Heyət n darə ed lm



Yüklə 4,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə33/54
tarix05.03.2017
ölçüsü4,61 Mb.
#10133
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   54

Fəaliyyət analizi və    qiymətləndirmə meyarlarının formula 

edilməsi.  Bu  mərhələ  çərçivəsində  qiymətləndirmənin  məzmunlu 

ə

sasının  təməli  qoyulur.  Qiymət  verilənlərin  fəaliyyət  spesifikasından 



və bununla əlaqədar qiymət meyarlarından asılı olaraq nəticədə konkret 

metodlar,  metodikalar  və  prosedurlar  seçiləcək.  Cədvəl  15.2-də 

məqsədldərinə  görə  müxtəlif  olan  QM  proqramlar  hazırlanarkən  bu 

mərhələ çərçivəsində tapşırığın təsviri və işin tutumu təqdim olunub.   



Cədvəl 15.2 

 

Məqsədə görə QM tipləri 

 

ş



in məqsəd və tutumu

 

 



 

1. Yeni əməkdaşların yığımı 

 

 

 



 

 

2.Əməkdaşların  potensialının  qiymət-



ləndirilməsi 

 

 



 

 

 



3. Təlim üçün qiymətləndirmə 

 

 



Fəaliyyətin analizinə görə 

 

Ə



məkdaşların  yerinə  yetirdiyi  professional 

vəzifələrin konkretləşdirilməsi. 

Məqsəd-fəaliyyətin  təsvirinin  namizədə    əsas 

vəzifələrin,  şərtlərin,  formal  tələblərin  sa-

dalanması ilə formalaşdırılmasıdır. 

 

Müəyyənləşdirmə  baxımından  fəaliyyətin  ana-



lizi: 

1)fəaliyyətin  həyata  keçirilən  növlərinin 

müvəffəqiyyət indikatoru ; 

2) fəaliyyət şərtlərinin dəyişmə perspektivi ; 

3)yeni  fəaliyyət  növlərinin  müvəffəqiyyət 

indikatorları; 

4) qrupun sosial-psixolci «portreti»; 

 

xtisaslaşmanın  minimal  nəzərə  alaraq  təş-



kilatın  spesifikasının  nəzərə  alınması  ilə  idarə 

etmə fəaliyyətinin analizi. 

Məqsəd-tipik  vəzifələr  dairəsinin  formalaş-

dırılmasıdır (vəzifə dərəcəsinə uyğun olaraq). 



 

 

 

 



299 

QM texnologiyası fəaliyyət analizinə aşağıdakı əsas tələblər irəli 

sürülür: 

•  Təşkilatın mədəniyyət spesifikası və təşkilatda şəxslərarası və 

qruplararası  qarşılıqlı  əlaqələrin  xüsusiyyətləri  kimi  dəyişən  məqam-

ların mütləq nəzərə alınması; 

•  Fəaliyyət  və  onun  strukturlarının  formalaşdırlma  dərəcəsinin 

nəzərə alınması; 

•  Öyrənilən fəaliyyətin və onun təşkilinin hərtərəfli analizi; 

•  craçının həll etdiyi bütün tapşırıqlar dairəsinin mütləq nəzərə 

alınması. 

Qiymətləndirmə proseduru. Məqsəd, vəzifə, iştirakçılarının sayı,   

                                                  müddət  və  QM-nin  aparılması  şərtlə-

rinə  uyğun  olaraq  təşkilati  plan  tərtib  olunur.  Mövcud  texnologiya  ele-

mentləri əsasında yığımının qiymət meyarları ilə əlaqəsi olan qiymət pro-

sedurlarının  aparılması  proqramı  hazırlanır.  Layihələndirmənin  mahiyyəti 

təşkilat  üçün  lazım  olan  bütün  şərtlərin  və  yekun  qiymətlərin  çıxarılması 

üçün  lazımi  və  yetərli  həcmdə  informasiyanın  alınmasını  təmin  edən 

qiymət  prosedurlarının  optimal  miqdarının  tətbiq  edilməsinin  nəzərə 

alınmasından ibarətdir.     

QM-nin konkret proqramları yaradılarkən əhəmiyyətli məqamlar 

bunlardır: 

1.

  Qiymətləndirilənlərin sayı; 



2.

  ş üçün cəlb olunan müxtəlif profilli mütəxəssislərin sayı; 

3.

  Qiymətləndirmənin aparılmasının müddəti; 



4.

  Maddi-texniki təminat. 

1.

  Proqramın  kadr  təminatı.  Qiymətləndirmə  mərkəzinin  hazır-



lanması  və  aparılması    zamanı  aşağıdakı  əsas  professional  mövqeləri 

ayırmaq olar: 

• layihənin meneceri; 

• layihələndirici; 

• nəzarətçi; 

• psixodiaqnost; 

• qrup işinin təşkilatçısı; 

• intervü alan; 

• müşahidəçi-ekspert; 

• məlumatların ilkin işlənməsi üzrə operator. 

Qısaca  olaraq  onların  məzmununa  və  verilmiş  mövqedə  işə  yö-

nəlmiş  mütəxəssislərin  malik  olmalı  olduğu  şəxs-iş  xarakteristikasına 



 

300 


 

baxaq (cədvəl 15.3). 



                                                      Cədvəl 15.3 

Fəaliyyətin    məzmunu 

Şə

xs-iş xarakteristikası və tələbələr    



Layihə meneceri 

  Sifarişçi  ilə  işin  təşkili  (qiymətləndirmənin 

məqsədləri  barədə  informasiyanın  toplanması, 

layihənin şərtlərinin razılaşdırılması) 

Layihənin maliyyə və kadr menecmenti   

 

Planlaşdırmaq və layihələndirmək bacarığı   



nformasiyanı operativ işləmək bacarığı   

Təşkilatçılıq qabiliyyəti 

Danışıqları aparmaq bacarığı   

Təşəbbüskarlıq 



Layihələndirici 

Layihənin  menecerinin  təqdim  etdiyi  şərtlərə 

uyğun  olaraq  qiymətləndirmə  aparılması  pro-

qramının  hazırlanması:  həcm  müddət,  qiymət-

ləndirmə  nəticələrin  təqdim  olurması  üsulları, 

texniki təminat, ekspertlərin sayı və tərkibi 

 

Planlaşdırmaq və layihələndirmək bacarığı; 



Analitik qabiliyyət; 

Qeyri-standartlıq, yaradıcılıq; 

Nəticənin əldə olunmasına istiqamətlənmə ; 

QM mütəxəssisi qismində iş təcrübəsi 

Qrup  tədbirləri  və  qruplararası  qarşılıqlı  fəa-

liyyətin təşkili təcrübəsi 



Nəzarətçi   

QM  aparılmasına  rəhbərlik,  cəlb  olunmuş  işçi 

personalın  qiymətləndirilməsi  və  hazırlığı, 

diaqnostik  informasiya  keyfiyyətinin  təmin 

olunması 

 

Lider potensialı ; 



Qrupun işini təşkil etmək bacarığı; 

Nəzarət üsullarına yiyələnmə; 

Kommunikativ bacarıq; 

QM mütəxəssisi qismində iş təcrübəsi, QM-nin 

ə

sas


 

professional rolları üzrə nəzəri və praktiki 

hazırlıq.

 

Psixodiaqnost 

Test  informasiyasının  toplanması  (test  pro-

sedurlarının aparılması) alınmış nəticələrin təf-

siri,    meyarlara    görə    ilkin    test           

informasiyalarının  təsvirinə  (qiymətləndirilmə-

sinə) keçirilməsi. 

 

Lider potensialı 



Qrupun işini təşkil etmək bacarığı 

Nəzarət üsullarına yiyələnmə 

Kommunikativ bacarıq 

QM  mütəxəssis  iş  təcrübəsi.  QM-ın  əsas  pro-

fessional rolları və praktiki hazırlıq 

 

ş



in təşkilçisi 

Qiymətləndirmənin təşkilati-texniki təminatı. 

Mütəxəssislərin işinin təşkili. 

