Yığım
Seçim
1. Müsabiqənin keçirilməsinin gərəkliliyi barədə qərar qəbul
edilməsi
+
+
2. Müsabiqə (seçki) komisiyyasının yaradılması
-
+
3. Müsabiqə seçki komissiyalarının fəaliyyətini reqlament edən
normativ sənədlərin hazırlanması və təsdiq edilməsi
-
+
4. Müsabiqə keçirilməsi barədə elan edilməs
0
+
5. Müsabiqə əsas mərhələsinin proqramının hazırlanması
0
+
6. Müsabiqənin keçrilməsinin (müsabiqə komissiyasının
yığıncağı) əsas (bəzi hallarda yekun) mərhələsinin proqramının
təsdiqlənməsi
0
+
7. Mütəxxəssislərin yığımı və elmi müşayiət qrupunun
formalaşdırılması
0
+
8. Müsabiqənin keçirilməsi üçün lazımi vasitələrin hazırlanması
0
0
9. Müsabiqənin əsas və yekun mərhələrinin maddi-texniki
təminatı üzrə təşkilatı-texniki qrupun yaradılması
0
+
10. Referatların hazırlanması və qiymətləndirilməsi
0
+
11. Materialların müsabiqə komissiyasının yığıncağında
baxılmasına hazırdanması
0
+
12. Müsabiqədə iştirak edən namizədlərin təqdim etdiyi sə-
nədlərə baxış (Müsabiqə komissiyasının iclası)
+
+
13. Müsabiqədə iştirak edən namizədlərin siyahısının
müəyyənləşdirilməsi
+
+
317
Ə
sas mə rhə lə . Müsabiqə proqramının formalaş dırılması.
Paradiqmalar, istifadə olunan metodlar təşkilatda
mürəkkəbləşən vəziyyətdən asılı olaraq seçiləndə müsabiqənin
keçirilməsinə çevik yanaşma nəzərdə tutulur (cədvəl 16.2).
Cə dvə l 16.2
darə
forması
Müsabiqənin paradiqması
Yığım
Seçkilər
Seçim
Bürorkratik
Dialoq
Kollektiv
Bazar
Demokratik
Optimal
Arzu olunan
Mümkün
Arzuedilməz
Mümkünsüz
Mümkünsüz
Arzuedilməz
Arzu edilən
Mümkün
Optimal
Arzuedilməz
Optimal
Mümkünsüz
Arzu edilən
Mümkün
Rəhbər vakant vəzifəyə namizədlərin seçiminin proqram və
seçkilərinin təşkil olunmasınabir neçə yanaşmaya baxaq.
1. Attestasiya üsulu. Xüsusi hazırlanmış personal-texnologiya
metodunun köməyi ilə namizədlə iş portretinin qurulması prinsipinə
ə
saslanıb. Metodun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, mövcud konkret
idarəçilik fəaliyyətinə uyğun olaraq 80 professional, iş və şəxsi
keyfiyyətindən siyahı hazırlansın. Bu keyfiyyətlər iş xarakteristikasının
lüğəti şəklində təsvir edilir. Hər bir attestasiyadan keçirilən üçün qiy-
mətləndirilən namizədi yaxşı tanıyan yuxarı rəhbərlərdən, tabeçilikdə
olanlardan və həmkarlardan ibarət ekspert qrupu təyin olunur. Eks-
pertlərdən təqdim olunan siyahısından həmin namizəd üçün müvafiq
olan keyfiyyətləri seçməyi xahiş edirlər. Keyfiyyətlərin kompüterdə iş-
lənməsindən sonra iş portreti alınır. Bu portretin keyfiyyəti ekspertlər
tərəfindən təklif olunan iş xarakteristikası lüğətinin frazalar siya-
hısından asılıdır. Kompüter obyektiv məlumatlarla (vəzifə, yaş, təhsil
və s.) yanaşı birmənalı olan 16 fraza xarakteristikadan ibarət hamının
anladığı mətninin olduğu hazır sənədi çapa verir. Ekspertlərin ano-
nimliyi təmin olunur.
14. Təlimat (müsabiqə iştirakçılarının müsabiqənin keçirilməsi
qaydaları ilə tanış edilməsi və müsabiqə iştiraka onlardan yazılı
razılıq alınması)
0
+
15. Müsabiqə iştirakçılarının yekun siyahısının təsdiq olunması
(müsabiqə komissiyasının iclası)
+
+
318
Ehtiyac yaranarkən qiymətləndirilən keyfiyyətlərin sayı 80-dən
istənilən məntiqə uyğun miqdara yüksəltmək olar, məlumatların EHM-
də işlənməsi alqoritmi artıq başqa cür olmalıdır.
