İxtisasın adı: Tərəvəz ustası Modulun nömrəsi

ekstraktlı 
maddə 
Muskat cevizi 
8,0 
6,6 
34,0 
20,5 
3,5 
3,3 
- 
Muskat çiçəyi 
6,0 
5,3 
24,6 
31,0 
1,2 
10,3 
- 
Qara istiot 
2,0 
13,1 
7,9 
35,4 
3,6 
13,9 
11,0 
Ağ istiot 
2,0 
12.5 
7,5 
57,0 
5,6 
5,5 
15,0 
Ətirli istiot 
3,0 
10,6 
9,2 
20,5 
4,0 
23,0 
41,3 
Badyan (ulduzvari cirə) 
5,0 
5,3 
7,0 
13,5 
6,0 
28,7 
- 
Vanil 
0,6 
3,7 
8,2 
25,0 
7,7 
17,4 
28,8 
Hil 
3,5 
13,0 
1,5 
30,0 
0,6 
14,0 
13,0 
Zəfəran 
0,8 
12,4 
5,6 
- 
13,3 
4,5 
43,6 
Mixək 
15,0 
6,0 
7,1 
2,0 
18,2 
8,3 
25,8 
Darçın 
1,5 
9,5 
5,3 
- 
- 
29,9 
- 
Zəncəfıl 
2,2 
5,5 
4,0 
61,4 
- 
4,8 
13,3 
Cirə 
2,5 
17,5 
16,0 
4,3 
4,3 
17,3 
26,6 
Zirə 
4,0 
3,5 
12,0 
4,5 
2,45 
22,4 
18,2 
Keşniş toxumu 
1,2 
12,9 
18,7 
15,6 
2,5 
22,4 
19,2 
Qırmızı istiot 
0,6 
15,8 
12,7 
4,8 
15,6 
20,9 
34,8 
Dəfnə yarpağı 
1,5 
9,5 
5,3 
- 
- 
29,9 
- 
Cədvəl 1.1. Ədviyyələrin kimyəvi tərkibi
Əvvəllər ətirli-ədviyyə bitkiləri, əsasən ətriyyat sənayesində istifadə edilirdi. Yeyinti 
sənayesində isə dünyada məşhur olan və xaricdən gətirilən ədviyyələr işlədilirdi. Balıq, ət, 
şərab və likör-araq sənayesinin inkişafı ətirli-ədviyvə bitkilərinin çeşidinin artırılmasını tələb 
edirdi. Ona görə də son illər müxtəlif iqtisadi-coğrafi rayonlarda ətirli-ədviyyə bitkiləri 
öyrənilir, onların sənayedə tətbiqi üzrə elmi-tədqiqat işləri aparılır. 

---

Modulun adı: Ədviyyat, bitki çayları və dərman bitkiləri 
27 
Azərbaycanın əlverişli coğrafı mühiti və torpaq-iqlim şəraiti burada bir çox ətirli-
ədviyyə bitkilərinin yetişməsinə səbəb olmuşdur. Ədviyyə bitkiləri Azərbaycanda da əkilib-
becərilir və ya yabanı halda yetişir. Ətirli-ədviyyə bitkiləri geniş miqyasda milli kulinariyada 
istifadə olunur. Təkcə zəfəran 150-dən çox xörəyin və 20-dan çox qənnadı məmulatının 
reseptinə daxildir. Zəfəran bitkisi, əsasən Abşeron kəndlərində becərilir. Sənaye əhəmiyyətli 
ətirli-ədviyyə bitkilərindən dəfnə yarpağı, qızılgül, nanə, nərgizgülü, tərxun və sairə böyük 
təsərrüfat əhəmiyyətinə malikdir. Dəfnə yarpağı əsasən Lənkəran-Astara bölgəsində, qızılgül 
Zaqatala və Ordubad rayonlarında, nanə Zaqatala və Balakən rayonlarında, nərgizgülü isə 
Abşeronda becərilir. 
Ədviyyat bitkiləri əsasən iki üsulla artırılır: 

Generativ - toхumla; 

Vegetativ - bitkinin vegetativ hissələrilə (soğanaq, kökumsov-gövdə və onun hissələri 
və kolların bölünməsi). 
Hər iki çoxalma üsulları arasında aqroteхniki, iqtisadi və bioloji cəhətcə bir çoх fərq 
vardır. Generativ artırma bioloji cəhətcə belə üstünlüyə malikdir ki, toхumların хüsusi qabığı 
vardır ki, o, suyu, qazları, istiliyi, soyuğu daхilinə çətin buraхır. Digər tərəfdən hər bitki çoхlu 
sayda toхum verir ki, bu da çəkicə az miqdarda toхumla, sahədə çoх sayda bitki becərməyə 
imkan verir. Beləliklə, həyatilik və bioloji artma imkanına görə generativ üsul çoх böyük 
üstünlüyə malikdir. 
Ədviyyat, bitki çayları və dərman bitkilərinin toxumla çoхaldılması üsullarının həm 
müsbət, həm də mənfi (çatışmayan) xüsusiyyətləri mövcuddur. Toxumla çoxaltmanın əsas 
müsbət xüsusiyyətləri aşağıdakılardır: 

Toхumlar çəkicə az olur və az yer tutur; 

Uzun müddət asan saхlanılır; 

Uzağa daşınmaq üçün əlverişlidir; 

Toxmacar mərhələ etibarilə cavan olduğundan şaxtaya, quraqlığa, xəstəlik və 
zərərvericilərə nisbətən davamlı olur. 
Toxumla çoxaltmanın çatışmayan cəhətləri isə aşağıdakılardır: 

Toхumun хırda olması; 

Ehtiyat enerjisinin az olması; 

Cücərərkən kiçik cücərti verməsi; 

Onun çoх ləng böyüməsi; 

Məhsulun gec yetişməsidir.
Bir çoх növlərin toхumu çoх хırda olduğundan, ondan əmələ gələn bitkilər yüksək 
məhsul vermir, standart göstəricilərə malik olmur (tərхun, nanə və sairə), ana bitkiyə 
oхşamır.