Elmi-tətbiqi  işlənmə  sahəsində  menecer  işi 

təcrübəsi 

ntervü alan 

Fərdi  diaqnostik  informasiya  toplanması 

məqsədi  ilə  fokuslaşdırılmış  intervüyə  hazırlıq 

və  onun  aparılması,    meyarlara  görə  ilkin 

informasiyalarının 

təsvirinə 

(qiymətləndirilməsinə) keçirilməsi 

 

Kommunikabellik   



Ə

laqəyə meyllilik 

Təmsilçilik keyfiyyəti 

Müşahidəçilik 

Fərasətlilik 

Verilmiş qaydalar üzrə işləmək bacarığı 



şahidəçi-ekspert 

Sınaqdan  keçənlərin  testdə,  qrup  işində,  in-

tervüdə,  iştirak  prosesində  davranış  informa-

siyalarının  toplanması,  meyarlara  görə  ilkin   

davranış  informasiyalarının  təsvirinə  (qiymət-

ləndirilməsinə) keçirilməsi 

 

Diqqət; 


Çalışqanlıq 

Müşahidəçilik; 

Detallara ayırmaq bacarığı; 

Təlimə olan bacarıq ; 

Partnyorun anlaşılmasına yönəlmə. 

 


 

 

 



301 

Nəzarətçi 

Sınaqdan  keçənlərin  testdə,  qrup  işində, 

intervüdə,  iştirak  prosesində  davranış  informa-

siyalarının  toplanması,  meyarlara  görə  ilkin   

davranış  informasiyalarının  təsvirinə  (qiymət-

ləndirilməsinə) keçirilməsi 

 

Kommunikabellik   



Ə

laqəyə meyllilik 

Təmsilçilik keyfiyyəti 

Müşahidəçilik 

Fərasətlilik 

Verilmiş qaydalar üzrə işləmək bacarığı 



Məlumatların ilkin    işlənməsi üzrə operator 

Test  prosedurları  məlumatlarının  kompüterə 

daxil edilməsi, məlumatların ilkin işlənməsinin 

təşkili,  informasiyaların  məlumatlar  bazasına 

daxil edilməsi 

Dəqiqlik 

Diqqət 

Yüksək iş tempi 



Şə

xsi kompyuterlə işləmə 

 

QM-nin hazırlanmasında və keçirilməsində iştirak edən mütəxəssislərin 



ə

sas  hissəsi  menecer  tərəfindən  cəlb  olunur  və  onlar  işi  personalın 

qiymətləndirilməsinin aparıldığı təşkilatın əməkdaşları olmurlar.   

Xüsusi  yeri  layihənin  meneceri  tuta  bilər  o,  işçi  personalın 

qiymətləndirilməsi və seçilib ayrılması məsələlərinə məsuliyyət daşıyan 

müəssisənin kadr xidmətinin əməkdaşı ola bilər. Təcrübənin göstərdiyi 

kimi iri müəssisələr işçi personalın müxtəlif kateqoriyasının qiymətlən-

dirilməsini  aparan  özlərinin  daimi  fəaliyyət  göstərən  xidmətini  ya-

ratmağa  meyllidirlər.  Bu  halda  layihənin  meneceri  qiymətləndirmənin 

məqsədini  formula  etməyi,  fəaliyyət  analizini  aparan  və  qiymətlən-

dirmə meyarlarının siyahısını formalaşdıran mütəxəssislər cəlb etməyi, 

layihələndiriciyə  və  digər  bütün  mütəxəssislərə  tapşırıq  qoymağı 

bacarmalıdır.   

2.  Ekspertlərin  (müşahidəçi-qiymətləndiricilərin)  təlimi. 

Müşahidəçi-ekspertin  xüsusi  mövqeyinə  baxaq-bu  mütləq  təşkilatın 

özünün  əməkdaşı  olmaldır.  Qeyd  olunduğu  kimi,  QM  təşkilatın  mə-

dəniyyət və fəlsəfəsinin bütün xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla işçi per-

sonalın qiymətləndirilməsini aparmağa imkan verir. Məhz müşahidəçi-

ekspertin  qiymətləndirmədə  iştirakı  belə  bir  imkan  verir.  Müşahidəçi-

ekspert  qismində  çalışmağa  çox  vaxt  hazırda  qiymətləndirilənlərin 

işlədiyi  yerdə  çalışmış  mütəxəssislər  dəvət  olunur.  Çox  vaxt  ekspert 

olaraq  sınaqdan  keçirilənlərdən  vəzifəsinə  görə  bir  pillə  yuxarı  olan 

onların  rəhbərləri  çıxış  edir.  Bu  ekspertin  malik  olduğu  fəaliyyətin 

məqsəd  və  məzmunu  barədə  təcrübə  və  biliyin  tamamını  istifadə  et-

məyə  imkan  verir.  Ekspertlər  qismində  təşkilatın  kadr  xidməti  əmək-

daşlarının cəlb olunması məqsədəuyğundur.   

