Dərslikdən Biznes və reklam sahəsində Menecmentin məqsəd və vəzifələri
Yüklə 1,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
/
F Ə S I L TOPDAN VƏ PƏRAKƏNDƏ TİCARƏTDƏ REKLAM MƏLUMATLARI 1.1. Topdan və pərakəndə ticarətdə reklamı 1.2. Reklam müraciətinin əsas məqsədləri və “Pablik Riley şin ” rolu 1.3. Biznes və reklamlar 1.4. Reklam vəzifələrin bölüşdürülməsi 1.5. Reklam proqramının qiymətləndirilməsi L1. Topdan və pərakəndə ticarətdə reklam Yaxşı təşkil edilmiş reklam, olmadan, topdan ticarətin inkişaf etdirilməsi və təkmilləşdirilməsi mümkün deyil, reklamın məqsədi, mal satın almaq imkanları haqqında topdanalıcılara geniş məlumat verməkdən, mal alınması əməliyyatı üçün alıcılara ən əlverişli şərait təmin etməkdən və pərakəndə ticarət şəbəkəsini mal ilə tamamilə təchiz etməkdən ibarətdir. Topdansatış ticarətində reklam-məlumat işi, topdan ticarət mədəniyyətinin ümumi səviyyəsini qaldırmalı, ayrı-ayrı fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən istehsal edilən yeni malların tətbiq olunmasına və bunların istehlakçılara tez çatdırılmasına köməklik göstərməlidir. Xüsusən yeni mallar üzrə reklam tədbirlərini topdansatış müəssisələri fabriklə və zavodlarla birlikdə təşkil etməlidirlər. Xalq istehlak mallarını buraxan zavod və fabriklər, bunları reklam mətni olan parlaq və boyalı qablarla təmin etməli, malların keyfiyyətini səciyyələndirən vərəqələrdə, bunlarla necə rəftar etmə və bunlardan istifadə etmə variantlarını mükəmməl öyrətməlidir. Topdansatış bazaları malverən və istehsal edən müəssisələrlə birlikdə mal sərgisi - baxışı keçirməli, modaları nümayiş II etdirməli, yeyinti məhsullarının sərgi salonlarını təşkil etməlidir. Fabrik və zavodların istehsal etdikləri məhsulları topdan satış bazalarının sifarişləri üzrə reklam kinofilmləri buraxmalı və televiziya verilişləri aparmalıdır. Topdan ticarət təşkilatı və müəssisələri əhaliyə, şəhər nəqliyyatında mal daşıyan, yük avtomobillərində olan reklam yazılarından, radio vasitəsilə qəzet və jurnallarda dərc olunan elanlardan istifadə olunmalıdır. Topdan alıcılara göndərilən reklam məktublarında, topdansatış bazalarına daxil olan yeni mallar və həmin sifarişləri yerinə yetirmək imkanları haqqında daim məlumatlar verilməlidir. İçində malların şəkli, qısa təsviri və qiyməti olan kataloq və albomlar, reklamın təsirli vasitəsi vəzifəsini görür və ticarət təşkilatlarının sifarişi, çeşid cədvəli və s. tərtib etdikdə, həmin kataloq və albomlardan istifadə olunur. Kataloq və albomdan fərqli olaraq, nümunələr kolleksiyası vasitəsi ilə alıcıları malın özü ilə tanış etmək və topdansatış bazalarına sifariş etmək imkanını yaradır. Xüsusi olaraq nəşriyyatda hazırlanan elanlar oxucuların diqqətini malların çeşidinə və keyfiyyətinə cəlb edir. Topdan ticarətdə yaxşı təşkil olunmuş və daim həyata keçirilən reklam və məlumat, pərakəndə ticarət şəbəkəsinə xidmət göstərmək və əhalinin tələbatını ödəmək üçün, öz funksiyalarını yerinə yetirməyin mühüm şərti sayılır. Pərakəndə ticarətdə reklam vasitələri öz xarakterinə görə, daxili və xarici reklam vasitələrinə ayrılır. Öz xarakterinə görə reklam vasitələrinin aşağıdakı növləri vardır. 