara ilahi, əbədi bir musiqi çalasan, bir də var ucuz, gəldi-gedər musiqi... Bunlar ayrı-ayrı şeylərdir. Pablo səsimdəki həyəcanı duyan kimi üzünə mehribanlıq ifadəsi verdi, nəvazişlə qolumu tumarladı, çox həlim bir səslə dedi: – Ah, əziz Haller, bəlkə də, tərəzi məsələsində tam haqlısınız. Motsartı, Haydını, «Valensiya»nı ayrı-ayrı tərəzilərə qoymağınıza da sözüm yoxdur. Ancaq bu tərəzi mənim üçün deyil, heç kim də o haqda məndən heç nə soruşmur. Ola bilsin ki, Motsart yüz ildən sonra da çalınacaq, ancaq «Valensiya» iki ilə unudulacaq... Mənə elə gəlir, bunu qadir Allahın ixtiyarına buraxmalıyıq. O, ədalətlidir, kimin nə qədər yaşayacağı da onun əlindədir, hər bir valsın, hər bir fokstrotun nə qədər qalacağını da o bilir, necə lazımdırsa, elə də edəcək. Biz musiqiçilər isə öz borcumuzu, öz vəzifəmizi yerinə yetirməliyik: elə şey çalmalıyıq ki, hazırkı dövrdə hamının xoşuna gəlsin. Və bacardıqca da yaxşı, gözəl, həvəslə çalmalıyıq. Kök ötürərək susdum. Bu adama heç nəyi başa salmaq mümkün deyildi. Bəzi anlarda köhnə ilə təzə, iztirabla nəşə, qorxu ilə sevinc çox qəribə tərzdə bir-birinə qarışırdı. Gah göylərdə süzür, gah da cəhənnəmə düşürdüm və çox vaxt da ikisində də birdən olurdum. Köhnə Harri ilə təzəsi gah mübahisə edir, gah da barışırdılar. Bəzən adama elə gəlirdi ki, köhnə Harri bu dünyadan köçüb, lap çoxdan ölüb, torpağa tapşırılıb, ancaq yenə haradansa qəfil peyda olur, əmr verməyə başlayır, müstəbidlik eləyir, dediyindən dönmürdü. Təzə, balaca, uşaq Harri də utana-utana susur, qısılırdı. Bəzən də təzə Harri cəsarətlə köhnənin boğazından yapışıb boğur və inilti-sızıltı, ölümdirim mübarizəsi başlayırdı, ülgüc məsələsi təzədən ortaya çıxırdı. Çox vaxt kədər və sevinc dalğası birləşib məni öz qoynuna alırdı. Belə anlardan biri də restoranda rəqs eləyəndən iki-üç gün sonra oldu. Axşam evə qayıdıb yataq otağına girəndə gözəl Mariyanı yatağımda gördüm və təəccübdən, heyrətdən, qorxudan, sevincdən nə edəcəyimi bilmədim! Herminenin indiyəcən mənə hazırladığı töhfələrdən ən gözlənilməzi bu idi. Zərrə qədər də şübhə eləmirdim ki, bu cənnət quşunu mənə məhz o göndərib. Həmin axşamı istisna kimi Herminedən ayrı keçirmiş, kafedral cameyə gedib qədim kilsə musiqisindən ibarət gözəl bir konsertə qulaq asmışdım. Bu, keçmiş həyatıma, gənclik oylağıma, ideal Harrinin dünyasına gözəl, kədərli bir səyahət idi. Kilsənin qotik üslubunda tikilmiş böyük zalında qəşəng, torşəkilli qübbələr adda-budda sayrışan işıqlarda ləngər vurur və mən də Bukstehodanın Paxelbelin, Baxın, Haydının əsərlərinə qulaq asaasa öz keçmiş sevimli həyat yolumla təzədən addımlayır, bir vaxtlar tanış olub dostlaşdığım, qeyri-adi konsertlərdən ləzzət aldığım müğənninin – Baxın ifaçısının gözəl səsini dinləyirdim. Qədim musiqinin ecazkar səsi, heç bir ölçüyəgəlməz ləyaqəti, müqəddəsliyi, cavanlıq çağlarımın coşğunluğunu, çılğınlığını, heyranlığını bir də oyatdı, qəm-kədər içində kilsənin hündür klerosunda oturub vaxtı ilə məskənim olan bu nəcib, müqəddəs dünyada bircə saatlığa qonaq qaldım. Haydının duetlərindən biri ifa olunanda isə qəflətən gözlərim yaşla doldu, konsertin axırını gözləmədim və həmin müğənni ilə də görüşmədən (ah, belə konsertlərdən sonra ifaçılarla nə gözəl gecələr keçirmişdim!) kilsəni tərk etdim, yorğun addımlarla qaranlıq döngələrdə dolaşmağa başladım. Bəzi restoranlarda caz