QM  ekspertlərin  daxil  edilməsindən  əvvəl  işə  olan  namizəd-

lərin  müşahidəçi-ekspert  qismində  seçim  və  təlimnin  xüsusi  proqramı 



 

302 


 

aparılır.  Proqramın  aparılması  zamanı  namizədlərin  şəxsi-iş  keyfiyyət-

lərinin qiymətləndirilməsi (gələcək ekspertlərin prosesin özünə daxil edil-

məsi,  onların  təcrübə  əldə  etməsi  məqsədi  ilə),  onların  siyahı  və  qiymət-

ləndirmə  meyarlarının  təsviri,  tətbiq  edilən  prosedurlarla,  qiymətlən-

dirmənin  aparılması  proqramı  ilə  tanışlığı    həyata  keçirilir.  Müşahidə  və 

qiymətləndirmə treninqinə xüsusi diqqət ayrılır.   

 

15.2.Qiymətləndirmə mərkəzi proqramının         

          reallaşdırılması 

 

Hər  kəsin  qarşısında  vurma  cədvəli  asılıb  və  əlinin  altında  isə  silinə 



bilən  lövhəcik:  ustanın  hər  etdiyi  –  cədvələ  baxır  və  başa  düşərək 

müqayisə  edir,  sonra  lövhəcikdə  bir  şey  yazır,  başqasını  silir  və  də-

qiqləşdirmə aparır, rəqəmlərdə yazılanlar işdə də özünü göstərir. 

N.A.Leskov. Solaxay 

 

Qiymətləndirmə proseduruna girişQM proqramı iş proseduruna   

                                                              girişlə  başlanır.  Bu  mərhələnin 

məqsədi  sınaqdan  keçrilənlərlə  əlaqəyə  girmək,  onların  işinin  məqsəd 

və  prinsipləri  ilə,  işçi  personalının,  gün  reqlamenti  ilə,  gözlənilən 

nəticələrlə  tanışlığıdır.  Mütəxəssislər  qrupu  və  sınaqdan  keçirilənlər 

qrupu  arasında  əlaqə  yaratmaq,  ekspert  hallarında  qaçılmaz  olaraq 

ə

mələ gələn gərginliyin aradan götürülməsi çox vacibdir. 



Buna aşağıdakı örnəklərlə nail olunur: 

1)

 hər bir qiymətləndirilənlə qarşılıqlı əlaqə maksimal dərəcədə 



şə

xsləndirilmiş olmalıdır (sınaqdan keçrilən kimi, mütəxəssisin də, yəni 

QM-nin  hər  bir  iştirakçısının  soyadının,  adının  və  atasının  adının 

göstərildiyi kiçik cədvəli olmalıdır); 

2)

 qiymətləndirilənlərin onlarla kimin işlədiyinə dair dəqiq tə-



səvvürü  olmalıdır  (təşkilatı,  qiymətləndirməni  aparanları,  bütün  mütə-

xəssisləri,  seminarın  təşkilatçılarını  təqdim  etmək,  gələcəkdə  təşki-

latçılarla  əlaqənin  saxlanılması  mümkün  olduğu  koordinatlar  qoymaq 

lazımdır); 

3)

 bütün  gözlənilməzlikləri  minimuma  endirmək  lazımdır  (işə 



başlamazdan  əvvəl  hər  bir  qiymətləndiriləninin  hansı  çalışma  üçün 

hansı  qrupda,  hansı  auditoriyada,  hansı  vaxtda  olmalı  olduğunu  dəqiq 

bilməsi arzu ediləndir); 


 

 

 



303 

4)

 qiymətləndirilən  hər  hansı  əlavə  gərginliyə  məruz  qalma-



malıdır  (iş  yeri  rahat  şəkildə  təşkil  olunmalıdır,  işdə  fasilələrə 

ə

vvəlcədən baxmaq lazımdır, iş gününün adi rejimi maksimal dərəcədə 



adi gündəkinə yaxın olmalıdır). 

