1. marketing va uni rivojlanishining asosiy bosqichlari ulgurji savdo

Oligopoliya 
– bu raqobatchilar soni kam yoki bozorda bir necha firmalar o‘zaro kuchli bog‘liqlikni 
yaratib hukmronlik qilish holatidir. Bunday bozorda har bir firma amal qilayotgan kuchlar bilan 
yaxshi tanish va istalgan raqobatchining qiyofasini qolgan firmalar his etadi. Strategik qiyofaning 
natijasi unga raqobatchilar ta’sir ko‘rsatishi yoki ko‘rsatmasligiga kuchli bog‘liq. 
Oligopoliya vaziyati eng ko‘p standartlashtirilgan va differensiallangan mahsulotlar bozorida 
uchraydi. Qoidaga ko‘ra ishlab chiqarishga mo‘ljallangan tovarlar (xomashyo, materiallar, 
mashinalar, asbobuskunalar) standartlashtirilgan, iste’mol tovarlari esa differensiallangandir. 
Raqobatchilar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik ularning tovarlari qanchalik kam differensiyalangan 
bo‘lsa, shunchalik kuchlidir. Oligopoliya vaziyati ko‘proq tovarlar bozori yetilish darajasida 
bo‘lganida uchraydi, bunda birlamchi talab kengaytirilib bo‘lmaydigan hisoblanadi. 
Sof raqobat — 
modeli bozorda sotuvchilarning guruhi xaridorlarning katta guruhiga qarama–qarshi 
turishining mavjudligi bilan xarakterlanadi va bu guruhlarning hech biri baholarga ta’sir etishi uchun 

---

yetarlicha kuchga ega emas. Tovarlar aniq belgilangan tavsifga ega. O‘zaro o‘rinbosar va faqatgina 
talab va taklif o‘rtasidagi nisbat bilan belgilanadigan baholarda sotiladi. Bunday bozordagi 
sotuvchilar hech qanday bozor kuchiga ega emas va ularning harakati boshqa sotuvchilar harakatiga 
bog‘liq emas. Bunday bozorning asosiy xususiyatlari quyidagilardir: 
•
sotuvchi va xaridorning katta miqdori; 
•
differensiallanmagan, to‘la o‘zaro o‘rinbosuvchi tovarlar; 
•
bozor kuchlarining to‘laligicha mavjud bo‘lmasligi. 
Sof raqobatda 
talab va taklif o‘yini determinant hisoblanadi. 
Narx ustidan nazorat darajasi yuqori. Narx ustidan nazorat yetakchi firma birinchi bo‘lib narxlarni 
o‘zgartirsa, qolganlari unga ergashsa, yetakchilikning «Firmaga qarab tekislaning!» prinsipi 
bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin. Bunday bozorda bozordagi hamma sotuvchilarga zarar 
keltirishga tahdid qiluvchi narx urushi xavfi bor. 
Raqobatli firmalar ko‘p bo‘lgan bozorda raqobat yuqori, ularning soni kamroq joyda – raqobat kam 
yoki yo‘q, deb hisoblash noto‘g‘ri. Ko‘pincha, bozorda 2-3 firma faoliyat yuritsa-da, ularning 
bozordagi jamlangan ulushi o‘ta yuqori 70-90% bo‘lishi kuzatiladi, shuning uchun ushbu raqobat 
bozordagi raqobat darajasi yuqori sifatida belgilanadi va u joyga kirish o‘ta qiyin hisoblanadi.