7-mavzu: qushlar (aves) sinfining umumiy tavsifi (2 soat) Reja
Yüklə 3,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ko`payishi.
- Rivojlanishi.
|
Ayirish
sistemasi. Ayirish organlari metamer shaklidagi nefridiyalardan iborat bo `lib, 90 juftga yaqin qisqa naychalar halqum ustida joylashgan (10-rasm). Har bir naychaning bir tomonida bir necha teshikchalar bo`lib, u nefrostomalar bilan selomga ochiladi, ikkinchi tomoni bilan esa bir umumiy teshikcha orqali atrial bo`shliqqa ochiladi. Bu teshiklar – nefrostomalar to`g’nag’ichsimon maxsus hujayralar – solenotsitlar bilan qoplangan. Solenotsitlar ichida esa tebranuvchi kiprikchali naychalar bo`ladi. Shunday qilib, lantsetniklarning ayirish sistemasi metanefridiy tipida tuzilgan oddiy sistemadan iborat. Ko`payishi. Boshskeletsizlar ayrim jinsli hayvonlar. Ko`payish organlari jabraoldi bo`shlig’ining yon tomonida joylashgan ko`p sonli (25 juft) jinsiy bezlardan iborat. Yetilgan jinsiy hujayralari jabraoldi bo`shlig’iga, undan esa suvga tushadi. Tuxumlari suvda urug’lanadi. Rivojlanishi. Lantsetnikning embrional rivojlanishini A.O.Kovalevskiy batafsil o`rganib chiqqan. Embrional rivojlanishining dastlabki davrlari, xususan tuxumning maydalanishi, blastula va gastrulaning hosil bo`lishi ignaterililar va boshqa umurtqasiz hayvonlarnikiga o`xshash bo`ladi Og’iz teshigi ignaterililar, ichak bilan nafas oluvchilar va xordalilarniki singari ikkilamchi. Boshqa xordalilar singari lantsetnikda ham ikkilamchi tana bo`shlig’i – selom bo`ladi. Ikkilamchi tana bo`shlig’i – selom birlamchi ichakdan hosil bo`ladi. Biroq atrialning kuchli taraqqiy etganligi tufayli uning hajmi h alqum atrofida juda qisqargan. U faqat halqumi yuqori bo`limining yon tomonlarida va tananing pastki qismi hamda halqum tagida saqlanib qolgan. Tananing keyingi qismida selom yaxshi taraqqiy etgan, ya`ni u tana devori bilan ichak orasidagi bo`shliqning hammasini egallagan. Lekin embrionning bundan keyingi rivojlanishi, ya`ni nerv nayi, muskullari, skeleti va boshqa bir qancha organlarining shakllanishi umurqalilarnikiga o`xshash bo`ladi. Chunonchi, epiteliyning ostida embrion orqa tomoni bo`ylab hosil bo`lgan egatchaning pushtachalari birlashib nerv nayi shakllanadi. Birlamchi ichakning o`rta qismi orqa devori alohida ajralib chiqib, 60 xordani hosil qiladi. Umuman olganda, lantsetniklarning mezodermasidan muskullari, qon tomirlari, ayirish sistemasi, ichki sekretsiya bezlari va boshqa organlari hosil bo`ladi. Ektodermasidan teri, sezgi organlari va ichakning oldingi qismi, entodermasidan esa xorda va ovqat hazm qilish organlari vujudga keladi. Lantsetnikning lichinkalik davri 3 oygacha davom etadi. Lichinkalar avval suv betida gavdasini qoplab olgan kiprikchalari bilan suzib yuradi, keyinchalik esa suvning tagiga tushib rivojlanib jinsiy voyaga yetadi. Yüklə 3,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|