Prosedura giriş zamanı QM texnologiyasının özünü, tətbiqin əsas 

sahələrini, alına bilən nəticələri təqdim etmək məqsədəuyğundur. Qiymət-

ləndirilənənləri ümumi formada qiymət meyarları ilə tanış etmək, mövcud 

konkret  proqramın  artıq  harada  tətbiq  edilməsi,  qiymətləndirmədən  nə 

qədər insanın keçməsi, alınmış nəticələrin nə dərəcədə etibarlı olması, əldə 

edilmiş informasiyaların necə təqdim olunması və onun necə istifadə oluna 

biləcəyi  haqda  danışmaq  lazımdır.  nformasiyanın  məxfiliyinə,  onun 

qorunmasının  gizliliyinə  xüsusi  diqqət  ayrılmalıdır.  Giriş  prosedurunu  iş 

proqramının hər bir qrup üçün qruplar üzrə bölmək və konkretləşdirməklə 

yekunlaşdırmaq məqsədəuyğundur.   

Qiymətləndirmə prosedurunun   

    reallaşdırılması.                      Qiymətləndirmə mərkəzində aşağıdakı   

                                                      əsas metodlar istifadə olunur. 



1.Xüsusi  çalışmalar.  Keçirmənin  məqsədi-  qiymətləndirmə 

fəaliyyəti  üçün  xarakterik  olan  tipik  iş  hallarını  modelləşdirməkdir,  onlar 

ilk  növbədə  QM  iştirakçılarının  professionallıq  səviyyəsini,  eləcə  də 

təfəkkür və təşkilatçılıq qabiliyyətini    qiymətləndirmək imkanı verirlər. 



2.Müsahibə. Aparılmasının məqsədi- yekun qiymətləndirmənin 

maksimal obyektivliyinə nail olmadan üçün qiymətləndirilənin özündən 

professional  məqsədlər  və  dəyərlər,  təşkilatçılıq  qabiliyyəti,  kommu-

nikativlik  və  şəxsi  keyfiyyətləri  barədə  informasiya  almaqdır.  Müsa-

hibədə  aydınlaşdırmaq  mümkündür:  iştirakçının  qarşısına  qoyduğu 

məqsədlərin  reallıq  və  professional  istiqamətini,  xüsusi  nailiyyət  və 

uğursuzluqlarının səviyyəsini qiymətləndirmə, xidmət üzrə professional 

inkişaf və irəli çəkilmə, ümumi maraqların dairəsi. 



3.Qrup  çalışması.  Kollektiv  fəaliyyət  hallarının  modelləşdiril-

məsi  və  onlarda  insan  davranışının  tipik  üsulları  vasitələri,  eləcə  də 

insanlar üçün ümumi olan məsələlərin həlli zamanı onların qrupda qar-

ş

ılıqlı  əlaqələrinin  xüsusiyyətləri  haqda  informasiyanın  alınması 



məqsədi ilə istifadə olunur.  ştirakçıların qarşılıqlı əlaqələrinin müşahi-

dəsi  zamanı  məlumatlar  xüsusi  blanklarda  qeyd  olunur,  bəzən  texniki 

lentə yazma vasitələri-audio və videoaparatlar tətbiq olunur.   

Müşahidənin  nəticələrinə  görə  iştirakçıların  kommunikativliyi 

və  təşkilati  davranışları,  öz  baxışlarını  arqumentlərlə  əsaslandırmaq 


 

304 


 

qabiliyyyəti, sistemlilik, təfəkkürün dinamikliyi və çevikliyi, yaradıcılıq 

qiymətləndirilir.  Qrup  müzakirəsində  hər  bir  iştirakçının  mövqeyi-

diskussiyanın  təşkilatçısı,  professional  dəyərlərin  müdafiəçisi,  mənəvi 

dəyərlərin müdafiəçisi, tənqidçi, ideyalar generatoru müəyyənləşdirilir. 