Attestasiya üsulu xalis şəkildə seçim üçün tətbiq olunmur və bir
qayda olaraq söhbət və digər sınaq metodları ilə tamamlanır.
Personal-texnologiya bazasında müsabiqənin üstün cəhəti:
yüksək texnolocilik və strukturluluq. Bu yanaşma gənc mütəxəssislərin
rəhbər vəzifələr ehtiyatına müsabiqə ilə seçim zamanı xüsusi ilə effek-
tivdir. Xüsusi təlimdən sonra belə ehtiyatda olanlardan rəhbər vəzi-
fələrin yeni şəraitində iş üçün yaxşı hazırlanmış şəxslər alınır.
Çatışmazlıq-sərt strukturlaşdırmadır və bu səbəbdən yanaş-
manın qeyri standart şəraitlərdə tətbiqinin çətinliyidir.
2. Texniki oyun üsulu-kifayət qədər çətin və müxtəlif olan pro-
sedurlardır. ki prinsipial texniki oyun yanaşması məlumdur: 1) V.K.Ta-
rasovun menecer konsepsiyası əsasında ciddi strukturlaşdırılmış oyun
imitasiya prosedurları (personal-texnologiya), 2) təşkilat-fəaliyyət
oyunlarının bazasında (TFO).
K. Tarasovun menecer konsepsiyası
Beş lazımi idarəçilik blokuna yönəlib:
1) iş məktublarının, sərəncamların və əmrlərin tərtib edilməsi;
qanunların, nizamnamələrin, təlimatların hazırlanması;
2) ünsiyyət texnikası-açıq çıxışlar bacarığı, iş müşavirələrini
aparmaq, danışıqlar və iş söhbəti aparmaqdır;
3) saxlama texnikası və idarəçiliyin saxlanması-rəqabət
mübarizəsinin taktika və strategiyası, loyallığın təminatı və kadrların
motivasiyasıdır;
4) istehsalın təşkili-iş yerinə iddiaların qiymətləndirilməsi və
işə muzdla götürmə, texnologiyanın analizi, xronometrac və normal-
laşdırma, stimullaşdırma və əmək ödənişləri sisteminin seçilməsi,
istehsal fəaliyyətinin təşkilidir;
5) kommersiya fəaliyyəti-kreditləşmə və bank işi, ödəmə qa-
biliyyətinin proqnozlaşdırılması, pul emisiyyası və məhsul təminatı,
qiymət qoyulması və vergi siyasəti, firma və firma üslubunun dəyəri,
marketinq və məhsul formalaşdırılması, əmlakın hesabı və qorunması,
təsərüffat və kommersiya sui istifadəsinin qarşısının alınması texnikası,
ə
mlak formasının qarışması, səhmdar cəmiyyətlərin təşkili, seçki
kampaniyalarının təş kili, ictimaiyyə tlə ə laqə lə rin təş kili, reklamın
texnikası, konsultantların istifadə sidir.
TFO rəhbərlərin müsabiqəsi «marafon» formasında (doqquz və
319
daha artıq gün) həyata keçirilir və sistemli fikir fəaliyyəti metodolo-
giyasına əsaslanır. Gələcəklə iş, lahiyələndirmə və gələcək fəaliyyətin
proqramlaşdırılması təşkilati-fəaliyyət oyunları formasında həyata
keçrilir. TFO həm də əmək kollektivinin bir hissəsinin müəssisənin
inkişaf proqramının hazırlanmasına və onların namizədlərlə qarşılıqlı
fəaliyyətə daxil edilməsini nəzərdə tutur.
Təşkilati-fəaliyyət oyunu
TFO prosedurlarına uyğun olaraq dörd faza ayrılır. Birinci
fazada oyun kollektivi müəssisənin xarici sistemlərlə çoxobrazlı
funksional münasibətlər sxeminə çıxmağa çalışaraq, vəziyyətin sistem
analizini həyata keçiririr. Oyunların ikinci və üçüncü fazalarında
müəssisə üçün vəziyyətin daha vacib aspektləri, dördüncü fazada
müəssisənin gələcək rəhbərinin təsərüffat və iqtisadi siyasəti ilə
ə
laqədar mövzu müzakirə olunur.
TFO iştirakçıları təşkilatçılıq baxımından üç qrupa bölünür: 1)
iddiaçılar qrupu (alt qruplara bölünür), 2) ekspertlər qrupu və 3) ekspert
qiymətləndirməsi funksiyası ilə iş qrupu.
Hər bir fazada alt qruplarda iş aparmağa 2-3 saat ayrılır, daha
sonra hər bir qrupun 5-10 dəqiqəlik məruzə etdikləri ümumi iclas
keçirilir. Hər bir məruzəyə görə diskussiya açılır. Mütləq prosedur (1
saat)-vəziyyətin reflesiv analizidir, yəni, oyunda baş verənlərin təhlili,
qrupların çıxışlarının və hər bir oyunçunun fəaliyyətinin analizi,
növbəti fazaya işin proqramlaşdırılmasıdır.
TFO-nun başa çatmasından sonra iddiaçı finalçıların müxtəlif
xidmətlərdə və müəssisə bölmələrində öz proqramları ilə çıxış etdiyi
«seçki qabağı kampaniya» prosesi başlanır. Bu mərhələ namizədin
vakant vəzifəyə yekun seçimi ilə başa çatır.
TFO-nun üstün cəhəti müəssisənin real problemlərinin nəzərə
alınması ilə məsələlərin həllidir:
• Müəssisənin inkişaf strategiyasının formalaşdırılması (yeni xüsusi
strategiya olmadan rəhbərliyin dəyişdirilməsi mənasız olur);
• Müəssisənin əsas istehsal problemlərinin aşkar olunması;
• Müəssisənin yeni inkişaf strategiyasını reallaşdıracaq təşkilati-
idarəçilik strukturlarının daxilində möhkəmləndirilmiş qrup və
kollektivlərin formalaşdırılması.
TFO-nun çatışmazlığı xüsusi psixolci yardım və dəstək tələb edən
həddən artıq gərgin əqli işə dözməyən iddiaçılar çox vaxt «kənarda
qalanda» müsabiqə prosedurlarının psixoloci sərtliyidir. Bundan başqa
320
TFO köhnə təşkilati strukturun konfliktin bilərəkdən provokasiya edilməsi
ilə pozulması prinsipi əsasında qurulur. Sosial qeyri-stabillik şəraitində bu
üsul müsabiqənin təşkilatçılarının əleyhinə işləyə bilər.
3. Vəziyyətin modelləşdirilməsi üsulu-bu, sosial-iqtisadi, siyasi
və sosial-psixoloci qeyri-stabillik şəraitində müsabiqə tapşırıqlarının
həllinə yönəlmiş texnologiyadır. Vəziyyətin modelləşdirilməsi üsulunun
üstünlüyü ekstremal sosial-siyasi və sosial-psixoloci şəraitlərdə müsa-
biqə tapşırıqlarının həllinin mümkünlüyündən ibarətdir. Çatışmazlığın
uzun müddət davam etməsi və çox baha olmasıdır.
Müsabiqənin prosedurları seçim tapşırığına uyğun olaraq
qurulur.
Prosedurların seçiminə görə tapşırıqların həlli müsabiqənin se-
çilmiş paradiqmasına əsaslanır. darəçilik formalarının birləşməsindən
və onların xüsusi çəkisiindən asılı olaraq müəssisənin təşkilati mədə-
niyyətində bu və ya digər prosedurların istifadəsi üzrə müsabiqənin
təşkilatçıları tərəfindən tövsiyələr hazırlanır.
darəçilik formasının xüsusi çəkisinin müəyyən olunmasının
mümkün metodlarından biri müəssisənin təşkilati mədəniyyətinin
ekspert qiymətləndirilməsidir. Həmin qiymətləndirmənin nəticəsi bu və
ya digər idarəçilik formasının faizlərində ifadə oluna bilər və diaqram-
hissələrlə dairə şəklində göstərilir. Onların birləşməsindən asılı olaraq
bu idarəçilik formalarının üstünlük təşkil etməsi ilə aparılan və mü-
sabiqənin digər paradiqmalarında istifadə edilən prosedurlarının buraya
daxil edilməsi mümkündür (cədvəl 16.3).
