161
Tərbiyənin həyatla, cəmiyyət quruculuğu ilə əlaqəsi
prinsipi. Bu prinsip tərbiyə işini məktəb divarları arasında, yal-
nız söz və nəsihətlə yox,
həyatla sıx əlaqəli şəkildə aparmağı
nəzərdə tutur. Məktəb insanı həyata hazırlayır. Əgər tərbiyə işi
həyatdan, cəmiyyət quruculuğundan ayrı düşərsə, bu vəzifəni
yerinə yetirmək olmaz.
Tərbiyə həyatla, cəmiyyət quruculuğu ilə sıx əlaqəli şəkildə
aparıldıqda insan həyatı dərk edir, sosial təcrübə qazanır, ictimai
münasibətləri öyrənir, psixoloji və əməli cəhətdən ictimai həyata
hazırlaşır. Cəmiyyətin iqtisadi, ictimai, sosial, siyasi həyatında iş-
tirak etməklə gənc nəsildə vətəndaşlıq
keyfiyyətləri, özünüdərk
meyli formalaşır.
Tərbiyədə yaşauyğunluq prinsipi. Bu prinsip tərbiyə
işində
insanın yaş xüsusiyyətlərinə istinad etməyi nəzərdə tutur.
İnsanın yaş xüsusiyyətlərinə əsaslanmayan tərbiyə lazımi səmə-
rə verməz. Məktəb və ailə təcrübəsində bu prinsipin pozulması
halları müşahidə olunur: müəllim (valideyn)
yeniyetmə və
gəncə ya kiçik uşaq kimi, ya da kiçik uşağa böyük kimi yanaşır.
Bu isə tərbiyə işini çətinləşdirir, münaqişələr törədir. Məsələn,
müəllim gənc oğlanı yoldaşlarının yanında pərt edir, ona kobud
söz deyir, gənc isə müəllimə cavab qaytarmalı olur.
Yaşauyğunluq prinsipinin tətbiqində bəzi
tələbləri nəzərə
almaq lazımdır:
- tərbiyə işində hər yaşın xüsusiyyətləri,
həyat təcrübəsi,
tələbat və maraqları düzgün nəzərə alınmalıdır;
- yaş artdıqca tərbiyə işinin məzmunu və metodları
dəyişməlidir. Gənclərin müstəqilliyinə və təşəbbüskarlığına şə-
rait yaradılmalıdır, onlarla ünsiyyətdə əmr tonu yox, xahiş,
məsləhət tonu üstünlük təşkil etməlidir.
Tərbiyədə fərdi və cinsi xüsusiyyətlərin nəzərə alın-
ması prinsipi. Bu prinsip tərbiyə işində insanın fərdi və cinsi
xüsusiyyətlərini nəzərə almağı tələb edir.
Fərdi xüsusiyyət de-
dikdə, insanı başqalarından fərqləndirən cəhətlər başa düşülür.
İnsanlar xarakter, temperament,
habelə dünyagörüşü, tələbat,
162
maraq və qabiliyyətlərinə görə bir-birindən fərqlənirlər: biri
səbrli, digəri hövsələsiz, biri kollektivçi, digəri fərdiyyətçi, biri
utancaq, digəri sırtıq olur. Tərbiyə işində bu fərdi xüsusiyyətləri
nəzərə almadan uğur qazanmaq olmaz. Eyni tərbiyə metodu
müxtəlif adamlara müxtəlif təsir göstərir.
Hər bir insan bir dünyadır, təkrarolunmazdır. Yalnız hər
kəsin fərdi xüsusiyyətlərini bilməklə
onun daxili aləminə yol
tapmaq, ona düzgün təsir göstərmək olar.
Tərbiyə işində
cinsi xüsusiyyətləri də nəzərə almaq va-
cibdir. Eyni xoşagəlməz hərəkətə yol vermiş oğlan və qıza
yanaşma
tərzi eyni ola bilməz; bu zaman cinsi xüsusiyyətlə
bağlı məqamları nəzərə almaq lazım gəlir.
Dostları ilə paylaş: 
