Balıqların vitaminlərinin xarakterizəsi. Vitaminlər həyati
vacib prosesləri nizamlayır, orqanizmin xəstəliyə qarşı davamlı-
ğını artırır, normal böyüməni və hüceyrələrin bərpasını təmin edir.
Onların çatışmazlığından avitaminoz, birinin çatışmamasından isə
hipovitaminoz əmələ gəlir. 20-dən çox vitamin məlumdur. Onların
bəziləri 3.36 saylı cədvəldə verilmişdir:
230
Cədvəl 3.36
Balıq toxumalarında olan vitaminlər
Adı
Növü
Xüsusiyyəti
Miqdarı
Retinol
A
1sis,
A
1trans,
A
2
Böyümə,
görmə
vitamini
Əzələdə 0,09
m.e./q-dək
qaraciyərdə 265000
m.e./q
Karotinlər
Alfa, beta,
qamma, karotin,
karotinoidlər,
ksantofil
Həmçinin
Balığın
əzələlərində 0,08
mq%
Filloxinon
K
1
, K
2
, K
3
, K
4
,
K
5
, K
6
, K
7
,
Qanyaradan
Treskanın qara-
ciyərində 0,2mq%
Tokoferol
E,
∝, ??????, ??????, ??????, ??????
Nəsil vitamini
Balığın əzələsində
1,8% balığın qara-
ciyərində 50 mq%
Kalsiferol
D
1
, D
2
, D
3
, D
4
,
D
5
, D
6
Raxitə qarşı
Selddə 30 mq%
Tiamin
B
1
Anevrin
Tunsun əzələsində
0,56 mq%
Riboflavin
B
2
Maddələr
mübadiləsində
iştirak
Okunun əzələsində
1,03 mq%
Pantoten
turşusu
B
3
Maddələr
mübadiləsində
iştirak
Sardinanın
əzələsində 1,03
mq%
Niasin
B
5
Dərinin
soyuqla-
masına qarşı
Tunsun əzələsində
14 mq%
Piridoksin
B
6
Adermin
Skumbriyanın
əzələsində 0,8mq%
Siankobalamin
B
12
Qanyaradan
Skumbriyanın əzə-
ləsində 12,3mq%
Fol turşusu
B
c
Maddələr
mübadiləsində
iştirak
Balığın toxu-
masında 1 mq%
Askorbin
turşusu
C
Sinqaya qarşı
Xekin əzələsində
3,2 mq%
Inozit
Böyümə
vitamini
Balığın toxuma-
larında 40 mq%
231
Kukumariya toxumalarının öyrənilməsi bu perspektiv qida
xammalında vitamin müxtəlifliyini müəyyən etməyə imkan
yaranmışdır (cədvəl 3.37).
Cədvəl 3.37
Kukumariya toxumalarının vitamin tərkibi
Vitaminin adı
Formulu
Ölçü vahidi
Vitaminin miqdarı
Tünd
kukumariyanın
dəri-əzələ
kisəsində
Kukumariya
nın daxilində
Yağda həll olanlar
A
1
(retinol)
C
22
H
29
OH
Mq%
0,55
0,78
B-karotin
C
40
H
56
Mq%
0,3
0,14
E (tokoferol)
C
29
H
50
O
2
Mq%
15
30
Doyamiş yağ
turşuları
kompleksi
(linol, linolen,
araxidon)
Yağ
turşusunun
kütləsinə görə
%-lə
10,3
8,4
Suda həll olanlar
B
1
(tiamin)
C
12
H
18
ON
4
SCl
2
Mq%
0,08
0,1
B
2
(riboflavin)
C
17
H
20
N
4
O
6
Mq%
0,07
0,09
B
5
(niasin)
C
6
H
5
NO
2
Mq%
1,1
.
10
3
5,1
.
10
-3
B
12
(kobalamin)
C
61-64
H
86-92
O
18
N
14
PCO
Mkq%
185
170
C (askorbin
turşusu)
C
6
H
8
O
6
Mq%
25
30
Kukumariyanın toxumalarının əsas xüsusiyyəti onun tərki-
bində yüksək miqdarda beta-karotinin, siankobalaminin olmasıdır.
