Seçkilərə dair qanunvericiliyin analizi: beynəlxalq normalar, problemlər və perspektivlər

partiyalar blokunun q
ərarı ilə təsdiq edilən namizədlərin siyahısı əsasında
apar
ılmalıdır. Həmin qərarda  dairələr  üzrə namizədlərin  adları seçkilərə
start veril
ən zaman MSK-ya təqdim edilməli, beləliklə, DSK tərəfindən si-
yasi partiya v
ə partiya bloklarından əlavə qərar tələb edilməməlidir. Ayrı-
ca, Siyasi Partiyala
rın Ədliyyə Nazirliyində olan reyestr məlumatlarından
MSK birba
şa istifadə edə bilməli, tərəflərdən hər hansı qeydiyyat sənədləri
t
ələb olunmamalıdır.
Prezident seçkil
ərində namizədin müdafiəsi üçün seçici imzaları heç
bir kvota olmadan toplanmal
ı, seçicilər eyni zamanda birdən çox namizə-
d
ə də imza vermək hüququna malik olmalıdır. Qeydiyyatdan keçmiş və ra-
yonlar üzr
ə ən azı 20%-də təşkilatı olan siyasi partiyaların və onların işti-
rak etdiyi bloklar
ın namizəd irəli sürmək imkanı tanınmalıdır.
Namiz
ədlərin  qeydiyyatı üçün  sənədlərin  düzgünlüyün  yoxlayan işçi
qrupunun t
ərkibi müstəqil ekspertlərdən  ibarət  təşkil edilməli, qeydiyyat-
dan imtina
nın əsasları konkret olmalı və qeydiyyatın alternativ variantı ki-
mi  qeydiyyat  depoziti  t
ətbiq olunmalıdır.  Seçici  imzalarının  düzgünlüyü-
nün yoxlan
ılması absurd olduğundan, bu, Məcəllədən çıxarılmalıdır.
Namiz
ədlərin  dəstəklənməsi  üçün  imza əvəzinə namizədi dəstəkləyən
seçici, sad
əcə, fərdi identifikasiya nömrəsini qeyd etməli, beləliklə, şəxsin
öz  raz
ılığı kimi bu  yetərli  olmalıdır. Ayrıca,  elektron  imzanın tətbiqi  im-
kanları  genişləndirilməli,  namizədin  online  formada  dəstəklənməsi  plat-
form
ası www.e-gov.az sistemi çərçivəsində yaradılmalıdır.
E) Seçkiqabağı təşviqat
Sərbəst toplaşmaq hüququ və kütləvi informasiya vasitələrinin təşvi-
qat zamanı iştirakı
Seçkilərdə və referendumlarda seçki prosesinin ən önəmli mərhələlərin-
dən biri seçki öncəsi aparılın təşviqatdır. Bu mərhələdə namizədlər öz seçi-
cilərinə  seçildiklərində  hansı  iqtisadi,  sosial,  siyasi  proqramı  gerçəkləşdirə-
cəklərini  izah  edir,  bununla  da  onların  səsini  qazanmağa  çalışırlar.  Bu  ba-
xımdan təşviqat prosesi seçkilərin ən rəngli mərhələsi olaraq da görülür. La-
kin ATƏT-in DTİHB-nun SMM-nın 2013-cü il hesabatında bildirildiyi ki-
mi “seçkiqabağı təşviqat kampaniyasının anlayışı və seçki orqanları tərəfin-
dən onun təsviri siyasi aktorların rəsmi kampaniya dövründən kənar siyasi
fəaliyyətlə məşğul olmaq imkanını məhdudlaşdırmamalı və yaxud mətbuat
tərəfindən sıravi siyasi  proseslərin işıqlandırılmasına məhdudiyyət qoyma-
malıdır”.
Seçkilər öncəsi təşviqat müxtəlif vasitələrlə aparılır. Bunlardan birincisi
fiziki təmas da deyə biləcəyimiz, canlı, eyni mühiti paylaşaraq bir arada ol-
26

maq, sərbəst toplaşmaqdır. Bu zaman namizədlər seçiciləri ilə  toplantılar
keçirir, mitinqlər təşkil edir, reklam afişaları, təqvimlər hazırladıb yayır, ki-
tabçalar, bukletlər, disklər hazırlayıb seçicilərinə paylayır, yaxud üzbəüz hər
bir seçicinin qarşısına çıxaraq məramını bəyan edir.
