O‘lchash vositalarini qiyoslash va kalibrlash

O‘lchash asbobi
deb 
o‘lchash ma’lumoti signalini kuzatish 
(kuzatuvchi) uchun qulay ko‘rinishda (shaklda) ishlab chiqarishga 
mo‘ljallangan o‘lchash vositasiga aytiladi.
Ma’lumotni tavsif etishiga qarab o‘lchash vositalari quyidagilarga 
bo‘linadi:
1.
shkalali o‘lchash vositalari; 
2.
raqamli o‘lchash vositalari; 
3.
o‘ziyozar o‘lchash vositalari;
4§.
ETALONLAR, ULARNING TABAQALANISHI VA TURLARI. 
 
Etalon 
degan atamani ko‘p eshitganmiz. Ba’zilar uni standart 
tushunchasi bilan adashtirishadi. Aslida esa etalon bilan standart 
tushunchasining orasidagi tafovut juda katta bo‘lib bunga o‘zingiz ham 
tezda shohid bo‘lasiz.
Etalonga ta’rif berishdan oldin bir oddiy fizikaviy holatni ko‘rib 
chikaylik. 
1
Qo‘lingizga muayyan (10mm – 20mm) uzunlikdagi chizg‘ich yoki 
kalam olib bir uchidan ushlab turing va ikkinchi uchini uning atrofida 
kichikroq burchakda tebrantiring. Bunda, kulingizdagi chizg‘ich yoki 
kalamning ixtiyoriy olingan nuqtasi, qanchalik u aylanish nuqtasidan 
uzoqda joylashgan bo‘lsa, shunchalik katta ko‘chishga ega bo‘ladi. 
Biror bir kattalikning qiymatini olishda qo‘llanilayotgan aniqlik 
pog‘onasining qanchalik qo‘yi qismida joylashgan bo‘lsa, qiymat ham 
shunchalik katta cheklashuv bilan olini shi mumkin. Endi tajriba 
ob’ektining tebranish markazining o‘zini muayyan burchakda 
tebrantiramiz. Ikkinchi tomondagi ko‘chish yanada ko‘payganini 
1
Klaas B. Klaassen “Electronic Measurement and Instrumentation” II боб, 2.3.3.1 мавзу, 91-92 бет

---

27 
ko‘ramiz. SHu sababdan, tebranish no‘qtasining qo‘zg‘almas 
bulishligiga erishish nixoyatda muhim hisoblanadi. 
Rang – barang o‘lchash vositalarining orasida mana shu tebranish 
markazini deyarli qo‘zg‘almas holda ushlab turuvchi maxsus vositalar 
bor. Ularga etalon nomi berilgan.
Etalon deb kattalikning o‘lchamini hosil qilish, saqlash va uni boshqa 
o‘lchash vositalariga uzatish uchun xizmat qiladigan o‘lchovlarga 
aytiladi. Kattalikning birligi etalondan razryad etalonlariga uzatiladi, 
ulardan esa pog‘onasimon tarzda ishchi o‘lchash vositalariga uzatiladi. 
Etalonlarning tabakalanish pog‘onasi quyidagicha joylashgan: 
✓