Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
Yüklə 7,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 616
balaca, təzə bir dəri pulqabı bağışlayırdımsa, içinə iki-üç dənə qızıl pul da qoya bilərdim. Yeri gəlmişkən, həmin o qırmızı pulqabıya görə mənə xeyli güldü! Çox qəşəng olsa da, vaxtı keçmiş, dəbdən düşmüşdü. İndiyəcən belə şeylərdən xəbərim yox idi, heç nədən başım çıxmırdı, eskimos dillərini onlardan yaxşı bilirdim və bu sahədə Mariyadan çox şey öyrəndim. İlk öncə onu öyrəndim ki, bu xırda bəzək-düzək əşyaları, dəbdə olan əntiq malların heç biri pulgir fabrikantların ixtira etdikləri boş, mənasız şeylər deyil. İriliyindənxırdalığından asılı olmayaraq, onların hamısının – pudradan, ətirdən tutmuş xüsusi rəqs çəkmələrinə, üzükdən tutmuş siqaret qutusuna, bel kəmərindən tutmuş əl çantasına qədər hamısının yeganə məqsədi öz gözəlliyi, əlvanlığı ilə məhəbbətə xidmət etmək, hissləri coşdurmaq, ölmüş ətraf mühiti cana gətirmək və ona yeni-yeni sehrli məhəbbət hissləri bəxş etmək imiş. Sən demə, çantalar çanta deyil, pulqabılar pulqabı deyil, güllər gül deyil, yelpiklər yelpik deyil – hamısı məhəbbətin, sehrin, cazibədarlığın plastik kütləsi, hamısı elçi, qaçaqmalçı silah, döyüşə çağırış imiş! Tez-tez Mariyanın, əslində, kimi sevdiyi haqqında düşünürdüm. Mənə elə gəlirdi ki, daha çox ifadəsiz qara gözləri, uzun, zərif, nəcib, kövrək barmaqları olan saksafonçu Pablonu sevir. Elə bilirdim ki, Pablo məhəbbət məsələlərində çox ləng, ərköyün, passiv olar, ancaq Mariya inandırdı ki, çətinliklə hala gəlsə də, sonradan çox gərginləşir, sərtləşir, kişiləşir, hətta boksçudan da, çapardan da inadkar olur. Beləliklə, müxtəlif adamlar, caz ustaları, aktyorlar, cəmiyyətimizdəki bəzi qadınlar, qızlar, kişilər haqqında bilmədiklərimi öyrəndim, bir çox sirlərdən agah oldum, həyatın üst qatında qəribə dostluğa, düşmənçiliyə rast gəldim, yavaş-yavaş da hamısına öyrəşdim (özü də kim, kim? – bu dünyadan bixəbər, onunla əlaqəsi olmayan bir adam!), hamısının iştirakçısına çevrildim. Hermine haqqında da çox şey öyrəndim. Tez-tez də Mariyanın çox sevdiyi Pablo ilə görüşürdüm. Mariya hərdən onun gizli dərmanlarından istifadə eləyir, bəzən o sevincdən mənə də pay verirdi. Pablonun özü də bu sahədə mənə xüsusi qulluq göstərirdi. Bir dəfə də lap açıqca dedi:
– Siz həddən artıq bədbəxtsiniz, belə yaramaz, bu cür olmaz! Lap yazığım gəlir... Yüngülcə bir tiryək qəlyanı çəkin. Bu şən, ağıllı, uşaq xasiyyətli və həm də anlaşılmaz adam haqqında fikrim getdikcə dəyişirdi, dostlaşırdıq və tez-tez də onun dərmanlarından istifadə edirdim. Mariyaya vurulduğuma da əyləncə kimi baxırdı. Bir dəfə də öz evində – hansı qəsəbədəki mehmanxananınsa artırmasında «ziyafət» təşkil eləmişdi. Cəmi bircə kətili olduğundan, Mariya ilə mən çarpayıda oturası olduq. Üç balaca şüşəni qarışdırıb, bizə mərcim dadlı əntiqə bir likör verdi. Elə ki kefim kökəldi, gözləri işıldaya-işıldaya üçlükdə eyş-işrətə başlamağı təklif etdi. Belə şeylərə ömrümdə getməzdim. Qəti surətdə rədd elədim, lakin bununla belə, gözucu Mariyaya baxdım ki, fikri necədir. Mənimlə şərik olduğunu o dəqiqə bildirsə də, gözlərindəki işıltıdan aydınca sezdim ki, baş tutmadığına heyifsiləndi. Pablonun əhvalı pozulsa da, çox incimədi. – Heyif! – dedi. – Neyləmək olar, Harri əxlaq məsələlərində həddindən artıq ciddidir. Ancaq lap kef olardı! Əməlli-başlı kef! Eybi yox, başqa təklifim var. Sakitcə oturaraq hərəmiz tiryəkdən bir qullab vurduq, üçümüz də onun bayaq təklif elədiyi səhnəni ləzzətlə gözümüz önündə canlandırdıq, Mariya nəşədən titrəməyə başladı. Sonra özümü bir az pis hiss elədim, Pablo məni çarpayıya uzandırdı, bir-iki damcı dərman verdi və gözlərimi yenicə yummuşdum ki, göz qapaqlarımda ani, ilıq bir öpüş hiss elədim. Xoşallandım, sanki, öpənin Mariya olduğunu zənn edirdim. Ancaq yaxşı başa düşürdüm ki, Pablodur.
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 617
Hələ bir axşam məni bundan da çox heyrətləndirdi. Yanıma gəlib dedi ki, iyirmi frank lazımdır, həmin pulu verim, əvəzində də Mariya bu axşam mənim olsun. – Pablo! – Lap dəhşətə gəldim. – Heç nə danışdığınızı bilirsiniz? Öz sevgilisini pula satmaq bizlərdə ən dəhşətli rüsvayçılıqdır! Sizin bu təklifinizi eşitməmiş olum, Pablo! Yazıq-yazıq üzümə baxdı: – Deməli, istəmirsiniz, cənab Harri! Yaxşı... Öz işinizi həmişə özünüz çətinə salırsınız... İstəmirsinizsə, bu axşam Mariya ilə yatmayın, pulu elə-belə verin. Qaytaracağam. Vacib lazımdır... – Axı nə üçün? – Aqostino üçün! Tanıyırsınızmı, ikinci skripkanı çalan o balaca oğlanı deyirəm? Səkkiz gündür ki, xəstədir, baxanı yoxdur. Bircə qəpiyi də qalmayıb, mənimki də qurtarıb. Maraq xətrinə və bir az da özümə cəza kimi birlikdə Aqostionun yanına getdik. Pablo süd, dərman alıb, məni onun qaldığı miskin çardağa gətirdi, yorğan-döşəyini çırpdı, içərinin havasını dəyişdi. Və bütün bunları da bacarıqlı tibb bacısı kimi cəld, incəliklə, işgüzarlıqla elədi. Sonra da həmin gecəni səhərə qədər «Siti» barında saksafon çaldı. Hermine ilə tez-tez, uzun-uzadı, işgüzarlıqla Mariyadan, onun əllərindən, belindən, gülüş və öpüş tərzindən, rəqs etmək bacarığından danışırdıq. – Bunu sənə göstərib? – deyə Hermine bir dəfə soruşaraq, öpüş zamanı dili necə oynatmaq lazım olduğunu göstərdi. Xahiş etdim ki, özü göstərsin, ancaq qətiyyətlə rədd elədi: – Sonra göstərərəm, – dedi, – mən hələ sənin məşuqən deyiləm. Mariyanın öpüş ustalığını, bədəninin yalnız sevən kişilərə bəlli olan sirli gözəlliyini haradan bildiyini soruşdum. – Oho, – dedi, – bəs rəfiqə deyilik? Elə bilirsən bizim də bir-birimizdən gizli sözümüz var? Onunla bir yerdə çox yatmışam, çox oynamışıq... Hə, bəxtinə yaxşı qız çıxıb, çoxunun bilmədiklərindən xəbərdardır. – Hermine, ancaq mənə elə gəlir ki, sizin də gizli sözünüz var. Yoxsa, mənim haqqımda bildiklərinin hamısını ona danışıbsan? – Yox, bunlar tamam başqa şeylərdir. O, başa düşməz. Mariya əsl möcüzədir. Bəxtinə yaxşısı çıxıb, ancaq səninlə aramızda elə şeylər var ki, xəbəri yoxdur. Əlbəttə, sənin barəndə çox danışmışam. O qədər danışmışam ki, xəbər tutsaydın, acıqlanardın, gərək səni ona sevdirəydim axı! Ancaq, dostum, nə Mariya, nə də başqası səni mənim kimi başa düşə bilməz. Ondan da bəzi şeyləri öyrənmişəm, indi Mariya sənin haqqında nə bilirsə, mən də bilirəm. Səni elə yaxından tanımışam ki, elə bil, tez-tez bir yerdə yatmışıq. Mariya ilə yenidən görüşəndə, Hermineyə də mənim kimi ürəyində yer ayırdığını, onun da bədənini, saçlarını, dərisini mənimki kimi hiss etdiyini, öpdüyünü, oxşadığını, duyduğunu bilməyim özümə çox qəribə, lap möcüzə kimi görünürdü. Qarşıma yeni, dolayı, mürəkkəb münasibətlər, əlaqələr, yeni məhəbbət, həyat növləri çıxır və Yalquzaq haqqındakı traktatda yazılan min cür qəlbi xatırlayırdım.
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 618
Mariya ilə tanışlığımdan maskarad balına qədər olan qısa vaxt ərzində çox xoşbəxt idim. Lakin buna heç vaxt qurtuluş, səadət kimi baxa bilmir, əksinə, həmişə hiss edirdim ki, bütün bunların hamısı jurnaldır, nəyəsə hazırlıqdır, hər şey irəlidədir, əsas məsələ bundan sonra gələcək. Rəqs eləməyi də kifayət qədər öyrənmişdim və mənə elə gəlirdi ki, son günlər dilimizdən düşməyən bala gedə bilərəm. Herminenin nəsə bir sirri vardı, nə qədər eləsəm də, bala hansı maskada gələcəyini demədi. Bircə onu dedi ki, tanıyacam, çətinlik çəksəm, özü kömək eləyəcək. Əvvəlcədən bilməsəm yaxşıdır. Mənim maska haqqındakı planlarımla da maraqlanmadı və qərara aldım ki, paltarımı heç dəyişməyim. Mariyanı da bala dəvət eləmək istəyəndə dedi ki, artıq bu bayram üçün kavaleri var, hətta biletini də göstərdi və mən görəndə ki, oraya tək gedəsi olacam, bir az pərt oldum. Sənət adamlarının hər il «Qlobus»da təşkil etdiyi bu bal şəhərin ən məşhur maskarad balı hesab olunurdu. Həmin günlər Hermineni az-az görürdüm, ancaq bala bir gün qalmış yanıma gəldi. Gəlmişdi ki, ona aldığım bileti aparsın. Xeyli qaldı və aramızda olan söhbət mənə çox təsir elədi. – İndi vəziyyətin yaxşıdır, – dedi, – rəqs etmək sənə düşür. Bir ay əvvəl görən indi səni tanımaz. – Elədir, – cavab verdim, – çoxdan belə olmamışdım. Hamısı da sənin sayəndədir, Hermine. – Oho, gözəl Mariyanın sayəsində deyil? – Xeyr! Onu da mənə sən bağışlamısan. Lap möcüzədir! – Əsl sənə lazım olan məşuqədir, ay Yalquzaq. Qəşəng, cavan, şən, məhəbbət