37
mühüm strateji mövqeyə malik olan İran körfəzinə daxil olmaq və
qədim Ərəbistan torpaqlarını ələ keçirmək üçün müxtəlif bəhanələr
axtarırdı. Regionda getdikcə artmaqda olan quldurluq və qul alveri bu
bəhanələrə səbəb oldu. «Quldurluğa və qul alverinə qarşı» şüar
irəli
sürən İngiltərə müstəmləkəçiləri İran körfəzi sahillərindəki ərazilər
uğrunda mübarizəyə başladılar.
Ucuz hədiyyələrlə yerli şeyxlərin «könlünü alaraq» və
«Bəhreynin təhlükəsizliyinin qayğısını çəkmək barədə» vədlər
verərək, İngiltərə İran körfəzində gəmilərinin sərbəst hərəkət etmək
hüququnu qazandı.
Bəhreyn ilə İngiltərə arasında ilk müqavilə 1820-ci ildə bağ-
lanmışdır. Bu müqavilə Bəhreyni İngiltərədən tam asılı vəziyyətə
salmışdır. Sonradan rəsmi London ilə Bəhreyn arasında ingiltərənin
xeyrinə bir-birinin ardınca bir neçə müqavilə imzalanır. 1900-cü ildə
ingilis müstəmləkəçiləri ölkədəki bütün
hakimiyyəti öz əllərinə
keçirirlər. O vaxtdan etibarən bütün sorğu, məlumat kitablarında
Bəhreyn rəsmi olaraq Böyük Britaniyanın protektoratı kimi qeydə
alınmışdır. Belə vəziyyət 1934-cü ilə qədər davam etmişdir. O
vaxtlar ölkəni Böyük Britaniyanın İran körfəzi regionundakı rezidenti
idarə edirdi. 1971-ci ilin axırınadək Böyük Britaniyanın İran
körfəzindəki rezidentinin
*
nümayəndəliyi Manamada yerləşmişdir.
Beləliklə, Ərəb Şərqində özünün müstəmləkəçilik siyasətini həyata
keçirmək üçün Bəhreyn, Böyük Britaniyanın strateji forpostuna
**
çevrilmişdir.
Arxipelaqda, xüsusilə Mühərrək adasında Böyük Britaniyanın
hərbi hava, Manama yaxınlığında isə hərbi dəniz bazaları yerləşirdi.
Bəhreyndə hərbi bazaların saxlanılması hər il İngiltərə büdcəsinə 10
mln. funt sterlinqə başa gəlirdi. Lakin İran körfəzi əmirliklərində hasil
edilən neft isə ingilis inhisarçılarına ildə 200 mln. funt sterlink təmiz
gəlir gətirirdi. O vaxtlar ingilislərin bu regiondan çıxıb getməsi
ağılasığmaz bir iş kimi görünürdü. Bununla belə 1960-cı illərin
axırları üçün
London rəsmiləri başa düşür ki, Bəhreynə müstəqillik
verilməsindən heç cür qaçmaq mümkün olmayacaq. Bunu zaman özü
tələb edirdi.
*
Rezident – diplomatik rütbə.
**
Forpost – Ön mövqe, ön istehkam.
38
1971-ci ilin 14 avqustunda Bəhreyn özünü müstəqil dövlət elan
etdi. Amma «gələcəyi nəzərə alan» peşəkar ingilis siyasətçiləri İran
körfəzində baş verən siyasi iqlimin dəyişməsindən
faydalanmağa nail
ola bilmişlər. Onlar Bəhreyn ilə «Dostluq barədə» müqavilə
imzalamışlar. Bu müqavilədə dövlətlərarası «məsləhətlərin
keçirilməsi», «ümumi mənfəət», regionda «sabit vəziyyətin
saxlanılması» və s. məsələlər nəzərdə tutulmuşdur.
Siyasətçilər yeni müqaviləni İngiltərənin Bəhreyndə öz keçmiş
mövqeyini saxlamaq təşəbbüsü kimi qiymətləndirmişlər. Həqiqətən
də uzaqgörən London diplomatiyası regionda apardığı siyasətdə bu
dəfə də yanılmadı. Bəhreyn indi də Böyük Britaniya (həm də ABŞ)
ilə sıx siyasi və iqtisadi əlaqələrə malikdir.
Dostları ilə paylaş: