Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc

Kənd təsərrüfatının aparıcı sahələri.  Kənd təsərrüfatı Kipr 
sənayesinin həmişə aparıcı sahələrindən olub. Əmək qabiliyyətli 
əhalinin təqribən 20 faizi kənd təsərrüfatı sahələri ilə  məşğul olur. 
Suvarılan torpaqlarda 2-3 dəfə  məhsul götürmək mümkündür. 
Əkinçilik Kipr kənd təsərrüfatının başlıca sahəsidir. Əkilən qiymətli 
texniki, sitrus və başqa meyvələr yüksək əmtəəlik dərəcəsi ilə seçilir 
və toplanan məhsulun  əksər hissəsi ixrac edilir. Buna baxmayaraq 
kənd təsərrüfatı əhalinin ərzaq məhsullarına olan tələbatını ödəmir. 
Kiprdə torpaqların 1/3-i dövlətin dini müəssisələrinin, eləcə də 
iri sahibkarların  əlində  cəmləşib. Adada böyük torpaq sahibkarı 
provaslav kilsəsidir. Türk icmasının dini təşkilatına məxsus olan vəqf 
torpaqları o qədər də çox deyil. Adada kənd təsərrüfatı istehsalının 
inkişafı üçün irriqasiya vacib əhəmiyyət kəsb edir. 
Hazırda bütün şumlanan torpaqların yalnız 15 faizi daima su-
varılır. Kənd təsərrüfatı daima güclü quraqlığa məruz qalır. Kiprin su 
təchizatı probleminə irriqasiyaya, meliorasiyaya hər iki icma çoxlu 
vəsait sərf edir. 
Kiprdə müxtəlif kənd təsərrüfatı bitkiləri yetişdirilir. Onları 2 
qrupa ayırmaq olar. Birinci qrupa dənli, paxlalı, zeytun və  tərəvəz 
bitkiləri daxildir ki, onlardan adanın əhalisi istifadə edir. İkinci qrupa 
sitrus, üzüm, giləmeyvələr və s. aiddir ki, onların əksər hissəsi ixrac 
olunur. Kipr əkinçiliyində sürətlə inkişaf edən sahələrdən sitrus 
meyvələrinin (portağal, mandarin, limon, qreyfrut) becərilməsidir. 
Ən əhəmiyyətli sitrus plantasiyaları adanın cənub hissəsində – Fama-
qusta dairəsində, Limasol ətrafında yerləşir. Elə bu şəhər-portlar va-
sitəsi ilə sitrus meyvələr ixrac olunur.  
Ölkədə yetişdirilən sitrus meyvələrinin təqribən 75 faizi ixrac 
olunur. Qalanı isə ölkə müssisələrində konservləşdirilir və onlardan 
kompotlar istehsal olunur. Kiprin digər ixracat bitkisi üzümdür. 
Üzüm adanın əksər hissələrində yetişdirilsə də əsas üzüm palntasiya-
ları adanın cənub qərb hissəsində yerləşir. Üzüm plantasiyalarının 
ümumi sahəsi 40 min hektardır. Istehsal olunan üzümün 1/3-i yerli 
müəssisələrdə emal olunur. Bir hissəsindən isə şərab istehsal olunur. 
Kiprin «Kommandarı» çaxırı çox məşhurdur.  Şərabla bərabər 
ölkədən kişmiş və üzümün süfrə sortları da ixrac olunur. 
Zeytun əkinlərinə adanın hər yerində rast gəlmək olar. Zeytun 
 
