Zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport unversteti

I BOB O‘ZBEKISTONDA DEMOKRATIK JAMIYAT QURISH NAZARIYASI VA AMALIYOTI FANINING PREDMETI, MAQSAD VA VAZIFALARI
1.1. O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti fanining predmeti, maqsadi va vazifalari
Milliy davlat rmistaqilligi e’lon qilingandan so‘ng o'tgan qisqa vaqt ichida o'zbek milliy davlatchiligi shakllanib, qaror topish jarayoni samarali ravishda tez sodir bo'imoqda. Prezidentimiz I.A. Karimov O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chaqiriq oltinchi sessiyasidagi ma’ruzasida ta'kidlab o'tganidek "ocliiq demokratik davlat va jamiyat qurish maqsadida yangicha boshqaruv va bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyot tizimi shakllangan hamda o'zimizga mos va o'zimizga xos mustaqil rivojlanish strategiyasini amalga oshirayotganligimiz, jahon hamjamiyatida munosib obro'-e’tibor qozonganimiz, Vatanimizning buyuk kelajagi sari qo'yilgan muhim qadamdir".
"O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti” fani biz qurayotgan yangi jamiyatni har tomonlama nazariy, amaliy jihatdan mohiyatini tushuntirib berishga xizmat qiladi. Demokratik insonparvar jamiyat qurish, uning nazariy asoslarini chuqur o'iganish, amalga oshirilayotgan ishlami chuqur tahlil qilish maqsadida
"O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fani o'qitila boshlandi. "O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fani boshqa ijtimoiy fanlar bilan o'zaro uyg'unlikda amal qilsada u o'zini mustaqil fan sifatida namoyon etayotganligini e’tirof etish kerak.
Mastaqil O'zbekistonning mustaqillikni qo'lga kiritib jamiyat ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va manaviy hayotida bo'layotgan chuqur o'zgarishlami ham nazariy ham amaliy yoritishda ushbu fan predmeti va obyektining to'g'ri belgilanishi muhim ahamiyatga ega. Chunki mustaqil O'zbekistonning yangi tarixini o'zida ifoda etgan ushbu fan uchun ham barcha ijtimoiy-gumanitar fanlarda bo'lgani kabi predmet va obyekt masalasi asosiy hisoblanadi.
"O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fanining o'ziga xos hususiyatlari quyidagilarda namoyon bo'ladi: birinchidan, u fan sifatida o'zining asosiy e'tiborini mustaqillik yaratgan imkoniyatlarsharofati bilan mamlakatimizda inson manfaatlari, tincMigi va farovonligiga xizmat qiluvchi erkin, ochiq ijtimoiy-siyosiy tizim barpo etishni ta’minlovchi huquqiy demokratik davlat, fuqarolikjamiyatini qurishjarayonlarini o'iganadi.
Ikkinchidan, O'zbekiston milliy huquqiy davlat fuqarolik jamiyati qurilishida xalqaro tan olingan demokratik tamoyillarga, rivojlangan demokratik davlatlar tajribasiga hamda ko’p ming yillik o'zbek davlatchiligi tarixi va o'ziga xos milliy manaviy, axloqiy qadriyatlariga tayangan holda, bir butunlikda o'rganadi.
Uchinchidan, ushbu fan ko'p qirrali va xilma-xil xususiyatga ega. U bir tizimdan ikkinchi tizimga o'tish, mamlakat xavfsizligi, barqarorligini ta'minlash, ya'ni m am lakat taraqqiyotining faqat bir tam onigagina emas, balki uning (jamiyatning) hamma tomonlarini uzviy bogiiqlikda, bir butunlikda o'rganadi.
" 0 ‘zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fani demokratik huquqiy davlat fuqarolik jamiyatini ijtimoiy-siyosiy. iqtisodiy va manaviymadaniy jihatdan qurishni nazariy jihatdan asoslaydi hamda amaliyotim o'rganadi. Demak demokratik jamiyat to'g'risidagi qarashlarni, O'zbekistonda demokratik jamiyat qurishning o'ziga xos xususiyatlari, o'tish davrining zamrligini, demokratik jamiyat qurishning milliy, umumbashariy, demokratik fuqarolik jamiyatini baipo etish asoslarini, milliy-manaviy negizlarga tayanishni, O'zbekistonning jahon hamjamiyati bilan hamkorligini o'rganish ushbu fanning asosiy yo'nalishidir.
Demokratik jamiyatning mohiyatini yahlit ijtimoiy hodisa sifatida yoritish "O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fanining predmetidir. Unda: 1. Demokratik jamiyatning makro va mikro darajalarida zamriy tizim elementlarini, uning ichki va tashqi aloqa va munosabatlarini aniqlash; 2. Demokratik davlat va fuqarolik jamiyati o'rtasida va jarayonlarda amal qilayotgan qonuniyatlami, asosiy tendensiyalarini hamda taraqqiyotning istiqbollarini aniqlash va boshorat qilish; 3. Demokratik davlatning fuqarolik jamiyatiga o'tishmng obyektiv mezonlarini ishlab cliiqishni amalga oshiradi. "O'zbekiston demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fanining kategoriyalarini yaxshi o'zlashtirib olish, yosh mutaxassislarning kelajakdagi ish faoliyatlarida, umuman mustaqillikning mohiyatini va ahamiyatini chuqur bilib olishlarida katta rol o'ynaydi.
"O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fani qator ijtim oiy va g u m an itar fanlar bilan, ya’ni O 'zb ek isto n xalqlari tarixi, siyosatshunoslik, iqtisodiyot nazariyasi, bozor iqtisodiyoti, falsafa, sotsiologiya. davlat huquqi asoslari, manaviyat-ma'rifat kursi kabi fanlar bilan uzviy aloqada bo'lib, ulaming xulosalariga asoslangan holda o'rganiladi va rivojlanadi.
Ushbu fan ijtimoiy fanlaming ilmiy xulosalarini qanday bo'lsa, shundayligiga foydalanmasdan, balki, jamiyat. davlat va fuqarolar hayotida bo'ladigan ijtimoiysiyosiy, iqtisodiy va manaviy o'zgarishlar, hamda bu o'zgarishlami amalga oshirish usullari, mexanizmlarini o'rganadi xulosa va takliflar beradi.
Har bir fanning o'z yo'nalishi va maqsadi bor. Bu yo'nalish mazmun va moxiyatiga ko'ra O'zbekistonning ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy, manaviy hayoti bilan charnbarchas bog'liqdir. Eng muhimi, O'zbekistonda bo'layotgan tub o'zgarishlar jarayoni amalda qanday usullarda qo'llanilayotganligi haqida aniq ma’lumotlar beradi hamda talabalarni nazariy va amaliy jihatdan hayotga tayyorlaydi.
Demak, ushbu fan o'ziga xos jihatlari bilan ajralib turuvchi ilmiy bilimlar majmui bo'lish bilan birga, uning muayyan sohalariga oid asosiy g'oyalar tizimi hamdir. Bu tizimda ijtimoiy voqea, hodisalar, ular o'rtasidagi muhim aloqa va bog'lanishlar aniq voqelik bilan charnbarchas holda tadqiq etiladi. Shu nuqtai-nazardan qaraganda, "O'zbekistonda demokratik jamiyat quiish nazariyasi va amaliyoti" fanining predmeti jahon sivilizatsiyasining tarixiy tajribalariga asoslangan va respublikamizning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, odil, demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini baipo etishning nazariy masalalarini tadqiq etadi hamda uni amaliyotchilar uchun dastur sifatida taklif etish bilan shug'ullanadi.
"O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fanining obyekti O'zbekiston jamiyati hayotini tashkil etish sohalari (Ijtimoiy - siyosiy, iqtisodiy va manaviy sohalari) demakdir.
"O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti” fani ijtimoiy voqeiikning o'ziga xos qonuniyatlarini kashf etish asosida jamiyatdagi jarayon va hodisalami tahlil qilish.tushuntirish va ilmiy xulosalar chiqarish bilan shug'ullanadi. Shu bois, ushbu fan hozirgi ijtimoiy ehtiyoj sifatida vujudga keldi va shakllanmoqda. Shu bilan birga, u barcha fanlarning ijtimoiy taraqqiyotidagi o'rnini belgilaydi va hatto, dunyoqarashini rivojlantirishga ham katta hissa qo'shishi muqarrar. U o‘z. mantiqiy tuzilishiga hamda ilmiy tahlil usullari va vositalariga ko'ra mustahkam nazariy manbaga asoslanadi. Birlashgan Millatlar T ashkiloti (BMT)ning 1948 yil 10 dekabrda qabul qilgan "Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi’ning asosiy qoidalari misol boTa olishi mumkin.
O'tgan yillar davomida ushbu hujjat jahon ham jamivati o'rtasida tan olindi va shu asoscla demokratik davlatlar konstitutsiyalari ishJab chiqildi. Binobarin, mazkur deklaratsiya va konstitutsiyalar demokratik, odil davlat va fuqarolik jamivati qurishning muhim mezoni va kursning nazariy asosi bo'lib xizmat qiladi, desak mubolag'a boTmasa kerak.
Demokratik jamiyat qurish sharoitida nazariya bir yoki bir nechta, tor doiradagi ijtimoiy-siyosiy guruhlar, shu jumladan, yagona millat manfaatlarinigina emas, balki butun insoniyatning yuksalishiga xizmat qiladigan g'oyalarga tayanishi kerak bo'ladi, Zero, hozirgi ilm-fan, texnika rivoji va taraqqiyotning ustivor yo'nalishlari insoniyatning ycr yuzida qanday keskin ijtimoiy-siyosiy vaziyatda yashashi va faoliyat ko'rsatisiii masalasini ko'ndalang qilib qo'ymoqda. Agar ushbu muammoni hal etish o'zaro maqbul va manfaatli yoTlar bilan amalga oshirilmasa, aksincha, sinfiy manfaatlar nuqtai-nazardan hal qilinsa, umumbashariy falokat muqarrardir. Bu falokatning oldini olish endilikda jamiyatda tutgan ijtimoiy o'm i va mavqeidan qat'iyy nazar, barcha insonlarga bog'liq. Uni bartaraf etish sinfiy va guruhiy manfaatlarni ustun qo'yishni inkor etadi. Natijada, ijtimoiy totuvlik, murosa-madora birinchi va hal qiluvchi o'ringa chiqadi. Shunga ko'ra fanning nazariy va metodologik asoslariga yangicha, zamonaviy fikrlash talablari taqozosi bilan yondoshish zarur. Bu umuminsoniy qadriyatlaming biri boTgan milliylikni sinfiylikdan va shovinistlikni baynalrninalchilikdan ustun qo'vishdir. Zero, bu muammolami hal etmay demokratik jamiyat qurish, uning mafkurasi va nazariyasi muammolarini yechish g'ayritabiiydir.
Yuqoridagi fikrlarga asoslangan holda "O'zbekistonda demokratik iamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fanning asosiy vazifasi va lining o'ziga xos tomoni shundaki, u jamiyatni yaxlit, bir butun ijtimoiy jarayon sifatida o'rganadi hamda hozirgi davrga mos ravishda tadqiq etadi. O 'zbekiston jam iyati hayotidagi voqea va jaray o n lam i o'rganishda "O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fani turli tadqiqiy usullaridan foydalanadi.
Qiyosiy taqqoslash usuli jamiyat hayotida ro'y beradigan voqea va hodisalami o‘zaro taqqoslash ularni bir-biriga solishtirish asosida ilmiy xulosalar qilishni ko‘zda tutadi. Emperik-sotsiologik usul so'rov, anketalashtirish, tajriba o'tkazish, statistik tahlil qilish, matematik modellashtirishga asoslangan.
Dialektik usul jamiyat hayotida bo'ladigan o'zgarishlami umumiy aloqadorlik va o'zaro ta’sir etish natijasiga asoslangan holda tahlil etishga asoslanadi,
O'zbekistonda demokratik jamiyat barpo etishda jahon xalqlarining tarixiy tajribalari, xalqimizning boy va qadimiy me'rosi hamda sharqona turmush tarzining 10 o'ziga xos jihatlari, shuningdek, komil insonni tarbiyalash bilan bog'liq ilmiy-falsafiy qarashlar va amaliy tajribalarni ham kursning nazariy asosi sifatida o'rganish mumkin.
Shubhasiz, yuqorida tilga olingan masalalami o'rganish va mulohaza qilish talabalarda vuksak manaviy fazilatlami kamol toptirish, milliy istiqlol mafkurasini shakllantirish, voshlarni tarixiy an’analarga umuminsoniy qadriyatlarga hurmat, Vatanga muhabbat, istiqlol g'oyalariga sadoqat ruhida tarbiyalashga ko'maklashadi.
"O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fani inson manfaati, erkiniigi va qadr-qimmatiga xizmat qiluvchi tinchlik, mehnat, ozodlik, birodarlik, adolat va baxt kabi umuminsoniy qadriyatlarga asoslanib. demokratik jamiyat qurishnmg umumbashariy ilg'or g'ovalarini amalga oshirishning quia у usul va yo'nalishlarini o'ziga aks ettiradi.
Demak, "O'zbekistonda demokratik jamiyat qurish nazariyasi va amaliyoti" fanining maqsadi talabalarimiz va keng jamoatchilikni Prezidentimiz asarlarida ilgari surilgan ilmiy tadqiqotlar bilan yaqindan tanishtirish hamda bu ta’limotlami amaliy kiyotga to'g'ri qo'llashga o'rganishdan. talabalaming intellektual kamolotga erishishlarida yordam berishdan iboratdir.
Fanning nazariy asoslari bu respublikamizda demokratik odil fuqarolikjamiyatini qurish yo'lida amalga oshirilayotgan ishlar.jamiyatda bo'layotgan tub o'zgarishlarning maqsad va mohiyatini, amalga oshirish usullarini to'g'ri anglashga, respublikada bo'layotgan iqtisodiy, siyosiy, madaniy-manaviy va ma’rifiy o'zgarishlar jarayonining amaliy usullari majmuasmi to'g'ri tushimib, bilib olishga yordam berishdan iboratdir.
Kelajak sari intilish, taraqqiyot va yuksalishning ta'minlanishi uchun respublikamizda amalga oshirilayotgan tub o'zgarishlaniing nazariy asoslarini, amaliy uslublarini tushunib olish va o'zlashtirish g'oyat muhim. Bu ayniqsa ertaga.mamlakatning kelajagi uchun javobgarlikni o'z zimmasiga olishi kerak bo'lgan bo'lg'usi mutaxassisiar, umuman voshlar uchun zarurdir.
Fanning asosiy vazifasiga kiradi:
O'zbekistonning o'ztaraqqiyot yo'li, uning shart-sharoitlari va asoslari. o'zig axos xususiy atlarini aks etuvchi bilimlar bila nqurollan tirish ;
Talabalar ongini, ijtimoiy ruhiyati, tafakkurini Mustaqillik talablariga, bozor ehtiyojlariga javob beradigan tarzda tarbiyalash;
Milliy istiqlolning mehnatsevarlik, insonparvarlik, vatanparvarlik haqidagi buyuk g'oyalarni, milliy va umuminsoniy qadriyatlami talabalar ongiga singdirish;
Prezident 1.Karimov asarlaridagi nazariy qoidalar, dasturiy yo'riqlardan foydalanib talabalaming g'oyaviy-siyosiy bilim saviyasini, butun manaviy dunyosini chuqurlashtirish;
Milliy istiqlol g'oyalarini tunnushga tadbiq etuvchi, amaliy ishga, faol voqelikka aylantaruvchi yetuk mutaxassislarni tarbiyalashni ta'minlash;
Mustaqillik sharoitida tanlangan ijtimoiy-siyosiy taraqqiyot tizimida manaviy mafkuraviy salohiyot tushunchasining rolini, mazmun-mohiyatini ochib berish;
Milliy istiqlol mafkurasi asosida voshlarni, xalqimizni birlashtirish, yanada jipslashtirish.