Ə

gər  çalışma  real  olaraq  bir  yerdə  işləyən  insanların  kollektivində 



aparılırsa,  həmin  qrupda  qarşılıqlı  əlaqənin  tipik  sxemlərinin  effektiv-

liyini görmək və qiymətləndirmək olar. 



4.  Psixoloji  testlər.  Onların  məqsədi-təşkilatda  insan  davra-

nışına  əhəmiyyətli  təsir  göstərən  və  onun  professional  effektivliyini 

təyin  edən  keyfiyyətlər  barədə  informasiya  almaqdır.  Yaxşı  sınaqdan 

keçmiş  psixodiaqnostik  vasitələrin  tətbiqi  müxtəlif  namizədlərin  öz 

aralarında  nəticələrini,  eləcə  də  ümumi  və  qrup  normalarını  müqayisə 

etməyə  imkan  verir.  Testlərin  tətbiqi  təkcə  digər  metodikalar 

çərçivəsində alınmış informasiyaları dəqiqləşdirməyə yox, həm də daha 

qısa müddətə əldə edilmiş informasiyaları əlavə etməyə imkan verir. 



5.  Təşkilati-idarəçilik  oyunları.  Bu  QM  çərçivəsində  diaqnos-

tika prosedurlarının xüsusi növüdür. Oyunda təşkilatın və onun müxtəlif 

bölmələrinin  inkişaf  strategiyası  üzrə  həll  yollarının  hazırlanması 

məqsədi  ilə  idarə  etmə  hallarının  modelləşdirilməsi  baş  verir.  Digər 

metodlardan fərqli olaraq oyun konkret təşkilatın verilmiş anda müzaki-

rəsi vacib olan real problemlərinin materiallarına əsaslanır və namizəd-

lərin təfəkkür və idarəçilik qabiliyyətlərini, eləcə də onların təklif etdiyi 

konkret fəaliyyət proqramlarını qiymətləndirmək imkanı verir. 

Məqsəddən  və  qiymət  prosudurlarının  tərkibinin  qiymətlən-

dirmə meyarlarının konkret yığımından asılı olaraq, onların keçirilməsi 

qaydası konkret təlimat və tapşırıq əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər. 

Qiymətləndirmə prosedurlarının   

aparılması qaydaları.            Konsultasiya halından fərqli olaraq   

                                                qiymətləndirmə  sınaqdan  keçirilənlərdə 

böyük  gərginlik  yaradır.  Bu  şərtlər  daxilində  bir  tərəfdən  alınan  nəti-

cələrə  təhrifedici  təsir  göstərən  emosional  vəziyyəti  minimuma  endir-

mək,  digər  tərəfdən  diaqnostik  cəhətdən  vacib  olan  informasiyanı  itir-

məmək lazımdır. Məsələn, əgər insanın emosional inadkarlıq dərəcəsi, 

ekstremal hallarda əmək qabiliyyətinin səviyyəsi maraq dairəsindədirsə, 

qiymətləndirmənin aparılması proqramının özü elə qurula bilər ki, şəxsi 

informasiya həm nisbi komfort vəziyyətində, həm də yüksək  gərginlik 

şə

raitində  toplansın.  Gərginliyin  verilmiş  dərəcəsinin  müxtəlif  şəkil-



lərini  prosedurların  aparılması  qaydası  ilə  təsvir  etmək  olar.  Məsələn, 

 

 

 



305 

antiböhran  idarəçiliyi  üzrə  mütəxəssislərin  qiymətləndirilməsi  üçün 

proqramlardan  birində  günün  əvvəlində  və  sonunda  işin  effektivliyi 

barədə  məlumatların  tutuşdurulması  ilə  qiymətləndirilən,  eləcə  də 

zamanla qeyd olunan iki mürəkkəb test prosedurunun ardıcıl keçrilməsi 

yolu ilə verilən gərginlik vəziyyətində                     

  «Pik və uzunmüddətli stress, fiziki gərginliyə davam gətirmək 

qabiliyyəti» meyarından istifadə olunub.   

