O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Yüklə 2,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Integratsiya
|
Kompyuter axborot texnologiyasi
atamasini emas, balki yangi atamasini ancha aniqroq deb hisoblash zarurga o‗xshaydi, chunki u uning tuzilishida nafaqat kompyuterlardan foydalanishga asoslangan texnologiyani, balki boshqa, ayniqsa, telekommunikatsiyalarni ta‘minlaydigan, texnika vositalarga asoslangan texnologiyalarni ham aks ettiradi. Bunday texnologiyalar raqamli texnologiyalar hisoblanadi 22 . O.Turdiqulov integratsiyaga quyidagicha ta‘rif bergan: ―Integratsiya tarqoq, bo‗lak-bo‗lak, ayrim-ayrim holdagi narsalarni bir butun, yaxlit, tizimlashgan holatga keltirish, tabiat haqidagi bir butun bilimlar majmuasi, turli fanlarga oid bilimlarni yagona maqsadni hal etishga yo‗naltirishdir. U olamning yaxlitligi (bir butunligi) ni ifodalaydi‖ Integratsiya deganda, predmetlararo bog‗lanishda qo‗llaniladigan turli predmetlarni o‗zaro kelishilgan holda o‗qitilishidan, ularning o‗zaro keskin ta‘sirlashish darajasiga o‗tish orqali o‗qitish ekanligini yaxshi anglash lozim . Ma‘lumki, integratsiya (inglizcha ―integratio‖ so‗zidan olingan bo‗lib, qismlarning tiklanishi, birlashishi degan ma‘noni anglatadi) ayrim bo‗laklarning yoki elementlarning bir-biriga qo‗shilishi, bir butunga aylanishi, yaxlitlanishidir (ensiklopedik lug‗atdan). Ensiklopedik va ilmiy adabiyotlarda ―integratsiya‖ atamasini turli jinsdagi qismlar va elementlarni bir butunga birlashtirish bilan bog‗langan rivojlanish jarayoni sifatida tushuniladi. Yu.I. Dik, A.A. Pinskiy, V.V. Usanovlar ―O‗quv rejasi va uni takomillashtirish‖ nomli maqolasida ―o‗quv fanlarini integratsiyalash, o‗quv rejasini va shu bilan birga ta‘limning barcha tizimlarini takomillashtirishning muhim vositasi bo‗lib qoladi‖ deb ta‘kidlanadi. Integrativ darslar ishlanmasini ishlab chiqishda P.F. Fedorets integrativ tematik yondashuvni tavsiya qiladi . Integrativ tematik yondashuvda ta‘lim jarayonining tarkibiy, metodik va tashkiliy birligi deb dars emas, balki o‗quv fanning o‗zi yoki uning bo‗limi olinadi. Integrativ-tematik yondashuv, muallifning fikricha, o‗rganilayotgan mavzu, o‗quv fanining boshqa mavzulari bilan bog‗langan bo‗lishi yoki boshqa fan mavzulari bilan bog‗anishni o‗rnatish, boshqacha aytganda, 21 Michael Henderson, Geoff Romeo. Teaching and Digital Technologies Cambridge University Press 2015, r. 15-16. 22 Michael Henderson, Geoff Romeo. Teaching and Digital Technologies Cambridge University Press 2015. r. 20-21. 35 o‗rganilayotgan mavzu bo‗yicha bir vaqtning o‗zida fanlararo, fan ichidagi aloqalarni aniqlashga imkon beradi I. Kolojvari va L. Sechimkovalarning fikricha, integratsiya darajasi faqatgina integrativ masalalar yordamida aniqlanadi. Bu birinchi navbatda, integrativ kursdagi u yoki bu masala bo‗yicha hosil qilinadigan umumo‗quv ko‗nikma va malakalarni shakllantirish jarayoni bilan bilishga bo‗lgan qiziqishni intensifikatsiyasidir A.V. Zolotareva umimiy va qo‗shimcha ta‘limda integratsiya jarayonini boshqarishni bir nechta jihatlarda ko‗rib chiqqan: Birinchidan, integratsiya – har xil ta‘lim muassasalarining umumiy ta‘lim doirasida o‗zaro aloqalarning mustahkamligi, tartiblanganligi bilan xarakterlanuvchi, hamda bunday holatga