Dezinfektologiya

Bioloji metod - təbii düşmənlərin istifadəsinə və buğumayaqlıların məhvinə 
səbəb olan şəraitin yaradılmasına əsaslanmışdır. Bioloji metodda həşaratların təbii 
düşmənlərinin - quşları, heyvanların, qambuziya balıqlarının və s. köməyi ilə onların 
məhv edilməsi həyata keçirilir.
Bioloji metodu tətbiq edərkən həşaratlarla mübarizədə onlar arasında kütləvi 
xəstəlik törətməyə qabil olam müəyyən bakteriya, virus və göbələk növlərinin 
kulturalarının işlədilməsi daha perspektivlidir. Belə ki, hazırki, dövrdə toz şəklində 
buraxılan insektisid mikrobioloji vasitə - baktokulisiddən geniş istifadə olunur. Təsir 
edən maddə (TM) - B.thuringiensis sporəmələgətirən bakteriyaların delta – 
endotoksini olan sporkristallik kompleksidir. Toksin yemlə sürfələrin orqanizminə 
daxil olaraq həzm prosesinin pozulmasına, toksikozun yaranmasına və onların 
ölümünə gətirib çıxarır. Preparat insan üçün az toksikidir, digər hidrobiontların məhvi 
və təbii kompleksin komponentləri üçün təhlükəsizdir. Ağcaqanadların sürfələri ilə 
mübarizə reyüstü metodlarla həyata keçirilir. Yumurta qoyma yerlərində sinantrop 
milçəklərin sürfələrinin məhv edilməsi üçün turingin -1 preparatı hazırlanmışdır. Su 
ilə asanlıqla qarışan mayedən ibarətdir. Sustrantın səthi qatının tam hopdurulmasına 
qədər işlədilir.
Dezinseksiyada torpaq aktinomisetlərinin həyat fəaliyyətinin məhsuları – 
avermektinlər və onların sintetik analoqlarından yüksək effektivliyə malik kiçik 
dozalarda istifadə edilir. Tərkibində avermektin olan vasitələr, məs: unitar zəhərlə 

---

12 
işlənmiş cəlbedici yem şəlklində tarakanların, fitar pastası – tarakan və qarşqaların 
məhvi üçün işlədilir.
Attraktantlar – buğumayaqlıları yemə, əks cinsin nümayəndələrinə və ya 
yumurtanın qoyulduğu substrata cəlb edən, həmçinin onların toplaşma yerlərinə 
doğru yolu tapmağa imkan verən maddələrdir. Belə maddələrin müxtəlif tip tələlərdə 
işlədilməsi və bu tələlərin düzgün yerləşdirilməsi sinantrop həşəratlarla effektiv 
mübarizə aparmağa şərait yaradır.
Kimyəvi metod - tibbi dezinseksiya təcrübəsində başlıca metod olub müxtəlif 
kimyəvi maddələrin tətbiqini nəzərdə tutur. Həşaratların məhvi üçün tətbiq edilən 
kimyəvi vasitələr insektisidlər, gənələrin məhvi üçün – akarisidlər adlandırılır. 
Buğumayaqlıların hürküdülməsi üçün işlədilən kimyəvi vasitələr ilə repellentlər 
adlandırılır. 
Müasir dezinseksiya işlərinin aparılma taktikası effektiv insektisidlərin 
seçimini, onların istifadəsinin səmərəli formalarının tətbiqini vəs özündə birləşdirir. 
Dezinseksiya vasitələri faydalı həşaratlara, balıqlara, quşlara, məməlilərə minimal 
təsir etməklə buğumayaqlıların məhvinə səbəb olmalıdır.
Dezinseksiya praktikasında istifadə olunan preparatlar qarşı aşağıdakı tələblər 
qoyulur.
- yüksək insektoakarisid və ya repellent aktivlik; 
- insan və ev heyvanlar üçün preparatın toksiki olmaması; 
- xarici mühitin təsirlərinə davamlılıq; 
- zərəsizləşdirilən obyektlərə preparatın aqressiv təsir göstərməməsi; 
- qalıq təsirinin davamatmə müddəti; 
- preparatın tərkibinin standart olması, saxlanma zamanı sabit qalması; 
Dezinseksiya vasitələrinin effektivliyi buğumayaqlıların müəyyən övünə onların 
seçici təsirindən, preparatın qalığından, qalıq təsirinin saxlanma müddətindən, 
formasından, sərf edilmə normasından, işlənilə səthlərin növündəb asılıdır.