1. Vitrin reklamı 2. Malın nümayiş etdirilməsi reklamı 3. Plakat reklamı 4. Çoxtirajlı çap reklamı 5. İşıq reklamı 6. Radio-televiziya reklamı və s. Reklam vasitəsinin seçilməsi və bundan istifadə olunması ticarət təşkilatlarının əsas vəzifələrindən və iş təcrübəsindən asılıdır. 1993-cü ildə ABŞ-da reklam xərcləri 19,5 milyard 12 dollara çatmış, AFR-da həmin ildə reklam üçün xərclər 7,5 milyard marka təşkil etmişdir. Reklamm əsas vasitəsi, mağazanın pəncərə vitrinləri sayılır. Ticarət şəbəkələrində 10 milyondan artıq pəncərə vitrinləri vardır. Vitrinin reklamın imkanları olduqca böyükdür. Vitrin vasitəsilə alıcıya mağazada malların mövcud olması, çeşidi, keyfiyyəti, qiyməti haqqmda məlumatlar verilir. Vitrin malları təbliğ edir, tələb əmələ gətirir, zövqü tərbiyə edir. Vitrinlər şəhərlərimizin küçələrini bəzəyir, mal istehsalınm və mədəni ticarətin genişləndirilməsi sahəsində olan müvəffəqiyyətlərimizi konkret nümunələr üzərində əks etdirir. Pəncərə vitrinləri arxitektura baxımmdan mağaza binası fasadmm tərkib hissəsi sayılır. Mağazanm fasadı vitrin və girişlərin qarşılıqlı vəhdətini təşkil edir. Vitrin şüşəsinin parıltısı, vitrini nəzərdən keçirməyə mane olur. Vitrin yalnız bina fasadmm şimal tərəfində yerləşdirdikdə, parıltının azaldılması üçün bəzən tətbiq olunan maili şüşə lazımi effekt verir. Parıltmm bir qədər azaldılması vitrinin üstünü örtmək, habelə gündüz vitrini içəridən işıqlandırmaq daha məqsədəuyğun hesab edilir. Vitrin şüşələrini donmaqdan qorumaq üçün vitrin qutusuna, ticarət zalmdan isti hava daxil olmasmm qarşısı almır və xarici hava axmmm maneəsiz daxil olmasmı təmin edir. Qoşa xarici çərçivədən və ya ikiqat şüşədən istifadə edilməsi ən yaxşı vasitə sayılu, lakin hər iki halda iki dəfə çox vitrin şüşəsi tələb olunur. Vitrinin yuxansmda gizlədilmiş elektrik işığmm verilməsi çox səmərəli sayılır, rəngli işığm yaradılması üçün lampalarm qarşısında qoyulmuş rəngli və ya dəyişən şüşə fıltrlərindən və yaxud içinə qoyulmuş qaz işıqlı borulardan istifadə olunur. Vitrində malların göstərilməsi üçün müxtəlif növ konstruksiyalı avadanlıqdan və nümayiş etdirmə qurğularmdan istifadə edilir. Vitrin avadanlığı mallarm nümayiş etdirilməsinə mane olmamalı, yeni sərgi düzəltdikdə çox sərbəst hərəkət etməyi təmin etməli və hissələri mümkün olan dərəcədə sökülə bilməli və standarta uyğun olmalıdır. Standart hissələrdən ibarət konstruksiyanm 13 quraşdırılması, vitrinin düzəldilməsi prosesini sürətləndirir, avadanlıq dəstinin ümumi dəyərini ucuzlaşdırır. Mallar ilə çox dolu olan vitrin böyük maraq oyadır, özünə çox tamaşaçı cəlb edir, yüksək dərəcədə effektli olur. Vitrin sərgisi yeni növ məmulatı, yeni modeli göstərmək üçündürsə, bu zaman onda minimum miqdarda məmulatlar yerləşdirilir