Balığın qeyri-üzvi maddələrinin xarakterizəsi. Qida vasi-
təsilə insan orqanizminin bütün orqanlarına daxil olan su qeyri-
üzvi maddədir. Suyun 10%-nin itirilməsi xəstələnməyə, 15-20%-i
isə ölümə gətirib çıxarır. Mədənin selikli qişasından, əsəb sistemi
baş beynin qabığına susuzluq hissi barədə siqnal verir. Orqa-
nizmdə oksidləşmə nəticəsində gün ərzində 340-450 q (1q yağdan
232
– 1,07q, 1 q nişastadan- 0,55 q) su əmələ gəlir.
Su qaraciyərdə və qanda ehtiyat halında toplanır. O, həllolmuş
maddələrlə arteriya vasitəsilə toxumalara daxil olub, vena
damarları ilə kənar olunur. Hipofiz hormonunun nəzarəti altında
orqanizmdən gün ərzində 3 litrə qədər su kənar olunur. Gündəlik
bu qədər də su orqanizmə daxil olmalıdır.
Balıqlarda suyun ümumi miqdarı 64-90%-dir. Minoqada bu
miqdar 52,1-68,6% makrurusda – 88,7-92,7%, meduzada – 99%,
kukumariyanın dəri-əzələ kisəsində 86,6%, onun daxili
möhtəviyyatında - 89% təşkil edir.
Cədvəl 3.38
Balıq toxumalarında mineral elementlərin miqdarı
Elementlər
Kimyəvi tərkib
Miqdarı
Makroelementlər
Na, K, Cl, Ca, P, S, Fe
1200 mq/kq-
dək
Mikroelementlər
Ba, B, J, Co, Mo, Cu, Zn
2,0 mq/kq-
dək
Ultraelementlər
Co, Hg, Sn, As
0,2 mq%-dək
Radioelementlər
Sr-90, Cs-130, Ra-226, U-
238
Izləri
Vitaminlər
J, Cu, Fe, Co, Mo, Zn, Mn
1,2 mq/kq-
dək
Bioloji lazim olanlar
H, Na, K, Cu, Mo, Ca, Zn, C,
H, P, V, O, S, Cl, Mn, J, Fe,
Co
Iştirak edir
Bioloji vacib olanlar
Li, Be, Sr, B, Si, Ti, Mo, F,
Br, H
Iştirak edir
Rolu müəyyən
olunmayanlar
Pb, Ag, Cs, Au, Co, Ba, Hg,
Ra, Al, Ca, La, Ti, Se, Sn,
Pb, Th, As, Hb, Sb, B, Cr, Se,
Te, U
Iştirak edir
Mineral elementlər orqanizmdə maddələr mübadiləsində
iştirak edir və qida ilə qəbul edilir. O, bədənin 5%-ni təşkil edir.
Su-duz mübadiləsi pozulduqda mineral maddələrin orqanizmdən
seçimli çıxarılması yerinə yetirilir. Onların bəziləri (Na, K, Cl)
qanın tərkibini və hüceyrələrdə osmos təzyiqini tənzimləyir,
digərləri (Ca, P, Mg, F) sümük toxumalarının, dişin tərkibinə,
233
üçüncülər isə (J, Cu, Co, Zn) – daxili sekresiya vəzlərinin tərkibinə
daxil olur.
Aparılan tədqiqatlar göstərir ki, kukumariyanın toxumalarında
dəmir, maqnezium, titan, mis, xrom, kalsium, aliminium, fosfor,
bor, kremnium, sink, kalium, natrium, manqan, nikel, vanadium,
molibden, gümüş, qalay, kükürd, kobalt, yod və digər meneral
elementlər olur. Kukumariyanın dəri-əzələ kisəsində külün payına
düşən miqdar 4,2%, bağırsaqda 4,6% olur.
Dostları ilə paylaş: |