1.Qiymətləndirmə 

prosedurlarının 

aparılmasının 

ümumi 


qaydaları: 

1) QM çərçivəsində aparılan istənilən prosedurlar konsultasiya 

və  ya  təlim  məqsədi  ilə  istifadə  olunan  metodlardan  fərqli  olaraq 

maksimal dərəcədə geniş diaqnostik informasiyaların toplanmasına yö-

nəlməlidir.  Qiymətləndirmənin  aparılması  zamanı  ekspertin  bütün 

fəaliyyəti təlimə, konsultasiyaya və ya terapiyaya yox, sınaqdan keçiri-

lənin aktual imkanları haqda informasiyanın toplanmasına yönəlməlidir.   

Ə

lbəttə,  sınaqdan  keçrilənin  qiymətləndirmə  proqramında 



özünün iştirakı ona təşkilatın yeni qaydaları ilə tanış olmağa, öz hazır-

lığının  və  müəyyən  keyfiyyətlərinin  inkişaf  səviyyəsini  qiymətlən-

dirməyə imkan verir, lakin bu daha çox əlavə nəticədir. 

2) Qiymətləndirmə prosesində bütün sınaqdan keçirilənlərin iş 

şə

raiti  bərabər  olmalıdır,  nəticələrə  təsir  göstərə  bilən  bütün  kənar 



faktorların təsirini maksimal dərəcədə minimuma endirmək lazımdır. 

Qiymətləndirmə  apararkən  sınaqdan  keçrilənlərin  bir  proqram 

çərçivəsində  göstərdikləri  təzahürlərdə  bütün  fərqlərin  müxtəlif  iş 

şə

raiti  ilə  yox,  qiymətləndirilən  kefiyyətlərin  ifadəsinin  müxtəlif 



dərəcələri ilə əlaqədar olmasına əmin olmaq lazımdır.   

3)  Qiymətləndirmə  prosesində  adi  hallarda  sınaqdan  keçiri-

lənlərin  davranışı  haqqında  mötəbər  informasiyanın  alınması  çox 

mühümdür.  Bu  səbəbdən  qiymətləndirmə  prosedurlarının  aparılması 

zamanı    qiymətləndirilən  özünü  reallıqda  olduğu  kimi  yox,  ekspertin 

gözləntilərinə  uyğun  olaraq  aparanda  «ekspertiza  effektini»  aşağı 

endirməyə cəhd etmək vacibdir.   

QM  proqramlarında  tətbiq  olunan  testlər  ilk  növbədə  effektiv 

professional fəaliyyət üçün mövcud olan şəxs-iş keyfiyyətlərinin inkişaf 

səviyyəsi,  psixoloci  özəlliklər  barədə  ilkin  informasiyaların  (hipo-

tezanın  qurulması)  toplanmasına  yönəlib.  Bu  informasiya  xüsusi 

çalışmaların  aparlması,  qrup  şəklində  qarşılıqlı  əlaqələr,  müsahibə,  rol 

oyunları və s. zamanı dəqiqləşdirilə bilər. 


 

306 


 

2.  Testlərin  və  xüsusi  çalışmaların  keçirilməsinə  olan  ümumi 

tövsiyələrə aşağıdakıları aid etmək lazımdır:   

1) hər bir test və ya çalışmadan əvvəl aşağıdakıları ehtiva edən 

çox dəqiq və ciddi təlimat verilməlidir: 

•  iş  qaydasının  təsviri  (çalışma  mərhələləri,  nəticənin  qeydiyyat 

qaydaları, çalışmanın sonunda verilməli olan materialların tərkibi və s.); 

•  çalışma yerinə yetrilən zaman davranış qaydaları (müvəqqəti 

reqlament,  istifadə  oluna  bilən  vasitələrin  siyahısı,  sualları  nə  vaxt  və 

necə vermək, işi dayandırmaq olarmı və s.); 

2)  sınaqdan  keçirilənlərin  işini  dayandırmaq  və  onlardan  hər 

hansı başqa prosedurların yerinə yetirilməsinə ayrılmasını xahiş etmək 

tövsiyə  olunmur  (əgər  qiymətləndirilən  keyfiyyətlər  arasında  xüsusi 

parametr yoxdursa); 

3)  testin  doldurulması  prosesində  iştirakçının  necə  işlədiyinin 

müşahidəsini  aparmaq  məqsədəuyğundur-bu  psixoloji  və  iş  key-

fiyyətləri barədə əlavə informasiya toplamaq imkanı verir. 