Təşviqat zamanı ikinci və çox önəmli metod, kütləvi informasiya vasitə-
lərindən istifadə edərək seçicilərə öz məramını çatdırmaqdır. Təşviqat zama-
nı hər iki metodun istifadəsində ciddi problemlərin olduğu mövcuddur.
Sərbəst toplaşmaq hüququnun istifadəsi
Seçki Məcəlləsində  seçkiqabağı təşviqat  üçün  cəmi  22  günlük müddətin
müəyyən edilməsi təşviqatın  bütün  formalarını (seçicilərlə  görüşlər, kütləvi
tədbirlər, çap və elektron KİV-lərdə təşviqat) bu müddətdə  aparmağa hətta
fiziki baxımdan imkan vermir. Ölkədə 70-dən çox rayon mərkəzləri  və şə-
hərlər olduğunu nəzərə  aldıqda, 4500-dən çox kənd və qəsəbənin, yaşayış
yerinin mövcudluğunu  düşündükdə, sərbəst  toplaşma hüququndan  istifadə
edərək, seçicilərlə birbaşa təmas yaradılmasının imkanlarının məhdud oldu-
ğu bir həqiqətdir.  Xüsusilə,  prezident seçkilərində,  referendumlarda bütün
ölkə ərazisində təşviqatın aparılması zəruriliyindən, bunun reallaşması daha
da çətindir. Parlament seçkiləri zamanı siyasi partiyaların bütün ölkə əhalisi-
nə hörmət göstərərək, onlarla görüşmə şansı da bu aspektdən olduqca məh-
duddur. Müddətin  çox  qısa olması ilə paralel olaraq, “Sərbəst toplaşma
azadlığı haqqında” Qanuna və  Seçki  Məcəlləsinə  salınan  son müddəalar
çox ümumi və mücərrəd xarakter daşımaqla bərabər, sərbəst toplaşmaq hü-
ququnu bir haqq olmaqdan çıxarıb, istisnai və məhdud icazə sisteminə tabe
edilmiş imkan kimi təqdim etməkdədir.
Sərbəst toplaşmaq hüququnun həyata keçirilməsinin qarşısında ən böyük
əngəl 13 noyabr 1998-ci il tarixdə qəbul edilən  və sonradan daha da məh-
dudlaşdırıcı normalarla bəzədilən  “Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında”
Qanundur.  Bu  qanuna  nəzər  saldıqda məqsədin  hüququ  necə tənzimləmək
yox, necə məhdudlaşdırmaq olduğu aydın diqqətə çatır. Sanki bu qanun
ümumiyyətlə,  Konstitusiyada  təsbit  edilmiş sərbəst  toplaşmaq azadlığının
həyata keçirilməsinin  önlənməsi mahiyyətində  nəzərdə  tutulmuşdur.  Bu  qa-
nun  qəbul  edildiyi  1998-ci  ildə "Azərbaycan Respublikasında insan hü-
quq  və azadlıqlarının  həyata  keçirilməsinin  tənzimlənməsi  haqqında”
Azərbaycan  Respublikasının  Konstitusiya  Qanunu  qəbul  edilməmişdi  və
ümumiyyətlə, Konstitusiyanın özündə olan müharibə, hərbi vəziyyət və föv-
qəladə vəziyyət, habelə səfərbərlik hallarından başqa hər hansı bir qanunun
qəbulu ilə məhdudiyyətlərin gətirilməsi mümkün deyildi. Buna baxmayaraq
bəhs edilən qanunda bir çox məhdudiyyət var və bunların əksəriyyəti Kon-
stitusiyaya və Konvensiyanın 11-ci maddəsinə ziddir.
27

Qanunun  6-cı maddəsində  əcnəbilərin və  vətəndaşlığı olmayan  şəxslərin
siyasi məqsədi olan dinc toplantıların təşkilatçısı olması qadağan edilir. Hal-
buki Konstitusiyada "hər kəs"ə bu hüquq tanınmış, heç kim üçün hər hansı
bir məhdudiyyət nəzərdə tutulmamışdır.