məsələlərində ağıllı! Hər gün də sənin olmur... Onu başqaları ilə bölüşməsəydin, yanına həmişə müvəqqəti qonaq kimi gəlib-getməsəydi, bəlkə də, belə şirin olmazdı. Bəli, doğrudan da elə idi! – Deməli, istədiklərinin hamısına yetibsən? – Yox, Hermine, elə deyil. Tapdığım yalnız gözəllik, cazibədarlıq, böyük bir sevinc, xoş bir təsəlli olub. Mən yalnız xoşbəxtəm. – Lap yaxşı! Özgə nə istəyirsən? – Çox şey! Bu xoşbəxtlikdən razı deyiləm, çünki onun üçün yaranmamışam, beləsi mənim məramım deyil. Mənim məramım bunun əksidir. – Bədbəxt olmaq? Axı sən kifayət qədər bədbəxt olubsan. Onda ülgücün qorxusundan evə gedə bilmədiyin gün... – Yox, Hermine, o başqa şey idi. Düzdür, onda çox bədbəxt olmuşdum, ancaq səfeh, mənasız bədbəxtlik idi. – Axı niyə? – Çünki elə olmasaydı, həmişə arzuladığım ölümdən qorxmazdım! Mənim istədiyim, həsrətini çəkdiyim başqa bədbəxtlikdir: eləsi ki, mənə böyük bir iztirab, ölüm həvəsi bağışlaya bilsin. Arzuladığım bədbəxtlik və ya xoşbəxtlik bax budur. – Səni başa düşürəm. Bu sahədə biz bacı-qardaşıq. Bəs Mariyanın bəxş etdiyi xoşbəxtliyə sözün nədir? Ondan niyə xoşun gəlmir? “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 619
– Nə danışırsan, bu xoşbəxtliyə sözüm yoxdur, çox xoşuma gəlir, ona minnətdaram. Yağışlı- çiskinli yayda çıxan günəşli günə bənzəyir. Amma hiss edirəm ki, çox çəkməyəcək. Belə xoşbəxtlik xeyirsizdir, adamı razı salır, lakin beləsi mənim xörəyim deyil. Yalquzağı yuxuya verir, hər şeydən doydurur. Ancaq adama ölüm bəxş edən xoşbəxtlik deyil. – Yalquzaq, ölmək mütləq lazımdır? – Mənə elə gəlir ki, lazımdır! Səadətimdən çox razıyam, hələ xeyli də ona dözə bilərəm. Ancaq ayılmaq, nəyinsə həsrətini çəkmək üçün bircə saatlığa ondan ayrı düşəndə, həmin xoşbəxtliyi əbədi saxlamağın deyil, əzablara düçar olmağın həsrətini çəkirəm. Özü də şirin, əvvəlkilərə bənzəməyən əzablar... Elə əzablar diləyirəm ki, məni öz xoşumla ölməyə hazırlaya bilsin! Hermine nəvazişlə, yalnız ona xas olan kədərli nəzərlərlə gözümün içinə baxdı. O gözəl, dəhşətli gözlər! Yavaş-yavaş, sözləri seçə-seçə, bir-birinin yanına düzə-düzə danışmağa başladı. Elə astadan danışırdı ki, güclə eşidirdim. – Bu gün sənə bir şeyi demək istəyirəm. Elə şey ki, çoxdan bilirəm, lap sən də bilirsən, ancaq bəlkə də, indiyəcən heç özünə də deməmisən. İndi özüm haqqımda, sənin haqqında, ikimizin də taleyi haqqında bir söz deyəcəm. Harri, sən sənətkar, mütəfəkkir olubsan, çoxlu sevinc, inam görübsən, böyüklük, əbədilik sorağına düşübsən, heç vaxt gözəlliklə, xırdalıqla kifayətlənməyibsən. Ancaq həyat səni qəflətdən oyadıb özünə qaytardıqca, bədbəxtliyin böyüyüb, əzabların, hürkəkliyin, ümidsizliyin artıb, onların içində boğulmağa başlayıbsan və heç nə, hətta bir vaxtlar gözəl, müqəddəs