ilə tanış olur, onu tənzim edir. Tərbiyədə nəzarət müxtəlif metodlarla həyata keçirilir:
gənclərin tərbiyə səviyyəsini öyrənmək məqsədi ilə aparılan pedaqoji müşahidələr,
söhbətlər, müxtəlif sorğular, fəaliyyət və davranışın, habelə
gənclərə verilən ictimai
tapşırıqların təhlili, müxtəlif tərbiyə situasiyalarının yaradılması və s.
Tərbiyə işində müəllimin nəzarəti ilə yanaşı, tələbələri də özünənəzarətə,
özünütərbiyə və özünüqiymətləndirməyə cəlb etmək əhəmiyyətlidir. Gənclərə özlərinə
düzgün
qiymət
verməyi
öyrətmək
lazımdır.
Yanlış
(qeyri-adekvat)
özünüqiymətləndirmə hallarının – özünə həqiqətdə olduğundan yuxarı və ya aşağı
qiymət verməyin zərərini onlara başa salmaq da vacibdir. Yuxarıda nəzərdən
keçirdiyimiz tərbiyə metodları insana edilən çoxcəhətli
pedaqoji təsirlərin heç də
hamısını əhatə etmir. Tərbiyə təcrübəsində bu metodlarla yanaşı, bir sıra dolayı təsir
priyomlarından da istifadə olunur. Bu zaman gəncə birbaşa təsir göstərilmir, onun
nöqsanları bilavasitə ona izah edilmir. Tərbiyə metodlarının təsnifatına müvafiq olaraq
dolayı təsir priyomlarını dörd qrupa bölmək olar:
-
Şüura təsir priyomları: təxirə salınmış söhbət,
oxşar hadisənin şərhi, gəncin intim
hisslərinin fəallaşdırılması (məs., xəstə anasını sevindirmək üçün səylə oxumağa sövq
edilməsi), tərbiyə prosesinə əlavə (nüfuzlu) şəxslərin daxil edilməsi,
müəyyən
keyfiyyəti aşılamaq üçün tələbənin mütaliəyə cəlb edilməsi, müəyyən məqamlarda
tərbiyəvi məzmunlu atalar sözü, lətifə və xalq məsəllərindən istifadə edilməsi və s.
-
Fəaliyyətin və davranış təcrübəsinin təşkili priyomları: tələbəni maraqlı fəaliyyətə
(tapşırıqlara)
cəlb etmək, zəif tələbələr üzərində hamilik işinə cəlb etmək, onun
gücünə inam bildirmək, xahiş etmək, kollektivin fərdə təsirini təşkil etmək (“partlayış”
və ya “heyrətləndirmə” priyomu).
-
Fəaliyyəti stimullaşdırma priyomları: təxirə salınmış cəza, qeyri-müəyyən ünvana
yönələn danlaq (müəllim ad çəkmədən, ünvansız müəyyən qəbahəti tənqid edir, “gü98
nahkar” şəxs öz payını götürür).
-
Nəzarət, özünənəzarət və özünəqiymət priyomları: gəncə müəyyən işi yoxlamağı,
hər hansı məsələyə
nəzarət etməyi etibar etmək, qəbahəti qrupda müzakirə edib
qiymətləndirmək və s. Tərbiyə işində bütün metod və priyomlardan qarşılıqlı
vəhdətdə, bir sistem halında istifadə etmək lazımdır. Tərbiyə vasitələri sistemindən
ayrılıqda götürülən heç bir metod və priyom lazımi səmərə
verə bilməz; o, bir halda
yaxşı, başqa halda pis nəticə verəcəkdir. Tərbiyəçi konkret şəraitdən,
gəncin yaş və
fərdi xüsusiyyətlərindən çıxış edərək, hər bir şərait, konkret fərd üçün ən münasib
(optimal) metodlar seçib, onları yaradıcı tətbiq etməlidir.
Dostları ilə paylaş: 
