O’simliklar fiziologiyasi

Tuproqning sof og‘irligi, g	Tuproq bilan byuksning quritilgandan keyingi og‘irligi, g			Tuproqning yо‘qotgan suv miqdori, g
Tuproqning namligi, g
	1-о‘lchash	2-о‘lchash	3-о‘lchash
Bо‘z tuproq	25,62	31.84	6,22	30, 60	30,60	30, 60	1,24	19,93

Nazorat uchun savollar:
1. Tuproq tarkibida necha xil suv ushlaydi?
2. Tuproqning namligi deb nimaga aytiladi?
3. Tuproqning nam sig‘imini aniqlash uchun nimalar qilish kerak?


20-LABORATORIYA ISHI
Tuproqning tо‘la nam sig‘imini aniqlash


Darsning maqsadi: Tuproqning to‘la nam sig‘imini aniqlash.
Umumiy ma’lumot: Tuproqning namlik sig‘imini aniqlashda, uzunligi 18-20 sm diametri esa, 3-5 sm bо‘lgan zanglamaydigan metalldan yasalgan naycha tagiga tо‘r (setka) о‘rnatilgan asbobdan foydalaniladi. Mabodo, metall naychani topish mumkin bо‘lmasa, xuddi shu uzunlik va kenglikdagi shisha naylardan ham foydalanish mumkin. Buning uchun shisha nayning bir uchiga doka tortib bog‘lanadi, doka tо‘r (setka) vazifasini bajaradi.
Kerakli asbob va reaktivlar: Tuproq, byukslar, tagiga temir setka qо‘yilgan silindr, quritgich shkaf, eksikator, tarozi, tarozi toshlari, filtr qog‘oz, shtativ.
Ishni bajarish tartibi: Har ikkala usul bilan tayyorlangan naychalarning diametri mos keladigan qilib filtr qog‘ozidan doirachalar kesib olinadi. Doirachalar nay ichiga tushirilib, tо‘r yoki doka ustiga ehtiyotkorlik bilan yirtmasdan qо‘yiladi va ozgina suv sepiladi. Keyin esa naychaning hо‘llangan qog‘oz bilan bо‘lgan og‘irligi tarozida aniqlanadi.
Og‘irligi ma’lum bо‘lgan naychaning tо‘rtdan uch qismiga namligini aniqlash uchun olingan tuproqdan solinadi va uning tuproq bilan bо‘lgan og‘irligi qaytadan tarozida tortib olinadi. Naychaning suvga tushirganda quyidagilarga e’tibor berish kerak:
Stakandagi suv balandligi, naycha tagiga о‘rnatilgan tо‘r yoki dokadan kamida 3-4 sm yuqori bо‘lishi kerak.
Naycha tagidagi tо‘r yoki dokadan suvning erkin holda tuproqqa о‘tishini ta’minlash uchun uning ostiga shisha yoki yog‘och tayoqchalar qо‘yilishi kerak.
Shu tartibda suvga tushirilgan naycha 24-48 soat davomida stakanda tutiladi. Tajribaga ajratilgan vaqt tamom bо‘lishi bilan naycha stakandan olinadi va undagi ortiqcha suv oqib tushgunga qadar shtativga osib qо‘yiladi. Sо‘ngra esa naychadan oqayotgan suv tomchilarining tugashi bilan uning atrofi filtr qog‘ozi bilan quritiladi va tarozida tortiladi. Olingan natija ma’lumotlari jadvalga yozib olinadi.
Tuproq shimib olgan suvning foiz miqdori quyidagicha hisoblab topiladi.
80,54 - 100 %
17,96 - X
X =17,96 x 100/80,54=22, 29 %
Demak, tarkibida 19,935% nam bо‘lgan tuproq, qо‘shimcha 22,29% suvni shimib olar ekan.
Tuproqning namlik sig‘imini aniqlashda olingan natijalar