QM proqramlarında qrup çalışmaları insanın adi əmək hallarına 

yaxın  olan  vəziyyətlərdə  real  davranışının  ifadə  olunduğu  informasiya 

toplamaq  imkanı  verir.  Test  prosedurları  və  yazılı  çalışmaların  məlu-

matlarının  tutuşdurulmasında  alınan  informasiya  fərdi  xüsusiyyətlər 

barədə hipotezanı dəqiqləşdirməyə və davranış vasitələrinin repertuarını 

konkretləşdirməyə imkan verir.   

3.  Qrup  çalışmalarının  keçirilməsinin  ümumi  qaydalarına 

aşağıdakıları aid etmək lazımdır: 

1)  qrup  işinin  aparıcısı  (fasilitator)-qrupun  işini  elə  qurmalıdır 

ki,  iştirakçıların  özlərinin  maksimal  dərəcədə  aşkar  olunmasına  imkan 

versin. Fasilitatorun işini görünməyən, lakin onsuz heç bir düşünülmüş 

tryukun  alınmadığı  fokusçunun  köməkçisinin  işi  ilə  müqayisə  etmək 

yerinə  düşərdi.  O,  həmişə  qrupun  işini  hər  bir  iştirakçıya  qabil  oldu-

ğ

unu  göstərmək  imkanı  verən  istiqamətə  yönəltməyə  hazır  olmalıdır. 



Öz rolunu uğurla ifa etmək üçün fasilitatora lazımdır: qrupun və hər bir 

iştirakçının avtoritetinə çevrilmək, qrupdan özünəməxsus «etimad rəyi» 

almaq,  əks  təqdirdə  onun  fəaliyyəti  qrup  işinin  çevik  aparılmasını  bir 

kənara qoyaraq bloklana bilər; 

2)  qrup  çalışmalarının  müşahidəçilərinin  minimal  dərəcədə 

qrup  işinə  daxil  olması  və  əlavə  stimullaşdırma  əhəmiyyətli  dərəcədə 

davranış  mənzərəsini  təhrif  edə  bildiyindən  müstəqil  olaraq  konkret 

iştirakçının  və  ya  bütövlükdə  qrupun  davranışına  təsir  göstərməyə 



 

 

 



307 

çalışmaması arzu ediləndir.   



QM-nin  bütün  iştirakçılarının  işini  ümumi  görüşlə  yekun-

laşdırmaq  məqəsədəuyğundur.   

Belə  görüşün  məqsədi  günün  yekununu 

vurmaq,  işin  simvolik  başa  çatması,  gərginliyin  aradan  qaldırılması  və 

ə

laqədən  çıxmaqdır.  Bir  qayda  olaraq  QM-nin  bütün  iştirakçıları  (həm 



sınaqdan  keçənlər,  həm  də  ekspertlər)  bütöv  intensiv  iş  günündən  sonra 

psixi yorğunluq kimi, fiziki yorğunluq da hiss edirlər. Bir neçə prosedurdan 

sonra  iştirakçılarda  məmuniyyətsizlik  hissi  əmələ  gələ  bilər.  Gərginliyi 

aradan  qaldırmaqdan  ötəri  bütün  meydana  çıxan  suallara  cavab  vermək, 

ə

gər  soruşulursa,  əlavə  informasiyalar  təqdim  etmək  lazımdır.  Mövcud 



konkret  proqramın  artıq  harada  tətbiq  olunması,  onda  nə  qədər  insanın 

iştirak  etməsi  barədə  danışmaq,  alınmış  informasiyanın  ciddi  məxfiliyi 

haqda  bir  daha  xatırlatmaq  faydalıdır.  Əgər  «əks  əlaqə»  proseduru-fərdi 

nəticələrin  təqdim  olunmasını  keçirməyə  imkan  varsa,  onun  keçirilməsi 

günü, vaxtı və yeri barədə razılığa gəlmək lazımdır.   


Yüklə 4,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   54




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin