Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc

II  H İ S S Ə 
 
YAXIN ŞƏRQ DÖVLƏTLƏRİ 
 
 
BƏHREYN
*
 DÖVLƏTİ 
 
 
1. Coğrafi mövqeyi və təbiəti 
 
Coğrafi mövqe. Sahəsi və  əhalisinin sayına görə Yaxın və 
Orta Şərq ölkələri arasında ən kiçik, lakin iqtisadi inkişaf baxımından 
məşhur olan Bəhreyn dövləti  İran körfəzinin təxminən mərkəzində, 
eyni adlı arxipelaqda yerləşir. Bəhreynin coğrafi və  hərbi – strateji 
mövqeyi əlverişlidir. Dünyanın mikrodövlətlərindən biri hesab edilən 
Bəhreynin sahəsi 690 kv. km-dir. Bu arxipelaq 33 ada və adacıqdan 
ibarətdir. Bu adalardan ancaq beşi məskunlaşıb.  Ən iri ada olan 
Bəhreynin uzunluğu 50, eni isə 16 km-dir. Nisbətən digər iri adaları 
Mühərrək, Sitra, Umm-Nəsən, Umm-əs-Sübhan və Ciddədir. 
Bəhreyn adası Mühərrək və Sitra adaları ilə torpaq bəndlər vasitəsilə 
birləşdirilmişdir. 1986-cı ilin noyabrında Bəhreyn adasını  Səudiyyə 
Ərəbistanı ilə birləşdirən körpü salınmışdır. Asiyada ən uzun (25 km) 
7 torpaq bənddən və onları birləşdirən 5 körpüdən ibarət olan həmin 
yolun su üzərində ümumi uzunluğu 12,5 km-dir. Ən böyük torpaq 
bəndin uzunluğu 2,3 km-dir. 
İki ərəb dövləti arasında dayaz körfəzin üstündən körpü salmaq 
fikri çox əvvəllərdən meydana çıxmışdır.  İlk dəfə bu məsələ dövlət 
rəhbərliyi səviyyəsində 1970-ci ilin ortalarında müzakirə edilmiş  və 
fikrin həyata keçirilməsində  Səudiyyə  Ərəbistanı  məliklərinin 
xidməti böyük olmuşdur. 1968-ci ildə  Məlik Feysəlin dövründə 
layihələrin öyrənilməsi barədə ilk işçi qrupu yaranmışdır. Feysəli 
                                      
*
  Ərəbcə  «Daulat  əl-Bəhreyn» iki dəniz mənasını bildirir. Sözün 
mənşəyi dəqiq məlum deyil. Lakin çox qədim zamanlarda Şərqi  Ərəbistan 
və  Bəhreynin  İran körfəzinin suları altında qaldığı  və  Bəhreynin sahildən 
geniş dəniz boğazı ilə ayrıldığı ehtimal olunur. 

---

 
33 
əvəz edən məlik Xaled proqramın həyata keçirilməsi üçün 1976-cı 
ildə sarayda xüsusi komitə yaratmış və beş ildən sonra Bəhreyn əmiri 
ilə tikintinin başlanması barədə müqavilə imzalamışdır. Layihə 
Səudiyyə  Ərəbistanı – Danimarka müştərək  şirkəti tərəfindən 
hazırlanmış və tikintisi Hollandiya şirkəti tərəfindən həyata keçirilən 
bu nəhəng və nadir mühəndis qurğusunun başa çatması isə Səudiyyə 
Ərəbistanı  məliki Fəhdin adı ilə bağlıdır. Ona görə  də  Səudiyyə 
Ərəbistanını Bəhreyn ilə birləşdirən bu magistralı bəzən «Məlik Fəhd 
yolu»da adlandırırlar. 
Yolun tən ortasında süni ada salınmışdır. Burada hər iki 
dövlətin gömrükxanaları və sərhəd xidmətçilərinin məntəqələri, digər 
inzibati binalar, məscidlər, restoranlar yerləşir. Sürətli liftlər 
arzusunda olan hər kəsi, 65 metr hündürlüyü olan süni yaradılmış 
təpəyə qaldırır. Oradan həm Səudiyyə  Ərəbistanının, həm də 
Bəhreynin yaraşıqlı sahillərini seyr etmək olar. 
Körpü hər iki dövlət tərəfindən istifadə edilir. Hündürlüyü 
dəniz səviyyəsindən 5 metrdən 15 metrə qədər olan körpüdən hər ay 
orta hesabla 10 minlərlə avtomobil keçir. Avtomobillərin hər iki 
istiqamətə  hərəkəti üçün iki yol ayrılmışdır. Yüngül avtomobillər 
üçün keçid haqqı 6, avtobuslar üçün 15 ABŞ dollardır. Yük 
avtomobillərinin sahibləri isə daşınan 1 ton yükə 1 dollar gömrük 
haqqı verməlidir. Yeri gəlmişkən deyək ki, daşınan yüklərin həcmi 
45 tondan artıq olmamalıdır. Beləliklə,  ərəb dövlətləri arasında 
yeganə ada dövləti olan Bəhreyn süni yolla materikə birləşdirilmiş və 
yarımadaya çevrilmişdir. 
Bəhreyn ilə Qətər əmirliyi arasında (bu iki dövləti eni 33,5 km 
olan körfəz ayırır) uzun müddətdir ki, ərazi və  sərhəd münaqişələri 
davam edir. Havar və onun yaxınlığındakı bir qrup adalar, həm də 
məhəlli suların bölünməsi məsələsi bu dövlətlərin münaqişəsinə 
səbəb olmuşdur. 
Məsələ ondadır ki, Böyük Britaniya hökuməti bu regiona 
nəzarət etdiyi vaxtlarda Bəhreynə nisbətən Qətərə daha yaxın 
yerləşmiş Havar adasını  rəsmi London ilə daha yaxşı münasibətləri 
olan Bəhreynə vermək barədə qərar çıxarır. 1994-cü ilin noyabrında 
Havar adasını qaytarmaq məqsədilə  Qətər hökuməti Beynəlxalq 
Məhkəməyə müraciət edir. Lakin bu məsələ indiyə  qədər həll 
olunmadığından dövlətlər arasında gərginlik yaradır.