Mövzu Entomologiya və kənd təsərrüfatı bitkilərinə zərərverən canlılar haqqında anlayış, onların növ tərkibi, çoxalma və inkişafı. Zədə və zərər. Plan

Mübarizə tədbirləri.
1. Toxumluq üçün ayrılmış dən məhsulu dixloretan, heksaxloran, yaxud da naftalinlə fumiqasiya edilməlidir. Heksaxloranla dərmanlama aparıldıqda hər bir ton toxum məhsuluna 2-3 kq sərf edilməli və xüsusi dərmanlama maşını ilə dərmanlanmalıdır. Dərmanlama naftalinlə aparıldıqda 1 tona 1 kq naftalin qarışdırılmalı və ağzı bağlı qabda bir həftəyə qədər saxlanmalıdır.
Yeyinti məhsulu kimi istifadə ediləcək noxud dəni duz məhlulu ilə təmizlənməlidir. Bu məqsədlə 10 l suya 3 kq duz qatlıb həll olunur, məhsul onun içərisinə tökülür. Bu zaman zədələnmiş dənlər suyun üzərinə çıxır və o dənlər yığılıb atılır. Sağlam dənlər isə yuyulub istifadə edilir.
2. Bitkinin çiçəkləməsindən əvvəl böcəklərə qarşı mübarizədə Bİ-59 (1,5-2 kq/ha) və yaxud 35%-li fozalon (1,5-2 kqha) emulsiyaları ilə çiləmə aparılması məsləhətdir.
3. Məhsul vaxtında toplanmalı və yığım vaxtı dənlər tökülməsinə yol verilməməlidir.
4. Məhsul yığılandan sonra bitki qalıqları tarladan çıxarılmalı və dərin dondurma şumu aparılmalıdır. Digər aqrotexniki tədbirlər həyata keçirilməlidir.
Lobya dənyeyəni (Acanthoselides obtectus Say).
Sərtqanadlılar dəstəsinin (Coleoptera) dənyeyənlər (Bruchidae) fəsiləsinə mənsubdur.
Böcək tünd qonur rəngdə olub, tükcüklərlə örtülmüşdür. Qanadlar üzərində uzununa istiqamətlənmiş, qırıq xətlərdən ibarət 10 zolaq vardır. Qanadüstlüyü qısadır vəqarıncığının axırıncı buğumlarını örtmür. Uzunluğu 0,6-0,7 mm-dir.
Sürfəsi qövsvari əyilmişdir və ayaqsızdır.
Lobya dənyeyəni daxili karantin obyektidir. Bu zərərverici lobya bitkisinin bütün növ və sortlarını zədələyir.
Qışda anbarlarda lobya dəni ilə qidalanan böcəklərin bir qismi yazda ya uçmaqla, yaxud da zədələnmiş toxumla tarlalara gəlir.
Anbarlarda böcəklər öz yumurtalarını birbaşa lobya dənlərinin, yaxud da içərisində lobya dəni olan kisələrin üzərinə qoyur. Tarla şəraitində isə yumurtalarını əsasən qabığı qurumuş yetişmiş paxlanın üzərinə qoyurlar. Hər bir dişi fərd 80-100 ədəd yumurta qoya bilir. Yumurtalardan çıxan sürfələr dənlərlə qidalanaraq onun içərisinə daxil olur. Bu zaman dəndə açılan yollar ekskrementlə dolur. Noxud dənyeyənindən fərqli olaraq, hər bir lobya dəninin içərisində bir neçə (25-ə qədər) sürfə qidalanıb yaşaya bilir. Sürfələrin inkişafı üç həftə çəkir və onlar pup halına keçirlər. Puplardan çıxan böcəklər asanlıqla dənin qabığını gəmirib xaricə çıxır. Lobya dənyeyəninin tam inkişaf tsikli 6-8 həftəyə başa çatır.
Zərərverici il ərzində 4 nəsil verir ki, onun iki nəslinin inkişafı anbar şəraitində, iki nəslinin inkişafı tarla şəraitində gedir.
Lobya dənyeyəni ilə zədələnmiş dənlər ekskrementlə zibilləndiyinə və içərisi yeyildiyinə görə toxumluq və qida kimi əhəmiyyətini itirir.