Cədvəl 16.3
Prosedurlar
və metodlar
Müsabiqənin paradiqması
Yığ ım
Seçkilə r
Ayırmaq
Testdən keçirmə;
Rol oyunları;
Vəziyyətin modelləşdirilməsi;
Qrup diskussiyaları;
Söhbət;
ctimai çıxış;
ctimai fikrin sorğusu;
Sənədlərin analizi;
Referatların qiymətləndirilməsi;
Ekspert sorğusu;
0
-
-
-
+
-
-
+
0
+
-
-
-
+
0
+
+
0
-
-
+
+
+
+
0
+
0
+
+
+
Cədvəldə işarələr belə qəbul olunub:
«+» paradiqma çərçivəsində mövcud prosedurun istifadə
optimallığıdır;
«-» mövcud prosedurun istifadəsinin paradiqma ilə uyğun-
suzluğudur;
321
«0» paradiqma çərçivəsində mövcud prosedurun nəticələrinin
ə
həmiyyətsizliyidir.
Konkret metodların (və ya onların birləşmələrinin) istifadəsi iki
prinsipə uyğun olaraq həyata keçirilir: 1) müsabiqənin təşkilatçılarının
malik olduğu resurs və məqsədlərlə mürəkkəbləşən vəziyyətin
müsabiqə prosedurlarının adekvatlığı ilə, 2) müsabiqənin keçrilməsinin
seçilmiş paradiqmalarının nəzərə alınması ilə müsabiqə prosedurlarının
öz aralarında uzlaşması ilə.
Müsabiqənin əsas mərhələsinin tədbirləri cədvəl 16.4-də verilib.
Cədvəl 16.4
Müsabiqənin əsas mərhələsinin tədbirləri
Müsabiqənin paradiqması
Yığım
Ayırmaq Seçkilər
1.Namizədlər barəsində informasiyaların toplanması üçün
istifadə olunan prosedurlar:
1) Psixoloci testdən keçirmə;
2) Rol oyunları;
3) Vəziyyətin modelləşdirilməsi;
4) Qrup diskussiyaları;
5) Söhbət;
6) ctimai çıxış;
7) ctimai fikrin sorğusu;
8) Ekspert sorğusu;
2. Aralıq yekunların keçirilməsi;
3. Nəticələrin müsabiqə komissiyasına təqdim olunması;
4. Müsabiqə komisiyyasının iştirakçıların müsabiqənin
növbəti alt mərhələsinə buraxılması/buraxılmaması barədə
qərar qəbul etməsi.
0
0
0
0
+
-
-
+
0
0
0
+
0
0
0
0
+
0
+
+
+
+
-
-
-
-
-
+
+
-
-
+
-
Yekun mərhələ. Müsabiqə komissiyası müsabiqənin sonrakı tədbirləri
(ya namizədlərin növbəti sınaqlara buraxılması, ya da namizədlərin
vəzifələrə qəbul olunması barədə) haqqında qərar qəbul edir.
Müsabiqənin keçirilməsinin müxtəlif paradiqmaları çərçivə-
sində onun yekun mərhələsinin tədbirlərinə daxil etmək məqəsə-
dəuyğundur (cədvəl 16.5).
Cədvəl 16.5
Müsabiqənin əsas mərhələsinin tədbirləri
Müsabiqənin paradiqması
Yığım
Ayırmaq Seçkilər
322
XÜLASƏ
1. Müsabiqə adı altında vakant vəzifənin tutulması üçün iki və
daha artıq namizəd arasında yarış başa düşülür.
2. Müsabiqə prosedurları vəzifənin nüfuzunun yüksəlməsinə,
böyük miqdarda namizədlərin cəlb olunmasına, işə qəbul barədə qərarın
obyektivliyinin yüksəlməsinə, insan resurslarının idarə olunması sfe-
rasının demokratikləşməsi və açıqlığına, kadr işinin yeni texno-
logiyasının tətbiqinə, əməkdaşlar barədə daha keyfiyyətli şəxsi infor-
masiyaların toplanmasına, eləcə də komandanın formalaşdırlmasına
səbəb olur.
3. Müsabiqə texnologiyasının istifadəsi üçün lazımdır: müsa-
biqəyə öz namizədliyini irəli sürmüş iddiaçıların olması, müsabiqənin
üsul və keçirilmə metodlarını seçmək hüququnun təqdim olunduğu
müsabiqə komissiyası yaratmaq, müsabiqə iştirakçılarının üstün
cəhətlərinin qiymətləndirilməsi mexanizmlərini işləyib hazırlamaq və
müsabiqənin nəticələrinə görə qərarlar qəbul etmək, müsabiqənin gedişi
və nəticələri barədə iştirakçıları və digər maraqlı şəxsləri məlumatlan-
dırmaq üsullarını müəyyənləşdirmək,
4. Seçkilər metodunun üstünlüyü onun tezlik və kollektiv üzv-
lərinin fikirlərini nəzərə almaq imkanıdır, çatışmazlığı isə subyektivlik
və yanlışlıqlardan sığorta olunmağın mümkünsüzlüyüdür.
