Buxoro Davlat Universiteti Pedagogik ta‟lim fakulteti 14-12bt-20 guruh talabasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

16 
II BOB.
Grammatik tushunchalarning samarali o„zlashishini ta‟minlaydigan
metodik shartlar.
 
2.1. Boshlangʻich sinf oʻquvchilarining grammatikaga oid tushun chalarini 
shakllantirishda ta‟limiy o„yinlardan foydalanish 
 
I. O„quvchilar aqliy faoliyatini faollashtirish. Bilimni o„zlashtirishning 
natijasi ma‟lum darajada o„qitish metodlariga bog„liqdir. Bayon metodi asosan 
o„quvchilarning eslab qolishiga mo„ljallanadi va ularning bilish faoliyatini 
faollashtira olmaydi, shuning uchun kutilgan natijani bermaydi. Maktab 
tajribasini ommalashtirish va olimlar (L. V. Zankov, Yu. N. Babanskiy, V. P. 
Strezikozin va boshq.)ning maxsus tekshirishlari ko„rsatishicha, 
izlanish 
metodlari (boshlang„ich sinflarda qisman izlanish metodi) ko„proq samarali 
hisoblanadi. 
Grammatik 
tushunchani shakllantirishda 
izlanish 
vaziyati 
o„qituvchi bergan vazifa va uni jamoa bo„lib bajarish vaqtida yaratiladi. 
Izlanish vaziyati o„quvchilarni yangilikni bilishga qiziqtiradi va vazifani bajarish 
usulini mustaqil ravishda ijodiy tanlashga undaydi. Masalan, o„quvchilarni so„z 
yasovchi qo„shimchalar bilan tanishtirishda o„qituvchi xattaxtaga gul – gulchi, 
g„alla – g„allakor, traktor – traktorchi kabi so„zlarni ikki ustun tarzida yozadi. 
O„quvchilarga “Ikki ustun shaklida yozilgan so„zlarni kuzating, ma‟nolaridagi 
farqini o„ylab ko„ring, shu so„zlarning ma‟nosini farqlashga xizmat qilayotgan 
qismini toping” topshirig„i beriladi. Birgalikda o„tkazilgan muhokamadan so„ng 
o„quvchilar quyidagicha xulosaga keladilar: 
– “Gul” so„zi o„simlikning bir turini, “gulchi” esa gullarni parvarish 
qiluvchi kishi ma‟nosini bildiradi; “g„alla” – o„simlik, “g„allakor” – g„alla 
etishtiruvchi kishi; “traktor” so„zi qishloq xo„jalik mashinasini, “traktorchi” esa 
traktorda ishlovchi kishi ma‟nosini bildiradi. So„zning -chi, -kor qismi 
ikki so„zning ma‟nosini farqlashga xizmat qiladi; -chi, -kor alohida kelganda ma‟no 
anglatmaydi, bular qo„shimcha; so„zga qo„shilganda ishlovchi, shug„ullanuvchi 
kishi ma‟nosini anglatyapti, ya‟ni yangi ma‟noli so„z hosil bo„lyapti; demak, -chi, 
-kor so„z yasovchi qo„shimcha. 

---

17 
Muammoli vaziyatni orfografik mavzu bilan tanishtirish jarayonida ham 
yaratish mumkin. Masalan, 
o„qituvchi “Hayvonlarga qo„yilgan nomning