bilib sevdiyin, pərəstiş etdiyin şeylər də, haçansa insanlara, ali məqsədimizə olan inamın da sənə kömək eləyə bilməyib. Hamısı öz mənasını itirib, çilik-çilik olub gedib. Sənin bu inamına nəfəs almaq üçün hava çatmayıb. Boğulmaq da ən qorxunc ölümdür. Düzdür, Harri? Taleyin belə deyil? Başımı yırğalayır, yırğalayır, yırğalayırdım. – Sənin daxilində başqa bir həyat təsəvvürü, inam, istək vardı, – deyə sözünə davam etdi, – böyük-böyük əməllərə, əzab çəkməyə, qurban getməyə hazır idin. Amma getdikcə hiss etməyə başladın ki, bu gün dünya səndən heç bir qəhrəmanlıq, heç bir qurbanlıq və buna bənzər əməllər istəmir. Həyat da igidlik və buna bənzər şeylərin meydanı olan qəhrəmanlıq dastanı deyil, insanların adicə yeməkiçməklə, qəhvəylə, toxunma corabla, kart oynamaqla, radio musiqisi ilə kifayətləndiyi bir meşşan daxmasıdır. Başqa diləyi olan, özündə qəhrəmanlıq, gözəllik istəyi gəzdirən, böyük şairlərə, müqəddəslərə pərəstiş edən adam səfehdir. Don Kixotdur. Demək, belə... Bu, mənim də başıma gəlib, dostum! Mən də bacarıqlı bir qız idim. Yüksək ideallarla yaşamaq, qarşıma böyük vəzifələr qoymaq, şərəfli işlər görmək üçün yaranmışdım. Mənim də bəxtim gətirə bilərdi, hansı şahınsa arvadı, hansı inqilabçınınsa sevgilisi, hansı dahininsə bacısı, hansı əzabkeşinsə anası olardım. Ancaq həyat mənə həddən artıq yüksək zövqlü bir kurtizan qız olmağa icazə verdi. Elə bunun özü də böyük çətinliklər hesabına başa gəldi! Mənim taleyim də belə olub! Bir xeyli nə edəcəyimi bilmədim, uzun zaman günahı özümdə axtardım. Fikirləşdim ki, həyat həmişə axırda haqlı çıxır və mənim arzularıma gülübsə, deməli, hamısı səfeh imiş, haqsız imiş. Heç bunun da xeyri olmadı. Ancaq iti görən gözlərim, yaxşı eşidən qulaqlarım olduğundan, hər şeylə maraqlandığımdan bu həyata, tanışlarıma, qonşularıma, yüz cür adama, yüz cür taleyə diqqətlə baxa bildim və gördüm ki, Harri, mənim də arzularım səninkilər kimi min dəfə haqlı imiş! Həyat, gerçəklik isə – haqsız! Mənim kimi bir qadının özgə yol tanmayıb hansı pulgirinsə makinası arxasında oturub kasıb, mənasız bir həyat sürə-sürə qocalması, ya da puluna görə ona ərə getməsi, yaxud da fahişəyə bənzər bir məxluqa çevrilməsi eynilə sən tək adamın tənhalıq, qorxu, ümidsizlik içində ülgücə əl atması kimi insafsızlıqdır! Ola bilsin ki, mənim bədbəxtliyim maddi, əxlaqi, səninki isə mənəvi cəhətdən yaranıb – ancaq fərqi yoxdur, yolumuz bir olub. Elə bilirsən, nəyə görə fokstrotdan qorxduğunu, barlardan, rəqs zallarından zəhlən
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 620
getdiyini, caz musiqisi və buna bənzər zir-zibildən iyrəndiyini başa düşmürəm? Hamısını lap yaxşı başa düşürəm, eyni zamanda, nə üçün siyasətdən zəhlən getdiyini də, partiyaların, mətbuatın çərənləməsindən, məsuliyyətsiz hay-küyündən olmuş və olacaq müha-ribənin dəhşətlərindən, bugünkü insanların düşüncə, oxumaq, qurub-yaratmaq, musiqi bəstələmək, bayram keçirmək, təhsil almaq tərzindən kədərləndiyini də bilirəm! Sən haqlısan, ay Yalquzaq! Lap yüz dəfə, min dəfə haqlısan, ancaq bununla belə, məhv olmalısan! Sən bu günün sadə, rahat, az şeyə qane olan dünyası üçün həddən artıq iddialısan, acsan. Ona görə də dünya səni özündən kənar edəcək, çünki sənin ölçü daşın o istədiyindən bir az ağırdır. Kim bu gün yaşamaq, yaşadığı həyatdan da zövq almaq istəyirsə, gərək sənin kimi, mənim kimi adam olmasın. Bu gözəl dünya dınqıltı əvəzinə musiqi, əyləncə əvəzinə sevinc, pul əvəzinə mənəvi dünya, hay-küy əvəzinə əsl iş, yalançı inilti-sızıltı əvəzinə əsl iztirab istəyən adamlar üçün heç vaxt vətən ola bilməz! O, baxışlarını yerə dikib fikrə getdi. – Hermine! – deyə nəvazişlə dilləndim. – Bacım, sənin nə iti gözlərin varmış! Ancaq buna baxmayaraq, mənə fokstrot öyrətdin! Sən nə fikirdəsən, bizim kimi adamlar, ölçü daşı bir az ağır gələnlər belə bir dünyada necə yaşaya bilir? Axı nə üçün belədir? Bu yalnız bizim zəmanədəmi belə oldu? Yoxsa həmişə belə olub? – Bilmirəm. Ulu dünyanın xətrinə deyərdim ki, yalnız bizim zəmanədə belə olub. Özü də bu, xəstəlikdir. Bu günün bədbəxtliyidir. Rəhbərlərimiz sürətlə, uğurla növbəti müharibəyə hazırlaşır, biz isə fokstrot oynayır, pul qazanır, şokolad yeyirik. Belə bir zəmanədə dünya çox təvazökar olmalıdır. Gəl ümid edək ki, bütün zəmanələr yaxşı imiş və yenə də yaxşı, zəngin, geniş, mənalı olacaq. Ancaq bunun bizə heç bir xeyri yoxdur. Nə bilmək olar, bəlkə də, həmişə belə imiş... – Həmişə belə olub? Dünya həmişə siyasətçilər, alverçilər, xidmətçilər, əxlaqsızlar dünyası olub və əsl insanlar da orada boğulub? – Deyə bilmərəm, bəlkə, elə olub, heç kəs də bilmir. Bir də nə fərqi? Mən isə, dostum, indi sənin ən çox sevdiyin, hərdən haqqında danışdığın, məktublarını oxuduğun o Motsart haqqında düşünürəm. Bəs onun taleyi necə olub? Onun yaşadığı zəmanədə dünyanı kim idarə edib, qaymağını yeyib, gərdişinə təsir eləyib, onun yaxşısını pisindən ayırıb, onu Motsarta – alverçilərə, Motsarta – düjündüjün dayaz adamlara bölüb? Bəs o necə ölüb, necə dəfn olunub? Mənə elə gəlir ki, həmişə belə olub və olacaq da! Məktəbdə adını «Dünya tarixi» qoyub əzbərlətdikləri qəhrəmanlar, dahilər, böyük əməllər, böyük hisslər başdan-ayağa yalandır. Hamısını məktəb müəllimləri təlim məqsədilə uydurublar ki, uşaqların başını qatsınlar. Həmişə belə olub və olacaq da! Zəmanə, dünya, pul, hakimiyyət də xırdaların, dayazların olacaq, başqalarına – əsl insanlara isə heç nə qalmayacaq. Yalnız ölümdən başqa... – Özgə heç nə? – Yox, bir də əbədiyyət. – Nəsillər üçün qoyub getdiyi adı, şöhrəti nəzərdə tutursan?
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 621
– Yox, ay körpə canavar, şöhrəti nəzərdə tutmuram. Məgər onun bir mənası var ki? Doğrudanmı, elə bilirsən bütün kamil adamların hamısı məşhur olub, nəsillər onları tanıyıb? – Əlbəttə, yox! – Deməli, şöhrəti demirəm. Şöhrət də yalnız təlim üçün yaranıb, məktəb müəllimlərinin uydurmasıdır. Yox, şöhrət deyil! Adına əbədiyyət deyilən şeydir. Mömin adamlar ona ilahi səltənət deyirlər. Mən belə fikirləşirəm: əgər nəfəs almaq üçün bu dünyanın havasından başqa hava olmasaydı, bu zəmanədən başqa bir də əbədiyyət və əsl insanlar aləmi yaranmasaydı, bizim kimi iddiası böyük olanlar, nəyinsə həsrətini çəkənlər, çəhd daşı bir az ağır gələnlər heç cür yaşaya bilməzdilər. Buraya Motsartın musiqisi, sənin böyük şairlərinin şeirləri və möcüzələr yaratmış, şəhid olmuş, insanlar üçün nümunəyə çevrilmiş müqəddəslər aiddir. Bu əbədiyyətə əsl qəhrəmanlıq haqqında təsəvvürlər, əsl insani hisslərin gücü də aiddir. Eybi yox, qoy heç kimin ondan xəbəri olmasın, heç kim onu görməsin, heç kim onu yazıb gələcək nəsillər üçün saxlamasın! Əbədiyyətdə gələcək nəsil yoxdur, orada yalnız çağdaşlar var! – Haqlısan, – dedim. – Möminlər, – deyə fikirli-fikirli sözünə davam etdi, – bunları başqalarına nisbətən daha yaxşı biliblər. Ona görə də müqəddəsləri və bir də «müqəddəslər icması» dedikləri şeyi yaradıblar. Müqəddəslər də əsl insanlardır. Xilaskarımızın kiçik qardaşlarıdır. Hər bir yaxşı əməlimizlə, cəsarətli fikrimizlə, məhəbbətimizlə biz də ömrümüz boyu onlara tərəf gedirik. Qədim zamanlarda rəssamların qızılı səmanın qoynunda çəkdikləri parlaq, gözəl, ülvi şəkillər – müqəddəslər icması, əslində, mənim indicə «əbədiyyət» adlandırdığım şeydir. O dünyadakı zəmanənin, görünməzliyin səltənətidir. Biz həmin səltənətin adamlarıyıq. Vətənimiz oradır, ürəyimiz də ora can atır. Ay Yalquzaq, ona görə dəölüm həsrətindəyik. Sən orada öz Geteni, Novalisini, Motsartını, mən isə öz müqəddəslərimi, Xristoforu, Flipp fon Nerini və başqalarını təzədən tapacağıq. Elə müqəddəslər var ki, onlar da əvvəlcə dəhşətli günahlar içində boğulublar, ancaq günahın özü də müqəddəsliyə aparan yol ola bilər. Günah da, əxlaqsızlıq da... Yəqin, güləcəksən, lakin mənə çox vaxt elə gəlir ki, bəlkə, dostum Pablo da kəşf olunmamış müqəddəsdir. Eh, Harri, öz evimizə çatmaq üçün biz nə qədər dəhşətli, mənasız yollar keçməliyik! Heç kəsimiz də yoxdur ki, bizi bu yolla aparsın. Yeganə bələdçimiz həsrətdir! Son sözləri lap astadan dedi və otağa dərin bir sakitlik çökdü, içəridəki qalaq-qalaq kitablar qürub edən günəşin qızılı saçaqlarına bələndi. Herminenin yanaqlarını ovuclarıma alıb bacım kimi alnından öpdüm, üzümü aparıb üzünə söykədim və xeyli beləcə dayandıq. Məndən olsa, bu günü beləcə dayanar, heç yerə də çıxmazdım. Ancaq bu gecə – böyük maskarad balına bircə gün qalmış, Mariya gəlməli idi. Onun görüşünə gedərkən yol uzunu Mariya barədə deyil, Herminenin dedikləri haqda düşünürdüm. Mənə elə gəlirdi ki, bunlar onun öz fikri deyildi. Gələcəyi yaxşı görən bu qız mənimkiləri ustalıqla oxuyub, əxz eləyib yeni bir formada, yeni bir məzmunda özümə qaytarmışdı. Ancaq əbədiyyət haqqında dedikləri üçün həmin anda ona hədsiz dərəcədə minnətdardım. Onlar mənə çox lazım idi – onlarsız nə yaşaya, nə də ölə bilərdim. Rəfiqəm, rəqs müəllimim bu gün mənə müqəddəs «o dünya»nı, sonsuzluğu, əbədi mənalar dünyasını, ilahi varlığı təzədən bəxş etmişdi. Geteni gördüyüm yuxunu, o müdrik qocanın surətinin qeyri-adi gülüşünü, hikmət dolu zarafatını xatırladım. Getenin – ölməz bir dahinin gülüşünün mənasını yenicə anladım. Onun konkret obyekti yoxdu, yalnız işıq idi, yalnız şəffaflıq idi, əzabların, əxlaqsızlığın, səhvlərin, ehtirasların, anlaşılmazlıqların qoynundan keçib əbədiyyətə, kainata |