5. Yığım metodu professional səriştə ilə eyni səviyyədə nami-
zədin müxtəlif səviyyəli partnyorla münasibət qurmaq bacarığına, yu-
xarı rəhbərliklə və tabelikdə olanlarla uyğunlaşmasına böyük əhəmiyyət
verildiyi yüksək səviyyəli rəhbər vəzifələr üçün istifadə oluna bilər. Yı-
ğ
ım metodunun üstünlüyü fərdi yanaşma və namizədlərin professional
və şəxsi keyfiyyətləri barədə daha etibarlı informasiya almaq imkanı,
çatışmazlığı emosional-psixoloji xarakterə malik nisbi lənglik və
subyektivliyin yüksək səviyyəsidir.
6. Seçim-bu, istənilən şəraitdə daha demokratik və xeyli
dərəcədə subyektivlikdən azad müsabiqə proseduru keçirmək üsuludur.
Seçim metodunun üstünlüyü hər bir namizədin fərdi xüsusiy-
yətlərinin hərtərəfli, diqqətlə və obyektiv öyrənilməsi və onun effek-
1. Yekun vurulması
2. Nəticələrin elan olunması
3. ctimaiyyətin xəbərdar edilməsi
4. Apellyasiyanın qəbulu və baxılması
5. Nəticələrin təsdiq olunması
+
0
0
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
0
323
tivliyinin mümkün proqnozlaşdırılmasıdır, çatışmazlığı isə istifadə
olunan prosedurların uzun müddət davam etməsi və bahalığıdır.
YOXLAMA SUALLARI
a.
Müsabiqə qaydalarının zəruri elementlərini sayın.
b.
Sizə məlum olan müsabiqənin reallaşması paradiqmalarını
müqayisə edin.
c.
Müsabiqə mərhələlərindən hər birini xarakterizə edin.
d.
Müsabiqə proqramının formalaşdırma vasitələrini deyin.
e.
Attestasiya üsulu və heyət - texnologiya metodunu xarakterizə
edin.
f.
Müsabiqələrin keçirilməsi, zamanı təşkilati-fəaliyyət oyun-
larından istifadəninin imkanları və məhdudiyyətlərini yazın.
g.
Müsabiqə qaydalarının situasiya modelləşməsi üsulunun
xüsusiyyəti nədir?
h.
V.K.Tarasovun menecer konsepsiyasının müsabiqə texnologi-
yasına tətbiqi baxımından istifadəsinin xüsusiyyətləri nədən
ibarətdir?
324
Fə sil 17. Firmadaxili tə hsil təş kilatın kadr
potensialının inkiş af texnologiyası kimi
Bu gecə uzun müddət yata bilmədim. Düz bir saat mən
yataqda uzanıb inubator haqqında fikirləşmişəm.
N.Nosov. Şə n ailə
Fasiləsiz təhsilin əhəmiyyətini xarakterizə edən əsas amillərə
aşağıdakılar aid edilə bilər:
1.
Yeni texnikanın, texnologiyanın tətbiqi, yeni müasir malların
istehsalı, kommunikativ imkanların artması bəzi işlərin ləğvinə, iş
şə
raitin dəyişdirilməsinə şəraitinin yaradır. Bununla əlaqədar tələb
olunan ixtisas səviyyəsi ilkin təhsillə nail oluna bilməz.
2.
Dünya sərhədsiz, dövlətlərarası yüksək rəqabətə çevrilmək-
dədir. O dövlətlər ki, yüksək səviyyəli müasir mühəndis və idarəetmə
və ardı kəsilməyən təhsilə malikdirlər, bu rəqabət şəraitində öndə
gedirlər. Beləliklə, onların imkanı var ki, qısa bir müddətdə hər hansı
bir «çağırışa» mühəndis və idarəetmə əməyin məhsuldarlığın artı-
rılması ailə cavab versinlər.
3.
Həyatın bütün sahələrində dəyişiklik – müasir zamanın əsas
elementidir. Texnologiyada və informatikada baş verən tez və davamlı
dəyişiklik heyətin təhsilini artırmağını tələb edir.
4.
şləyən heyətin məhsuldarldığının yüksəldilməsi onların fasi-
ləsiz təhsilinin artması hesabına daha səmərəlidir, nəinki yeni işçilərin
cəlb edilməsi.
17.1. Firmadaxili tə hsil – tə hsilin daima artırılması
Dostları ilə paylaş: |