Qanunun 8-ci maddəsinin IV-cü bəndinə əsasən, "təhlükəsizlik tədbirləri-
nin keçirilməsi zərurəti ilə  əlaqədar mühüm  dövlət  əhəmiyyətli beynəlxalq
tədbirlərin ərəfəsində və onların keçirildiyi günlərdə həmin tədbirlərin keçi-
rildiyi şəhər və rayonların ərazilərində siyasi məqsədlə toplantıların keçiril-
məsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə qadağan edilə bilər." Bu
norma da birbaşa Konstitusiyaya və Konvensiyanın 11-ci maddəsinə ziddir.
Hazırlıq dövrü anlayışı ümumiyyətlə elastiki bir anlayışdır və insan hüquq-
larını məhdudlaşdırmaq üçün süni bir vasitədir.
Qanunun 9-cu maddəsi  bütünlüklə Konstitusiyaya və Konvensiyanın 11-
ci maddəsinə  ziddir. Bu maddənin  III  bəndində "Azərbaycan  Respublikası-
nın qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti orqanlarının yerləşdiyi bi-
naların ətrafında  200  metr  radius çərçivəsində yığıncaqların, mitinqlərin,
nümayişlərin keçirilməsi qadağandır" deyilir. Burada məhdudiyyətin qoyul-
ması  üçün  nə  demokratik  cəmiyyət üçün  zərurilik  tələbi,  nə  də  hər  hansı
başqa hüquq və azadlığın qorunması məqsədi var. Heç bir əsas olmadan in-
sanların konstitusion haqları kobud şəkildə məhdudlaşdırılıb.
9-cu maddənin  VI  bəndində  nəzərdə  tutulan  toplaşmaq azadlığının  real-
laşdırılması üçün müəyyən yerlərdən başqa heç bir yerdə bu hüquqların isti-
fadəsinə  imkan  verilməməsi,  VII  bənddə  toplantılar  üçün  saat məhdudiyyə-
tinin gətirilməsi normaları da Konstitusiyaya və  Konvensiyanın 11-ci mad-
dəsinə ziddir. Xüsusilə, sərbəst toplantıların keçirilməsi yerini qanun müva-
fiq icra hakimiyyətinin öhdəsinə buraxaraq, vətəndaşların  bu  hüquqdan  ha-
rada  və  kimə  qarşı  istifadə  etməsinə  birbaşa  hüquqi müdaxilə  şansı  verib.
Praktikada seçkilər zamanı hər rayon üzrə bir yer müəyyən edilməkdə və tə-
əssüf  ki, ictimai toplantı  üçün yararsız yerlər siyahılarda çox qabarıq  gözə
çarpır. Uzun illərdir sərbəst toplaşma hüququ sadəcə seçkilər zamanı məh-
dud istifadə edilən, sonrakı dönəmlərdə tamamilə qadağan edilən və ya ciddi
məhdudlaşdırılan hüquq halına gətirilib. Siyasi partiyaların əksəriyyəti qey-
ri-seçki dövrlərində bu hüquqdan istifadə edə bilməməkdə, müvafiq icra ha-
kimiyyətinin “səxavətinə” möhtac qalmaqdadır. Öncədən icazə alınmadan
bu hüququn istifadəsi tamamilə qadağan edilib.
Qanunvericiliyin  vəziyyətini  qiymətləndirərkən  yekun  olaraq  bunu  qeyd
etmək lazımdır ki, sərbəst  toplaşmaq azadlığını tənzimləyən Konstitusiya
norması qənaətbəxş olsa da, 24 dekabr 2002-ci il tarixdə Milli Məclis tərə-
findən Konstitusiyanın tələbinə zidd şəkildə Konstitusiyanın əsas mətni ilə
eyni hüquqi qüvvəyə malik olan "Azərbaycan Respublikasında insan hüquq
28

və  azadlıqlarının  həyata  keçirilməsinin tənzimlənməsi  haqqında”  Azərbay-
can  Respublikasının  Konstitusiya  Qanunu  insan  hüquqları ilə  bağlı bir çox
məqamı, o cümlədən bu hüquqların ehtiyac olandan daha artıq məhdudlaşdı-
rılmasına  şərait  yaratmışdır.  13  noyabr  1998-ci  ildə  qəbul  edilən  “Sərbəst
toplaşmaq azadlığı haqqında” Qanun isə ümumiyyətlə nə Konstitusiyaya, nə
2002-ci ildə qəbul edilən Konstitusiya Qanununa, nə də  2001-ci ildə Milli
Məclisdə  ratifikasiya  edilərək  ölkəmizin qoşulduğu  “İnsan  hüquqlarının  və
əsas  azadlıqların müdafiəsi  haqqında”  Avropa  Konvensiyasının  11-ci mad-
dəsinin tələblərinə  cavab  vermir.  Bu  qanunun  yenidən işlənərək  azadlığın
mahiyyətini qoruyan müddəalar gətirilməsinə böyük zərurət var.