110
kiprlilərin əsas qida rasionunun tərkib hissəsidir. Ölkə zeytun yağına 
olan daxili təlabatını tam ödəyir. Kipr üçün heyvandarlıq kənd 
təsərrüfatının mühüm sahələrindən biri olsa da əkinçiliklə 
müqayisədə o bir qədər geridir. Ölkə heyvandarlığında xırda 
buynuzlu heyvanlar yetişdirilməsi üstünlük təşkil edir çünki təbii ot-
laqlar və  çəmənliklər azdır. Yemin çatışmaması ilə  xəstəliklər də 
heyvandarlığa böyük zərər verir. Baytarlıq xidməti lazımı səviyyədə 
deyil. Ölkənin böyük təbii imkanlarına baxmayaraq balıqçılıq lazımı 
səviyyədə inkişaf etməmişdir.  Əsas səbəbi balıq donanmasının zəif 
olmasıdır. 
 Nəqliyyat, Xarici ticarəti, maliyyə sistemi. Nəqliyyat baxı-
mından ölkə pis təmin olunmayıb. Adanın daxili yük və  sərnişin 
daşımalarında avtomobil nəqliyyatı  əsas yeri tutur. Amma adanın 2 
hissəyə parçalanması vahid nəqliyyat sistemini iflic vəziyyətə 
salmışdır. Xarici əlaqələrdə  dəniz və hava nəqliyyatının rolu bö-
yükdür. Nikosiyadan başqa ölkənin bütün böyük şəhərləri həm də 
dəniz limanlarıdır. Adada beynəlxalq və yerli əhəmiyyətli aeroportlar 
da fəaliyyət göstərir. Ölkənin iqtisadiyyatı üçün xarici iqtisadi 
əlaqələrin rolu böyükdür. 
Adanın yunanlar yaşayan hissəsinin xarici iqtisadi əlaqələri 
Böyük Britaniya, Yunanıstan və  Qərbi Avropanın digər dövlətləri 
istiqamətindədir. Kipr yunanlarının mal ixracat həcmi 1,3 mlrd. dol-
lar həcmində idi. Bu ixracatda əsas məhsullar sitrus meyvələri, üzüm, 
şərab, kartof, tikiş məhsulları və ayaqqabılardır. 
Adanın türklər yaşayan hissəsinin ixracat həcmi 100 mln. dol-
lardan bir qədər artıqdır. Bu bölgədən əsasən sitrus meyvələri, kartof 
və toxuculuq məhsulları ixrac olunur. Adanın yunanlar yaşayan 
hissəsində pul vahidi Kipr Funtudur. Türklər yaşayan hissədə pul va-
hidi kimi türk lirəsindən istifadə olunur. 
Son illərdə Kiprdə Azad İqtisadi Zonaların yaradılmasına və 
offşor fəaliyyətinə xüsusi fikir verilir. Bu işlər adanın hər iki 
hissəsində aparılır. Bu fəaliyyət adanın yunan payı hissəsində daha 
fəaldır. Bu ərazi Qərbi Avropa və Rusiya investorları üçün ən məşhur 
zonalardan biri kimi dəyərləndirilir. 
Offşor qanunvericiliyi 1975-ci ildə  qəbul edilmişdir. Offşor 
şirkətlər  əsasən beynəlxalq biznes-şirkətlər (İnternational Busines 
Company) statusuna malikdirlər. Burada qeydiyyata alınan offşor 
şirkətlər 4,25 faiz miqdarında gəlir vergisi ödəyirlər. Onlarda 

---

 
111 
nizamnamə kapitalı 1000 kipr funtundan az olmamalıdır.  Şirkətin 
katibi Kiprə  məxsus fiziki yaxud hüquqi şəxs olmalıdır. Ölkədə 
minlərlə offşor şirkəti qeydiyatdan keçmişdir. Onlardan cəmi 10 faiz-
inin adada ofisləri vardır. Həmin ofislərdə əsasən əcnəbilər olmaqla 5 
min nəfər çalışır. Ölkə ikiqat vergi tutmaqdan azad olmaq barədə 30 
ölkə ilə müqavilə bağlamışdır. 
İnvestorlar üçün çox güzəştli sayılan müqavilələr siyahısında 
Rusiya da vardır. Bununla belə Kiprin mərkəzi bankı çirkli pulların 
yayılması ilə mübarizə  çərçivəsində ölkədə Rusiya banklarının 
şəbəkələrinin açılmasının qarşısını almış  və 10 mln dollardan çox 
məbləğdə köçürmələrin ödənilməsinə qərar vermişdir.