‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

•kelishuvlar olib boruvchi
— ham m a m uhim va ahamiyatli 
kelishuvlarda tashkilot taqdim oti b o ‘yicha javobgar.
70

---

Ana shu 10 ta rol, birgalikda aniq tash kilo tn ing xususiyatidan 
bog‘liq bo‘lmagan m enejer ishining hajm i va m azm unini belgilab 
beradi.
Har bir rahbar o ‘zining ish faoliyatda, o ‘zig a xos boshqaruv 
uslubiga ega. Uslub — bu ishlash, boshqarishdagi o ‘ziga xos 
y o ‘l, usul m a’nosini anglatadi. Shu nuqtai nazardan quyidagi 
tushunchalam i ajrata bilish lozim: boshqaruv uslubi; ish uslubi; 
rahbam ing ish uslubi. Boshqaruv va ish uslubi tushunchalariga 
oldingi m avzuda izoh berilgan edi. B oshqaruvning turli pog‘ona 
va bosqichlarida turgan boshqaruv organlari va rahbarlarning ish 
uslublari har xildir. Shu nuqtai nazardan ish uslubi g ‘oyat k o ‘p 
qirrali tushunchadir. M enejm ent nuqtai nazaridan olib qaraganda, 
m utlaqo o ‘xshash kishilar bo‘Imaganidek, vazifalar k o ‘pligi sababli 
m utlaqo bir xil boshqaruv uslubi ham boMmaydi. Rahbar faqat 
o ‘ziga xos xususiyat va sifatlar vositasida faq at o ‘ziga xos, o ‘ziga 
m ansub uslubda ish yuritadi. Shu m a’noda uslub rahbam ing shaxs 
sifatidagi xususiyatlarinigina emas, balki fao liy at xususiyatlarini 
ham ifodalaydi. K ishilam i boshqarar ekan, rahbar jam oaning 
natijaviy m aqsadini k o ‘ra biladi va uni shu m aqsad sari y o ‘naltiradi.
Rahbaming ish uslubi
— bu boshqaruv jarayonida maMum 
m asalani hal qilishda uning o ‘ziga xos yondoshishidir. Rahbar qaror 
qabul qilganda, uning bajarilishini tashkil etg and a va qoM ostida 
ishlovchi xodim lar ishini nazorat qilganda o ‘z vazifalariga muvofiq 
tarzda ish ko‘radi. B unda har bir rahbar o ‘ziga xos ravishda, 
boshqaruv jarayonida o ‘ziga mos boMgan, o ‘z rahbariik uslubini 
belgilaydigan usullar bilan harakat qiladi. R ahbam ing ish uslubi 
qoM ostida ishlovchi xodim lar bilan aloqasida, ulam ing o‘zaro 
munosabatida tarkib topadi.
Uslub boshqaruv organining intellektual salohiyati, sifatlari, 
uning individual xususiyatlari bilan belgilanadi.
Rahbariik uslubi boshqarish usullari bilan m uayyan o ‘zaro 
aloqada boMadi. Boshqarish usuli ham boshqarish faoliyatini 
am alga oshirish usullari va yoMlari m ajm uidan, boshqarish tizim iga 
samarali, m aqsadga muvofiq ta’sir ko ‘rsatishidan, y a ’ni boshqarish
71

---

funksiyalarini am alga oshirish m exanizm idan iboratdir. Lekin shuni 
alohida e ’tibo rga olish lozimki, u su l — bu tam omila obyektiv, 
rahbarga b o g ‘liq b o ‘lmagan va mustaqil tushunchadir. U slub, garchi 
u ta ’sir o ‘tk azish usullari majmuidan iborat b o ‘lsa-da, usuldan farq 
qiladi, uslub rahbarning subyektiv, individual xususiyatlari bilan 
belgilanadi.
B uyruq va farm oyishlar chiqarish kabi b o sh q a rish n in g
ta sh k iliy -m a ’m u riy u su lla rid a n ham rahbarlar turlicha foydalanadi. 
Bular b o ‘lm asa ham buyruq chiqarish va, aksincha, boshqarish 
funksiyalarini buyruqsiz ham m uvaffaqiyatli bajarish m umkin.
B uyruq chiqarib, uni nazoratsiz qoldirish ham, uning bajarilishi 
ustidan aniq va am aliy nazorat o ‘m atish ham mumkin. Shunday qilib, 
muayyan usullam i am alga oshirishga har xil rahbarlar o ‘z individual 
uslubi bilan yondoshadi. Shu bilan birga, rahbarlik uslubi butunlay 
individual asosga ega deb ham qarash n o to ‘g ‘ri boMadi. Rahbarlik 
uslubiga boshqarish qonunlari va tam oyillari, rahbarlarga boMgan 
yagona talablar, jam oadagi ijtim oiy-ruhiy m uhit, yuqori rahbarlar 
tom onidan boshqarishda qoMlaniladigan usullar kabi k o ‘pgina 
obyektiv o m illar ta ’sir k o ‘rsatadi. Dem ak, har bir rahbarning 
faoliyatida rahb arlik uslubining subyektiv va obyektiv unsurlari 
aralashib ketadi.
S u b y e k tiv u n s u r la r rahbarning: ishchanlikva shaxsiy sifatlari; 
mijozi, qobiliyati va qiziqishi; bilimi, k o ‘nikmasi va m ahorati; 
tadbirkorligi va tashabbuskorligi kabi fazilatlarida namoyon boMadi.
R ahbarlik uslubi, belgisi va b o ‘ysunuvchilarga nisbatan 
m unosabatiga qarab, barcha rahbarlam i quyidagi uch turga ajratish 
mumkin.