Azərbaycan  Respublikası Konstitusiyasının 49-cu maddəsi sərbəst top-
laşmaq azadlığını tənzimləyir. Konstitusiyada hər kəsin başqaları ilə birlik-
də sərbəst toplaşmaq azadlığı vardır. Hər kəs deyildiyi üçün bu əhatəyə sa-
dəcə Azərbaycan  vətəndaşları  deyil,  ölkədə  yaşayan,  vətəndaşlığından  asılı
olmayaraq hər kəsin, o cümlədən vətəndaşlığı olmayan şəxslərin daxil oldu-
ğu qəbul edilməlidir. Maddənin 2-ci bəndində: "Hər kəsin başqaları ilə bir-
likdə  müvafiq  dövlət  orqanlarını qabaqcadan  xəbərdar  etməklə  dinc,  silah-
sız yaşamaq,  yığıncaqlar, mitinqlər,  nümayişlər,  küçə yürüşləri  keçirmək,
piketlər düzəltmək hüququ vardır" – deməklə, sərbəst toplaşmaq azadlığının
həyata keçirilməsi formalarını və yöndəmini də  birbaşa göstərmişdir. Bura-
da açıq şəkildə qeyd edilmişdir ki, sərbəst toplaşmaq istəyən hər kəs qabaq-
cadan müvafiq dövlət orqanını xəbərdar etməklə dinc və  sərbəst toplaşmaq
hüququna malikdir. Göründüyü kimi, öncədən "müvafiq dövlət orqanını xə-
bərdar etmək" sərbəst toplaşmaq üçün “icazə alınmasını” zəruri etmir, sadə-
cə dövlət qurumları tərəfindən təhlükəsizlik tədbirlərinin aparılmasına şərait
yaradır. Burada sərbəst toplaşmaq istəyən tərəf xəbərdar etməklə toplantısını
özünün müəyyən etdiyi yerdə keçirə bilməlidir. Müvafiq icra hakimiyyəti-
nin həmin xəbərdarlığa reaksiyasını günlərlə gözləməli deyil. Bu baxımdan,
sərbəst  toplaşmaq hüququnu həyata keçirmək istəyənlərdən  icazənin tələb
edilməsi  Konstitusiyaya  ziddir. Sərbəst toplaşmaq  hüququ  olanların  hansı
metodlarla toplanacağı və mahiyyəti  də  Konstitusiyada  birbaşa  göstərilib.
Belə  ki,  toplantıların  formaları bir-bir qeyd edilib. Sərbəst  toplaşmaq istə-
yənlər istər yığıncaqlar, mitinqlər, istər nümayişlər, küçə yürüşləri keçirə və
yaxud piketlər düzəldə bilərlər. Lakin bütün hallarda bu toplantılar dinc for-
mada və silahsız həyata keçirilməlidir.
Ayrıca, Azərbaycanın  2001-ci  ildə ratifikasiya  etdiyi  Avropa İnsan Hu-
quqlarının və Əsas Azadlıqların Mudafiəsi Haqqında Konvensiyasının 11-ci
maddəsi, Sərbəst  toplaşmaq və Birləşmək Azadlığı hüququ təminat altına
alınmışdır. Bu maddəyə görə:
1. Hər kəsin dinc toplaşmaq azadlığı və öz  maraqlarını müdafiə etmək
ucun həmkarlar ittifaqları yaratmaq və onlara qoşulmaq hüququ da daxil
29

olmaqla, başqaları ilə birləşmək azadlığı hüququ vardır.
2. Bu hüquqların həyata keçirilməsinə milli təhlükəsizlik və ictimai asayiş
maraqları naminə, iğtişaşın  və  cinayətin  qarşısını almaq  ucun, sağlamlığın
və mənəviyyatın qorunması ucun və ya digər şəxslərin hüquq və azadlıqları-
nın müdafiəsi ucun qanunla nəzərdə tutulmuş və demokratik cəmiyyətdə zə-
ruri olanlardan başqa, heç bir məhdudiyyət qoyula bilməz. Bu maddə silahlı
qüvvələr, polis və ya inzibati dövlət  orqanları üzvlərinin belə hüquqlarının
həyata keçirilməsinə qanuni məhdudiyyətlər qoyulmasına mane olmur.
Göründüyü kimi, maddənin  birinci  hissəsində sərbəst  toplaşmaq  və  bir-
ləşmək azadlığın nə olduğu təsvir edilməkdə, ikinci hissədə isə bu azadlığın
hansı əsaslarla və hansı şərtlər altında məhdudlaşdırıla biləcəyi açıqlanmaq-
dadır.
Sərbəst toplaşmaq və birləşmək azadlığı hüququnun həyata keçirilməsin-
də ən ciddi problem məhdudiyyətlərə əsas kimi göstərilən hüquqi səbəblərin
bəzən azadlıqların önünə keçən   formada qorunmağa çalışılması və rəsmi
qurumların tətbiq zamanı azadlığı yox, məhdudiyyəti əsas kimi qəbul edə-
rək, azadlığı ortadan qaldırmağa yönəlməsidir.
Konvensiyanın  11-ci  maddəsi müəyyən  edilən  azadlığı  dövlətlərin məh-
dudlaşdıra biləcəyi  halları məhdud  şəkildə  saymaqla  ifadə etməkdədir. Ona
görə məhdud  ki,  həmin hallar konkretdir və  yozumla  genişləndirilə  bilməz.
Bunu  xüsusilə düzgün dərk etmək lazımdır.  Azərbaycan Konvensiyanı  qə-
bul edən və  Avropa İnsan Haqları  Məhkəməsi  yurdiksiyasını tətbiq etməli
olan bir üzv dövlət kimi, istər qanunvericilik fəaliyyətini həyata keçirən qu-
rumlarımızla, istərsə də bu qanunları və beynəlxalq hüquq qaydalarını tətbiq
etməli olan icra orqanları ilə bu praktikanı düzgün mənimsəməlidir. Qısaca-
sı, Konvensiyaya qoşulan hər bir dövlət kimi Azərbaycan da, sərbəst toplaş-
maq hüququnu məhdudlaşdırarkən  burada sayılanlardan başqa səbəblərə
əsaslanmamalı və  bu səbəbləri  genişləndirməməlidir.  Çünki  bunu milli  öh-
dəlik olaraq üzərinə götürmüşdür.
Birləşmə, sərbəst toplaşma azadlığına ancaq Konvensiyanın 11-ci maddəsinin
2-ci hissəsindəki əsaslara söykənən məhdudiyyətlər gətirə bilər. Bunlar:
•
milli təhlükəsizlik və ictimai asayiş maraqları naminə;
•
iğtişaşın və cinayətin qarşısını almaq ucun;
•
sağlamlığın və mənəviyyatın qorunması ucun;
•
digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi üçün; - nəzərdə tu-
tulan əsaslardır.
Konvensiyanın 11-ci maddəsinin 2-ci hissəsinin son cümləsində: “Bu
maddə silahlı qüvvələr, polis və ya inzibati dövlət orqanları üzvlərinin belə
hüquqlarının həyata keçirilməsinə    qanuni məhdudiyyətlər qoyulmasına
mane olmur” – deməklə,  hansı  kateqoriya  peşə fəaliyyəti ilə məşğğul  olan
şəxslər qrupunun sərbəst toplaşmaq və birləşmək hüququnun məhdudlşdırıla
30

biləcəyinı üzv ölkələrə  göstərmişdir. Bu məhdudiyyətin arxasında dayanan
məntiq, silahlı qüvvələrdə,  polisdə və inzibati dövlət  orqanlarında fəaliyyət
göstərən  şəxslərin  ilk  növbədə  dövlət  qurumlarının fəaliyyətini  idarə  etdik-
ləri və bu funksiya ilə  başqa məqsədlə birləşmələrinin dövlət idarəsinə və
mühafizəsinə uyğun gəlməmə səbəbidir.