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 612
kapellaları kimi mənim indiki həyatımın melodiyalarını çalırdılar. Eh, həyatım nə kədərli bir dolaşığa düşmüşdü! Həmin gecə küçələrdə gəzə-gəzə musiqiyə olan qəribə münasibətim haqqında çox düşündüm və yenə də bu qənaətə gəldim ki, ona belə kövrək, belə uğursuz münasibət bütün alman ziyalılarının bədbəxt taleyidir. Hər bir alman ruhuna təbii bir hüquq – musiqinin hegemonluğu formasında təbiətə bağlılıq hakim kəsilib ki, bu da heç bir xalqda yoxdur. Biz ziyalılar da kişi kimi buna qarşı dayanıb əqlin, loqosun, sözün dediyinə qulaq asmaqdansa, onlara itaət etməkdənsə, dilə gəlməyənləri deyə bilən, ifadə olunmayanları ifadə edən sözsüz bir dil yaratmaq eşqinə düşmüşük. Hər bir alman ziyalısı bacardığı alətdə bacardığı havanı çalmaq əvəzinə, həmişə sözün, əqlin əksinə getmiş, musiqi ilə məzələnmişdir. Alman ruhu həmişə musiqidən onun müqəddəs, ecazkar sehrindən, gerçəkliyə uzaq olan əsrarəngiz hisslərdən, ovqatlardan zövq almış və əsl vəzifələrinin çoxunu unutmuşdur. Biz ziyalıların heç biri heç vaxt gerçəkliyə tapınmamış, ona həmişə yad olmuş, düşmən kəsilmişik. Ona görə də bizim alman gerçəkliyində, tariximizdə, siyasətimizdə, ictimai fikrimizdə ziyalıların rolu çox az olmuşdur. Əlbəttə, mən bu haqda çox düşünüb-daşınmış, hətta bəzən quru estetika ilə – mənəvi bir sahə kimi tətbiqi incəsənətlə məşğul olmaq əvəzinə – gerçəkliyə qayıtmaq, ciddi, məsuliyyətli bir işdən yapışmaq həvəsinə də düşmüşdüm. Ancaq həmişə ruhdan düşmüş, taleyimlə barışmışdım. Cənab generallar və ağır sənaye sahibləri düz deyirlərmiş: biz «ziyalı»lardan heç nə çıxmadı, hamımız lazımsız, gerçəklikdən uzaq, məsuliyyətsiz dil pəhləvanları idik. Tfu, lənət şeytana! Hanı o ülgüc?! Beynimdə bu fikirlər, qulağımda musiqinin əks-sədası, qəlbimdə isə kədərli, ümidsiz bir həyat, həqiqət, məna, əbədi itkilər sorağı, həsrətilə evə qayıtdım. Pilləkənlərlə yuxarı qalxdım, işığı yandırdım, nəsə oxumaq istədim, ancaq alınmadı, verdiyim vəd yadıma düşdü: sabah axşam «Sesil» barında viski içməyə, rəqs etməyə getməliydim. Nəinki özümə, hətta Hermineyə də acığım tutdu. Bütün bunları açıq ürəklə eləsə də, özü lap ecazkar bir varlıq olsa da, gərək onda məni ölümün əlindən almayaydı, bu dolaşıq, bu qəribə, bu parıltılı oyuncaq dünyada istədiyi tərəfə sürüməyəydi, onsuz da heç cür ona uyğunlaşa bilmirdim. Daxilimdə yaxşı nə vardısa, hamısı məhv olub gedir, iztirab çəkirdi. Beləliklə, kədər içində işığı söndürdüm, kədər içində yataq otağının qapısını tapdım, kədər içində soyunmaq istədim və nəsə adət etmədiyim bir qoxu hiss eləyəndə heyrətləndim. Ətir iyi idi. O yan-bu yana baxanda gördüm ki, gözəl Mariya yatağımda uzanıb, iri, mavi gözləri də utancaq bir təbəssümlə gülümsəyir. – Mariya! – dedim və ilk ağlıma gələn fikir bu oldu ki, sahibə bilsə, məni evdən çıxaracaq. – Gəlmişəm... – pıçıldadı, – acığınız tutur? – Yox, yox, bilirəm ki, açarı Hermine verib. Demək belə... – Ah, acığınız tutur... İndi gedirəm... – Yox, gözəl Mariya, getməyin! Ancaq bu gün çox kədərliyəm. Bu gün şənlənə bilmərəm... Bəlkə, sabah şənlənə bildim. Danışa-danışa bir az ona tərəf əyilmişdim və Mariya öz iri, qüvvətli əlləri ilə yanaqlarımdan yapışıb özünə tərəf çəkdi, uzun-uzadı öpdü. Sonra yanında oturdum, əllərindən tutub xahiş etdim ki, alçaqdan danışsın, heç kəs eşitməsin və diqqətlə onun qəşəng, totuq sifətinə baxdım:
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 613
elə bil, yastığımın üstündə indiyəcən görmədiyim əsrarəngiz bir gül açıb pardaxlanmışdı. Yavaş- yavaş əlimi dodaqlarına, sonra da yorğanın altına apardı, asta-asta enib qalxan hərarətli sinəsinə qoydu. – Şənlənmək lazım deyil, – dedi, – onsuz da Hermine deyib ki, sən dərdlisən. Belə şeyi başa düşmək asandır. De görüm hələ də xoşuna gəlirəm? Rəqs eləyəndə yaman vurulmuşdun. Gözlərini, dodaqlarını, boyun-boğazını, sinəsini öpüşlərə qərq elədim. Bir az bundan əvvəl Hermineyə acığım tutmuşdu, indisə göndərdiyi hədiyyəni qollarımın arasına alaraq ürəyimdə ona «sağ ol» deyirdim. Mariyanın nəvazişləri bu gün dinlədiyim musiqinin sehrini sındırmadı, əksinə, ona layiq oldu, onu tamamladı. Təpədən-dırnağacan öpə-öpə yorğanı asta-asta o gözəlliyin üstündən götürdüm. Yanına uzananda gül sifəti razılıqla, mehribanlıqla gülümsədi. Həmin axşam Mariyanın yanında az uzansam da, uşaq kimi bərk, şirin bir yuxu yatdım. Hərdən oyananda onun gözəlliyindən həzz aldım, Mariya da həzin bir pıçıltı ilə özünün, Herminenin həyatından maraqlı şeylər danışdı. Bu cür həyat tərzinə, bu cür yaşamağa o qədər də bələd deyildim. Əvvələr yalnız teatrda buna bənzər həyata, qadınlara, kişilərə, yarımsənətkarlara, yarıməyyaşlara rast gəlmişdim. Həmin qəribə, günahsızdan da günahsız, bədbəxtdən də bədbəxt həyatı, az da olsa, indi-indi dərk etməyə başladım. Adətən, kasıb ailədən çıxan bu qəşəng bu ağıllı qızlar öz gələcəklərini azmaaşlı bir işə, bir tikə çörəyə qurban eləmək xətrinə gah təsadüfi işlərin, gah da zərifliyin, gözəlliyin hesabına yaşayırdılar. Bəzən də bir-iki ay yazı makinasının arxasında oturur, az sonra pullu əyyaşların məşuqəsinə çevrilir, çay pulu, hədiyyələr alır, bir müddət xəz paltoda, avtomobildə gəzir, dəbdəbəli mehmanxanalarda qalır, lap sonralar isə çardaqlara köçür, hətta bəzi hallarda ər düşkünü olmasalar da, əlverişli adam düşəndə ailə də qururdular. Bəziləri də eyşişrətə nifrət edir, ondan heç bir zövq almır, ancaq qiyməti qaldırmaq xətrinə özlərini nəvazişli göstərirdilər. Ancaq elələri də vardı ki (Mariya da belələrindən idi), bu sahədə qeyriadi bir istedada malik idilər və heç cür onsuz yaşaya bilməzdilər. Çoxu da hər iki cinsə məhəbbətdə təcrübəliydi; belələri yalnız məhəbbət xətrinə yaşayır, həmişə də rəsmi, pullu məşuqlarla bərabər özgə məhəbbət macəraları axtarırdılar. Bu kəpənəklər böyük bir səylə, işgüzarlıqla, qayğı ilə, ağılla, yüngülcəsinə, dəlicəsinə öz uşaq kimi saf həyatlarını yaşayırdılar. Heç kəsdən asılı deyildilər, hamıya da satılmırdılar, səadətdən, günəşli günlərdən pay uma-uma həyata vurulmuşdular, ancaq ona meşşanlar kimi bağlanmamışdılar, həmişə də son nəticənin pis, kədərli olacağını dumanlı şəkildə duya-duya hər hansı bir nağıl şahzadəsinin ardınca onun qəsrinə getməyə hazır idilər. Həmin o möcüzəli gecədə və eləcə də sonrakı günlərdə Mariya mənə çox şey öyrətdi, yalnız ən zərif, ən çılğın hisslərdən deyil, yeni bir anlamdan, yeni bir duyumdan, yeni bir məhəbbətdən məni hali etdi. Mənim kimi bir zahidə, elm fədaisinə mənasız, yasaqlı, əxlaqsız görünən bu rəqslər, əyləncəli restoranlar, kinolar, barlar, otellərdəki çayxanalar dünyası Mariya, Hermine və onların rəfiqələri üçün adi bir dünya hesab olunurdu – nə yaxşı demək olardı, nə pis, nə ləzzət almağa, nə də nifrət etməyə dəyərdi. Onların, qısa, qüssə dolu həyatları da bu dünyada çiçəklənirdi, özlərini burada rahat hiss eləyirdilər, hər cikinə-bikinə də yaxşı bələddilər. Bir şüşə şampan şərabını və ya hansı restoranınsa xüsusi xörəyini bizim kimilərinin hər hansı bəstəkarı, şairi sevdiyimiz qədər sevir, təzə bir rəqs musiqisindən, caz müğənnisinin oxuduğu kövrək, şit mahnıdan bizlərin Nitsşedən, Hamsundan aldığımız qədər ləzzət alır, heyran qalır, vəcdə gəlirdilər. Mariya saksofonçalan qəşəng Pablodan, hərdən onlara oxuduğu amerikan musiqisindən söz saldı və bunlardan elə vurğunluqla, elə heyranlıqla, elə məhəbbətlə danışdı ki, mən də riqqətə gəldim, heç bir dərin məlumatlı adam arzuladığı məşhur musiqidən bu qədər ləzzət ala-ala danışa bilməzdi. Qoy necə musiqi olur-olsun, onunla bir yerdə valeh olmağa hazırdım; Mariyanın şirin ləhcəsi, dil açıb danışan kədərli baxışları mənim estetik dünyamı “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 614
yerlə-yeksan elədi. Ancaq bəzi gözəlliklər – az da olsa, bir neçə xüsusi gözəllik hələ qalmışdı və zənnimcə, onların heç birinə bu mübahisələrin, bu tərəddüdlərin dəxli yox idi. Hər şeydən əvvəl Motsart qalmışdı. Bəs itənlərlə qalanların arasındakı sərhəd harada idi? Biz ustadların, tənqidçilərin hamısı bu gün şübhəli, uğursuz görünən sənət əsərlərini, sənətkarları çavan vaxtlarımızda odlu bir məhəbbətlə sevmirdikmi? Listlə, Vaqnerlə, çoxumuz da hələ Bethovenlə belə olmamışdıqmı? Məgər Mariyanın amerikan musiqisinə bir uşaq çılğınlığı ilə vurulması hər hansı gimnaziya müəlliminin «Tristan» operasına heyranlığı və ya hansı dirijorunsa Doqquzuncu Simfoniyanı dinləyərkən vəcdə gəlməsi kimi saf, ülvi, dönməz bir sənət vurğunluğu deyildimi? Bəs bu da cənab Pablonun dediklərinə tam uyğun gələrək onlara haqq qazandırmırdımı? Deyəsən, bu gözəl Pablonu Mariya da çox sevirdi! – O, çox gözəl insandır, – dedim, – mənim də xoşuma gəlir. Ancaq bura bax, Mariya, necə olur ki, onunla bərabər məni də sevə bilirsən? Axı mənim yaşım keçib, gözəl deyiləm, saçlarıma dən düşüb, saksafon çalmıram, ingiliscə məhəbbət mahnıları oxuya bilmirəm... – Düşük-düşük danışma! – O, sözümü kəsdi. – Bunlar hamısı olan şeydir. Sən də xoşuma gəlirsən, çünki öz yerin, öz gözəlliyin var, özünü başqa cür göstərməyə də çalışma. Belə şeylər haqqında danışmaq, «niyə belə olub?» demək də lazım deyil. Sən boyun-boğazımdan, qulağımdan öpəndə hiss eləyirəm ki, məni sevirsən, xoşuna gəlirəm. Sən adamı başqa cür öpürsən, sanki, utanırsan və bu da mənə deyir: səni sevir, belə gözəl olduğun üçün «sağ ol» deyir! Bu da çox, lap çox xoşuma gəlir. Ancaq başqa kişidə də əksini xoşlayıram: guya, mənə əhəmiyyət vermir, öpəndə də elə öpür ki, sanki, yazığı gəlir. Təzədən yuxuya getdik. Yenə oyandım və gördüm ki, mənim gözəl çiçəyim hələ də qollarım arasındadır. Qəribə idi: o gözəl çiçək hələ də Herminenin hədiyyəsi kimi qalırdı. Hermine hələ də onun arxasından xəyal kimi boylanırdı. Arada qəflətən Erikanı – məndən uzaqlarda olan o qılıqsız sevgilimi, o bədbəxt rəfiqəmi xatırladım. Mariya kimi təravətli, məsum olmasa da, gözəllikdə ondan geri qalmırdı. Erikanın taleyimə əbədi həkk olunmuş vurğun surəti bircə anlığa gözlərim önündə aydınca canlandı, qəlbimi göynətdi, sonra yenə yox oldu, yuxunun, yaddaşın, kədər dolu uzaqlığın dumanlı qoynunda itib-batdı... Həmin o gözəl, munis gecədə həyatımın bir çox anları gözlərim önündə xəyal kimi canlandı. Çoxdan idi belə xəyal dolu gecələr görməmişdim. İndi məhəbbət allahı Eros tilsimlənmiş çeşmənin gözünü açmışdı. Xəyallar da qaynayıb coşur, həyatımın bu cür zəngin xəyallar dünyasını, bədbəxt bir Yalquzağın qəlbindəki əbədi ulduzlar və bürclər kəhkəşanını görən ürək də hərdən bircə anlığa dayanırdı. Uşaqlığım və anam lap uzaqlardan, nəhayətsiz mavilikdən baş qaldıran bir dağ kimi nəvazişlə, müdrik nəzərlərlə mənə baxdılar, əfsanəvi Hermanla, mənəvi qardaşıma çevrilmiş Hermine ilə başlayan dostluq xorunun aydın, cingiltili səsi eşidildi. Sevdiyim, arzuladığım, vəsf elədiyim, ancaq çoxunun vüsalına can atmadığım qadınların surətləri ətir saça-saça, xəyal kimi, gömgöy sulardan baş qaldıran tərli dəniz çiçəkləritək gözlərim önündə süzməyə başladı. Arvadım da onların arasındaydı. Xeyli birgə yaşamışdıq, dostluğu da, narazılığı da, ümidsizliyi də mənə o öyrətmişdi. Bəzi anlaşılmazlıqlara baxmayaraq, etibarı ta xəstələnib ağlını itirən günə qədər saxladım, qəflətən çıxıb getdiyi, insana yaraşmayan şəkildə qaçdığı ana kimi qorudum... İndi bildim ki, onu elə sevir, elə etibar edirmişəm ki, həmin etibarın sınması mənim üçün ömürlük dərdə çevrilib... “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 615
Bu min cür adlı-adsız xəyallar təzələnərək məhəbbət dolu gecənin qoynundan bircə-bircə baş qaldırdı və mən bir daha əmin oldum ki, bütün bunlar həyatımın yeganə qazancı, mənası imiş. Sonrakı bədbəxtliklər içində itib-batıb, ancaq heç biri məhv olmayıb, hamısı ulduza dönüb, yaddan çıxa bilər, lakin tamamilə unudulmaz. Onların ömrü həyatımın əfsanəsi, ulduz kimi parıltısı isə varlığımın ədəbi mənasıdır. Həyatım çətin, dolaşıq, bədbəxt olmuş, məni həmişə dönüklüyə, inkarlığa aparmış, ancaq özünün məşəqqətli tənhalıq dövründə belə, zənginliyini, vüqarını itirmişdi. Buradan o yana qalan hissəsi lap miskin bir heçliyə dönsə də, bu həyatın toxumu nəciblikdən tutulmuş, öz sözü, öz üzü olmuş, qəpik-quruş dalınca deyil, ulduzlar ardınca qaçmışdı! Bütün bunlar da çoxdan olmuş, həmin vaxtdan çox şey baş vermiş, çox şey dəyişmişdi və o gecənin təəssüratlarından da bəziləri – ayrı-ayrı sözlər, zərif məhəbbət nəvazişləri və bir də məhəbbət yorğunluğunun ağır yuxusundan ayılarkən ulduz kimi bərq vuran anlar yadımda qalıb. Ancaq həmin gecə, çoxdan fəlakətə düçar olmuş həyatım ilk dəfə od yağan amansız baxışlarla özümə baxdı və mən yenə də hiss etdim ki, təsadüf əsl taleyimdir, varlığımın xarabalıqları isə ilahi bir yazı! Ruhum oyandı, gözlərimə işıq gəldi və getdikcə daha aydın hiss etməyə başladım ki, xəyallar dünyasına çevrilmək, ölməzlərə qovuşmaq üçün yalnız o perikmiş xəyalları vaxt itirmədən bir yerə toplamaq və Harri Hallerin yalquzaq həyatını vahid xəyal səviyyəsinə qaldırmaq lazımdır. Məgər hər bir insanın həyatı bu məqsədə yönəlmiş yol deyildimi? Səhər açılanda yeməyimi onunla bölüşdüm, sonra gizlincə aradan çıxardım, görən olmadı. Elə həmin gün də yaxınlıqda ikimiz üçün balaca bir otaq tutdum. Orada görüşməyə başladıq. Rəqs müəllimim Hermine də peşəsinə çox etibarlı çıxdı, axırda bostonu da öyrənməli oldum. Çox ciddi, amansız idi. Bircə dərs də buraxmırdı, çünki növbəti maskarad balına bir yerdə getmək qərara alınmışdı. Xahiş elədi ki, kostyum üçün pul verim, ancaq haradan alacağı, necə alacağı barədə heç nə demədi. Yanına getmək, heç olmasa, harada yaşadığını bilmək mənim üçün hələ də yasaq idi. Maskarad balına təxminən üç həftə qalırdı və bu günlər də ən gözəl günlər oldu. Deyəsən, indiyəcən rast gəldiyim qadınlardan yalnız Mariyaya həqiqətən vurulmuşdum. Sevdiyim qadınlardan həmişə ağıl, savad tələb etmiş və duymamışdım ki, ən ağıllı, başqalarına nisbətən ən savadlı qadın da heç vaxt mənim daxilimdən gələn haraya cavab verməmiş, əksinə, həmişə ona qarşı çıxmışdı. Adətən bütün qayğılarımı, düşüncələrimi qadınlara da calamış və heç cür təsəvvürümə gətirə bilməmişdim ki, indiyəcən bircə kitab belə oxumayan, ümumiyyətlə, oxumağın nə olduğunu bilməyən, Çaykovskini Bethovendən seçməyən bir qızı bircə saatdan artıq necə sevmək olar. Mariya təhsil görməmişdi. Bu dolayı yollara, ehtiyat dünyalara ehtiyacı da yox idi. Onun bütün qayğıları da birbaşa öz hisslərindən gəlirdi. Ən böyük ustalığı, ən əsas peşəsi də ona bəxş olunmuş hissələri, gözəl qəddi-qaməti, ənlikkirşanı, saçları, səsi, ipək dərisi, coşğunluğu ilə ehtiras və vüsal nəşəsindən bacardığı qədər zövq almaq qabiliyyəti, hər bir işvəli hərəkətilə öz məşuqunu ovsunlaması, onu ehtizaza gətirməsi idi. Artıq ilk dəfə onunla utana-utana rəqs edəndə bunu duymuş, adamı məftun eləyən həmin incə, ali ehtirasın ətrini hiss etmiş, onun sehrinə düşmüşdüm. Şübhəsiz ki, hər şeydən başı çıxan Herminenin də Mariyanı mənə calaması təsadüfi deyildi. Onun bütün vücudundan bahar ətri gəlirdi, qızılgülə bənzəyirdi. Əlbəttə, mənə Mariyanın yeganə və ən yaxşı məşuqu olmaq xoşbəxtliyi nəsib olmamışdı, mən də o çoxlardan biri idim. Əksər hallarda mənim üçün heç vaxt da tapmırdı. Bəzən günorta bircə saatlığa gələr, hərdən gecəni də qalardı. Pul götürmürdü, çox güman ki, burada da Herminenin əli vardı. Ancaq hədiyyələri məmnuniyyətlə götürürdü və əgər üstünə qırmızı lak vurulmuş |