N. I. Musayev tarix fanlari doktori, professor
Æ O‘zbekistonliklarning jasorati
Yüklə 18,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Æ O‘zbekistonliklarning jasorati. Æ O‘zbekistonlik general Sobir Ra himov. Æ Xotira maydoni, «Shon-sharaf» davlat muzeyi bo‘lgan ulug‘vor «G‘alaba bog‘i» yodgorlik maj muasi bunyod etilishi. Harbiy xizmatda bo‘lgan minglab o‘zbekistonliklar turli hu- dudlar mudofaasida ishtirok etdi. Xususan, Brest qal’asi mudofaasida Avaz- mat Niyozmatov halok bo‘ldi. 1941-yil yozida Samarqandda tuzilgan motorlashtirilgan diviziya Yelnya yaqinida jangga kirdi. O‘qchi diviziya sifatida tashkil etilib, Moskva atrofidagi janglarda qatnash - di. Uning asosiy qismi oktyabr oyida Vyazma shahri atrofida qurshovda qolib halok bo‘ldi. O‘zbekistonda 9 ta alohida o‘qchilar bri- gadasi, 5 ta kavaleriya diviziyasi tashkil etildi. Brigadalar va diviziyalar tarkibi mahalliy mil- latlar vakillariga mansub 40 yoshdan katta bo‘lmagan sog‘lom va baquvvat kishilar bilan to‘ldirildi. 1942-yil va 1943-yil boshlarida 90 va 94-alohida o‘qchi brigadalari Moskva mudofasi va Stalingrad janglarida ishtirok etdi. Ko‘ngillilar, chaqi ruv yoshidagilar ham frontga safarbar etildi. Aslida urush boshlangan vaqtda, as karlar sonining keskin oshishi sharoitida kiyim va qurol yetishmasdi, ular tayyorgarlik ko‘rmasdan jang maydonlariga yuborilar edi. Bu esa, urushda katta insoniy yo‘qotishlarga sa bab bo‘ldi. Front ortidagi tadbir lar, harbiy o‘quv mashg‘ulotlari, lendliz orqali olingan mudofaa mahsulotlari sharoitni o‘nglab borishga imkon berdi. BILASIZMI? 156 MA’LUMOT UCHUN Zebo G‘aniyeva Mos kva uchun janglarda hamshira, minomyotchi va pulemyotchi si fatida ishtirok etdi. Keyin qisqa muddatda u snayperlikni o‘rganib oladi va Leningrad yo‘nalishida gi janglardan birida og‘ir yara dor bo‘ladi. Bunga qadar Z. G‘anieva 129 nafar fashistni yo‘q qilgan edi. BILASIZMI? Moskva bo‘sag‘alarini himoya qil- gan 316-o‘qchi diviziya tarkibida Tosh- kent piyoda askarlar bilim yurtining kursantlari ham bor edi. O‘zbekistonliklardan 1 753 kishi «Moskva mudofaasi uchun» medali bilan taqdirlanishdi. Ular orasida Sobir Yunusov, Ikrom Jalilov va boshqalar bor edi. O‘zbekistonlik jangchilar Leningrad, Kiyev, Odessa, Sevastopol va boshqa shaharlarni mudofaa qilishda ham mardlik namunalarini ko‘rsatishdi. Jumladan, 1941-yil 15-oktyabrda Xarkov viloyatidagi Trudolyubovka qishlog‘i uchun jangda 47-o‘qchi diviziya o‘qchisi Qo‘chqor Turdiyev dushmanga qarshi hu- jum uyushtirishda jasorat ko‘rsatdi. 1942-yil 27-martda unga SSSR Oliy Soveti Prezidiumi- ning farmoni bilan o‘zbeklardan birinchi bo‘lib Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoni berildi. Sobir Yunusov Qo‘chqor Turdiyev Zebo G‘anieva Ikrom Jalilov 157 Don daryosining o‘ng qirg‘og‘idagi Kletskiy qishlog‘i yaqinidagi tepaliklar dan biri uchun jangda Mixail Kabribov boshchi ligidagi 11 kishi 300 nafar dushmanni yo‘q qi lishga muvaffaq bo‘ldi. Bu joyga «Sharqlik o‘n bir qahramon tepaligi» nomi berildi. Ulardan 8 nafari o‘zbekistonlik edi. BILASIZMI? Abdulla Ayupov Kamol Turg‘unov Sobirjon Oxunjonov Samig‘ Abdullayev MA’LUMOT UCHUN Stalingrad jangi Ikkinchi jahon urushida tub burilish yasadi. Kavkaz uchun janglarda Sobir Rahimov koman- dirligidagi 395-o‘qchi diviziya o‘zini ko‘rsatdi va unga 1943-yilning 19-martida general-mayor un- voni berildi. Stalingrad janglarida Sobirjon Oxun- jonov, Abdulla Ayupov kabi minglab o‘zbekiston- liklar ishtirok etishdi. Ular orasida Stalingraddagi «Pavlov uyi»ni himoya qilgan Kamol Turg‘unov ham bor edi. Jami 2 738 nafar o‘zbekistonlik «Stalingrad mudofaasi uchun» medali bilan taq- dirlandi. Kavkaz uchun janglarning yakuniy bos- qichida Samig‘ Abdullayev dushman zarbalari ostida 3 mingga yaqin minalarni zararsizlantirdi hamda ko‘rsatgan jasorati uchun Sovet Ittifoqi Qahramoni unvoniga sazovor bo‘ldi. 157 General-mayor Sobir Rahimov polkovnik Rudenko va general adyutanti L. Yusupov bilan harakatlar rejasini tuzishmoqda 158 Italiyadagi Qarshilik ko‘rsatish hara kati qatnashchisi Ahmadjon Mama jonovga qahramon maqomidagi «Vatan parvar» guvohnomasi berildi. Fransiyadagi harakat qatnashchilari Hoshim Ismoilov, To jiboy Ziyoyev ordenlar bilan taqdirlanishgan. BILASIZMI? MA’LUMOT UCHUN Kursk jangida Ahmadjon Shukurov, Valde- mar Shalandin, Qayumjon Karimov kabi minglab o‘zbekistonliklar qatnashdi. Tub burilish antigitler koa- litsiyasini mustahkamladi hamda Buyuk Britaniya va AQSh nihoyat o‘z qo‘shinlarini Fransiyaga kiritish orqali Yevropada ikkinchi frontni ochishga qaror qildi. O‘zbekistonliklar Dnepr daryosini kechib o‘tishda- gi janglarda oldingi saflarda bo‘lishdi. Bois Ergashev, Qudrat Suyunov kabi ko‘plab o‘zbekistonliklar Sovet Ittifoqi Qahramoni bo‘lishdi. Sovet Ittifoqi Qahramoni Abdulla Qurbonovning razvedkadan dushman kuchlari joylashuvi haqida muhim ma’lumotlarni keltirishi hal qi- luvchi jangovar operatsiya boshlanishiga xizmat qildi. 1944-yil yozida Belorusiyaning fashistlardan ozod qilinishida Shodi Shoimov (vafotidan keyin Sovet Ittifo- qi Qahramoni berilgan), Eson Jovbo‘riyev kabi minglab o‘zbekistonliklar jasorat ko‘rsatishdi. Partizanlar orasi- da ham G‘anitoy Toshniyozov, Luqmon O‘roqov kabi o‘zbekistonliklar ko‘pchilikni tashkil etardi. Razvedkachi Yüklə 18,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|