Şəxslərin sərbəst toplaşmaq və birləşmək hüququnun yuxarıda sayılanlar-
dan başqa hər hansı bir səbəb ilə məhdudlaşdırılması mümkün deyil. Məsə-
lən, bu çərçivədə, dövlət qurumlarının iş yükü, mənbə yetərsizliyi, rəsmi bi-
nalara yaxınlıq, başqalarının istirahət hüququ,   müəyyən ranqlı tədbirlərin
keçirilməsi kimi səbəblər və ya 11-ci maddənin 2-ci hissəsində açıqca göstə-
rilməmiş digər səbəblərlə bu
azadlığın məhdudlaşdırılmasına “qanuni sə-
bəb” donu geyindirilməsi və məhdudiyyət gətirilməsi yolverilməzdir. Çünki
Konvensiyanın 11-ci maddəsi bu  cür əlavə səbəblər gətirilməsinə icazə
verməməkdə, çox aydın çərçivə müəyyən etməkdədir.
Bütün bunlardan da  aydın şəkildə bəlli olur ki, istər Seçki Məcəlləsində,
istərsə  də məcəllənin  referans  kimi yönləndiyi sərbəst  toplaşmaq  haqqında
Qanunun məhdudlaşdırıcı normaları  sərbəst toplaşmaq  hüququnun  özünü
zədələyən formaya salınıb və birbaşa konstitusion hüquqların, Avropa Kon-
vensiyasının 11-ci maddəsinin, habelə seçki hüquqlarının pozulmasıdır.
ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və Insan Hüquqları Bürosunun Seçki Mü-
sahidə Missiyasının 24 dekabr 2013-cü il tarixli yekun Hesabatında da bu mə-
qam tənqid edilmişdir. Hesabatda bildirilir: “Bu yanaşma vətəndaşların azad
toplaşma hüququna lüzumsuz məhdudiyyətin qoyulması anlamına gəlir. Siyasi
rəqiblərin seçicilərlə ünsiyyəti 22 günlük rəsmi kampaniya müddəti ilə məhdud-
laşmasını nəzərə alsaq, görüş yerlərinin təyin olunması ilə əlaqədar yanaşma
kampaniya keçirmək imkanlarını daha da azaltmışdır. Bundan əlavə, qanunun
tələblərində mövcud olan ziddiyətlər kampaniya aparan namizədlər arasında
tətbiq olunacaq prosedurlarla əlaqədar çaşqınlıq yaratmışdır.
ATƏT/DTİHB-nun əvvəlki tövsiyyələrinə  uyğun olaraq seçkiqabağı kam-
paniya  mühitinin  daha  da  açıq  olmasını təmin  etmək məqsədilə  icra  struk-
turları kampaniyanın keçirilməsi üçün rəsmi  yerlərin ayrılmasına tətbiq
etdikləri məhdudlaşdırıcı yanaşmanı yenidən nəzərdən keçirməlidirlər. İcti-
mai yığıncaqların keçirilməsi barədə xəbərdarlıq və müraciət məsələri üzrə
Seçki Məcəlləsi ilə sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında qanun arasında
olan ziddiyətlər aradan qaldırılmalı və  toplantının keçirilməsi  ilə  əlaqədar
namizədlərdən icra strukturlarını yalnız xəbərdar etmək tələb olunmalıdır”.
Seçki Məcəlləsi son illərdəki dəyişikliklərlə seçki və referendum təşviqa-
tı zamanı seçkiqabağı təşviqat  plakatlarının  yerləşdirilməsinə  dair  yerlərin
dairəsini məhdudlaşdırır. Sadəcə, xüsusi müəyyən olunmuş yerlərdə bu pla-
katların  yerləşdirilməsinə  icazə  verilir.  Praktikada  hər  seçki məntəqəsinin
qarşısında bu lövhələr yerləşdirilir. Seçki məntəqəsi əsasən məktəblərdə
31

yerləşdiyindən, bu təşviqat matrealları ancaq məktəblərin həyətində yerləşən
lövhələrə  yapışdırıla  bilər.  Məktəblərin  həyətinə  girişlər isə hər  yerdə məh-
duddur və dərs saatının sonunda, eləcə də həftə sonları məktəblərin darvaza-
ları bağlı olur.  Seçki təşviqat zamanı nəyinki seçicilər, hətta təşviqat mat-
reallarını yapışdırmaq istəyən tərəf bu ərazilərə girərək matrealları yapışdır-
maqda ciddi maneələrlə qarşılaşır.  Ayrıca, dövlətə məxsus olan, dövlətin
müvafiq reyestrinə daxil edilmiş tarix və ya mədəniyyət abidələri sayılan bi-
nalarda,  qurğularda  və  otaqlarda,  belə  plakatların  yapışdırılması qadağan
edilib.   Seçkiqabağı təşviqat materiallarının otaqlardan başqa binalarda və
digər  obyektlərdə Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin tələblərinə
zidd yerləşdirilməsi də qadağandır. Ayrıca, “Mülki Məcəlləsinin tələblərinə
zidd” ifadəsi tamamilə qeyri-müəyyəndir. Çünki Mülki Məcəllədə seçki təş-
viqat matreallarının yerləşdirilməsinə dair xüsusi bir tələb yoxdur.