erishishni ta‘minlovchi jarayon. Ikkinchidan, u subyektlar (talabalar, ularning ota-onasi va o‗qituvchilari) faoliyati darajasida namoyon bo‗ladi. O‗quv rejalari va ta‘lim dasturlari darajasida integratsiyani o‗rnatish muhim ahamiyat kasb etadi, ya‘ni o‗qituvchilarga talaba ongida olamning yaxlit manzarasini shakllantirishga, yangi konsepsiyalarni ishlab chiqishga, ta‘limning yangi maqsadlari, mazmuni, shakllari va metodlarini aniqlashga imkon beradi. Uchinchidan, integratsiya ichki (muassasalar ichida) va tashqi (bitta muassasadan tashqarida) bo‗lishi mumkin. To‗rtinchidan, integratsiya tizimini yaxlitlikka olib boruvchi muhim ko‗rsatkichidir. Faqat yaxlit bo‗lgan ta‘limiy muhitdagina mukammal shaxs shakllanadi. Pedagogik adabiyotlar tahlili shuni ko‗rsatdiki, integrativ ta‘lim mohiyati haqida yagona fikr mavjud emas. Biroq barcha mualliflar, bunday ta‘limning samarador ekanligini va uning ta‘limga qo‗yilgan zamonaviy talablariga mosligini ta‘kidlaydilar. Ta‘lim integratsiyasining mohiyatini tushuntirishda, pedagog va metodist olimlar o‗rtasida o‗zaro hamjihatlik, hamfikrlik yo‗q. Bu esa o‗z navbatida, integratsiya muammosi hali yetarlicha to‗la ishlanmaganligini ko‗rsatadi. Integrativ darslar tuzilmasiga mos u yoki bu talablarni qo‗yadigan metodik tizim to‗la ishlanmaganligi esa bu boradagi asosiy muammolardan biri hisoblanadi. Kompyuterli ta‘lim to‗g‗risidagi qarashlarning paydo bo‗lganiga yarim asr bo‗lyapti. Kompyuterli ta‘lim harakati AQSh larida 1955-yilda, sobiq Ittifoqda 1965- yilda boshlangan edi. Ta‘limga kompyuterlarni tatbiq qilish bizning respublikamizda esa 1985-yillarda boshlandi. Ana shu tarixan qisqa vaqt ichida ta‘limni kompyuterlashtirish muammosi sohasida ancha yutuqlarga erishildi: kompyuterli ta‘lim muammolariga qiziquvchi mutaxassislar yetishib chiqdi; «kompyuter», «kompyuterlashtirish», «dastur vositalari» kabi qator tushunchalar va ularga oid atamalar o‗zaro muloqot, fikrlashuv vositasiga aylandi; maktab o‗qituvchilari, o‗quvchilarining aksariyati kompyuter bilan ishlash yo‗llari, texnologiyasini egallab oldi, qolaversa, jamiyatimiz a‘zolarining «kompyuter savodxonligi» oshdi; yildan- yilga ta‘lim tarmoqlarining kompyuter ta‘minoti yaxshilanib, boyib bormoqda. Endigi asosiy vazifa ta‘limni kompyuterlashtirishning mukammal nazariyasini yaratish. 36 Yuqorida o‗tkazilgan tahlil ta‘limni kompyuterlashtirish muammosidagi ayrim tushuncha, atamalarni izohlash, ularning mazmuni, hajmini chegaralash imkoniyatini beradi. Haqiqatan ham, «o‗rgatuvchi dastur» bilan «amaliy dasturlar paketi», «avtomatik o‗qitish tizimi» bilan «avtomatlashtirilgan o‗qitish tizimi» kabi qator tushunchalarga izoh bermasdan, ularni qanday ma‘noda ishlatishimizni oldindan belgilamasdan ta‘limni kompyuterlashtirish muammosi bo‗yicha tadqiqot o‗tkazish qiyin. Mutaxassislar nutqida, ularning tadqiqotlarida «amaliy dasturlar paketi», «uskunaviy pedagogik vositalar» atamalari tez-tez uchrab turadi. Lekin amaliy dasturlar paketi boshqa ma‘noni anglatadi. Masalan, Windows operatsion tizimida matnlarni tahrirlash uchun Word, tasvirlarni qayta ishlash uchun Paint, taqdimotlarni hosil qilish uchun PowerPoint, ma‘lumotlar ombori bilan ishlash uchun Access ilovalari mavjud. Ular birgalikda amaliy dasturlar paketini tashkil etadi. |