Seçki t
əşviqat matreallarının,  plakatların  paylanması,  yerləşdirilməsi
tamamil
ə      sərbəst olmalı, texniki tənzimləmələr təməl  seçki  hüququnu
m
əhdudlaşdırmamalı və ya ortadan qaldırmamalıdır. Məcəllədə məhdud-
la
şdırıcı normalar aradan qaldırılmalıdır.
Sərbəst toplaşma hüququna görə müəyyən olunan inzibati cəza
Sərbəst toplaşma hüququndan istifadə imkanları məhdudlaşdırılmaqla bə-
rabər, bu hüququndan istifadə etmək istəyənləri qarşısına ağır cəzalar gətiril-
mişdir. 02 noyabr 2012-ci il tarixli 462-IVQD nömrəli Azərbaycan Respub-
likasının Qanunu ilə İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 298-ci maddəsi qüvvədən
düşürülərək yerinə yeni tənzimləmə olan maddə əlavə edildi. Maddənin ma-
hiyyəti belə idi:
“M a d d ə   2 9 8 . Y
ığıncaqların, mitinqlərin, nümayişlərin, küçə yü-
rüşlərinin və piketlərin təşkili və keçirilməsi qaydasının pozulması
Yığıncaqların,  mitinqlərin,  nümayişlərin,  küçə yürüşlərinin  və piketlərin
təşkilinin və keçirilməsinin qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydasının po-
zulmasına görə - xəbərdarlıq edilir və ya yeddi manatdan on üç manatadək
miqdarda cərimə edilir”.
02 noyabr 2012-ci il tarixdə gətirilən yeni maddə isə bu şəkildə təsvir
edilmişdir:
“Maddə 298. Toplant
ıların təşkili və keçirilməsi qaydasının pozulması
298.1. Yığıncaqların, mitinqlərin, nümayişlərin, küçə yürüşlərinin və pik-
etlərin təşkilinin və keçirilməsinin qanunla müəyyən edilmiş qaydasının top-
lantının təşkilatçısı tərəfindən pozulmasına görə - fiziki şəxslər min
beş yüz
manatdan üç min manatad
ək miqdarda cərimə edilir, yaxud işin hallarına
görə, xətanı  törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla iki yüz saatdan iki yüz
q
ırx saatadək ictimai işlər və ya iki ayadək müddətə inzibati həbs tətbiq
32

olunur, vəzifəli şəxslər üç min manatdan altı min manatadək miqdarda, hü-
quqi  şəxslər  on  beş  min  manatdan otuz min manatad
ək miqdarda  cərimə
edilir.
298.2. Qanunla müəyyən edilmiş qaydada təşkil edilməyən yığıncaq, mi-
tinq, nümayiş, küçə yürüşü və ya piketdə iştirak etməyə görə - üç yüz ma-
natdan alt
ı yüz manatadək miqdarda cərimə edilir, yaxud işin hallarına gö-
rə, xətanı törədənin şəxsiyyəti nəzərə a
lınmaqla yüz altmış saatdan iki yüz
saatad
ək ictimai işlər və ya iki ayadək müddətə inzibati həbs tətbiq olunur”
Burda diqqəti çəkən ən önəmli məqam budur ki, 2012-ci ildə cərimənin
maksimum həddi 13 manat olduğu halda, hazırda bu miqdar 30 min manata qə-
dər yüksəldilmişdir. Beləliklə, bütün dönəmlərin rekordu təzələnmiş bir maddə-
nin sanksiyası 2307 dəfə artırılmışdır. Ayrıca, cərimənin bu qədər artırılması ilə
də kifayətlənilməmiş, iki yüz qırx saatadək ictimai işlər və ya iki ayadək