və adətən, reklam plakatından, alıcının diqqətini cəlb edən reklam və ayrı-ayrı mallarm xüsusiyyətini xarakterizə edən reklam kartından istifadə olunur. Hər hansı bir növ malı, məsələn, soyuducu, tozsoran, televizor, radio, fotoaparat, corablar və s. bu kimi əmtəələri reklam edən vitrinlər güclü reklam təsirinə malik olurlar. Belə vitrinlər xüsusi reklam kampaniyası təşkil edirlər. Bu cür vitrinlər, az miqdarda, tək - tək mal nümunələri təşkil edirlər. Hər hansı vitrində malların yerləşdirilməsi, dekorativ ustalığı ilə müəyyən edilmiş əsas kompoziyası qaydalarma tabe olur. Vitrin sərgisinin kompoziyası və malların yığılması ardıcıl surətdə, üç vəzifəni yerinə yetirməlidir. 1. Vitrinə diqqəti cəlb etmək. 2. Sərginin qavranmasmı təşkil etmək. 3. Vitrinin reklam təsirini təmin etmək. Sərgini təşkil etmək üçün malları yerləşdirmək və qruplaşdırmaq mühüm şərtdir. Malları düzdükdə alıcıları maraqlandıran cəhətlərinin görünməsinə cəhd edilməlidir. Mal nümumə- ləri, qiymət yarlıqları ilə təchiz olunarsa, sərginin reklamın əhəmiyyəti xeyli artmış olar. Rəngdən düzgün istifadə edilməsi, vitrin sərgisinin effektliyini daha da artırar. Vitrinlərin təşkili İqtisadi İnkişaf Nazirliyi tərəfindən təsdiq olunmuş mağaza vitrinlərinin düzəldilməsi və saxlanılması qaydalarma uyğun olaraq aparılır. Vitrində ancaq satışda olan mal saxlanılır. Mal əgər satılıb qurtarmışdırsa, onun nümunələri dərhal vitrindən çıxarılmalıdır. Hər ayda vitrinin malları təzələnməlidir. Xarici reklam vasitəsinin əksəriyyəti reklam mətni sözündən istifadə etməklə bağlıdm V.V.Mayakovski bədii reklam sözünün böyük ustası olmuşdur. Onun tutarlı, ağıllı mətnləri: “Şübhə etmək, fıkir- 14 ləşmək lazım deil, qadmlar üçün hər şey mərkəzi univermaqdadır. Salat, sous və digər yeməklər üçün, yağdan yaxşı başqa heç bir şey olmamışdır və yoxdur və s. sözlər çox geniş yayılmışdı. Malların xassəsini bildirən mətn əsas yerlərdən birini tutur. Reklamm mətninə qarşı mühüm tələb asan mənimsənilmə və yadda qalmadır. Küçə plakatları daha yavaş hərəkət şəraitində qavranıldığma görə, mətn 50 hərfə kimi genişləndirilə bilər. Küçə reklam afişaları, otaqlarda yerləşdirilmiş plakatlar, daha da geniş mətnə malüc olur. Reklamın mühüm vasitələrindən biri qəzet və jurnalda verilən elanlardır. Qəzet elanları qısamüddətli təsir göstərirsə, jurnalda verilən elanlar daha çox aylar ərzində öz təsirini göstərir. Elanlar nəzəri cəlb etməli və asanlıqla yadda qalmalıdır. Elanla adətən, şəkil, reklam mətni və mağazanm ünvanı, alış şərtləri və s. haqqında diqqəti cəlb edən məlumat göstərişindən ibarət olmalıdır. Maldan istifadə olunması haqqmda alıcıya məsləhət verən yaddaş vərəqələri, əlavə reklam vəzifəsini həyata keçirir. Reklam işıq qurğularmdan ancaq çox böyük-iri təşkilatlarda istifadə olunur. Ticarət təşkilatları radio-reklama tez-tez müraciət edirlər. Bir çox böyük mağazalar daxili radio məlumatları verilişlərini təşkil edirdilər. Televiziya reklammm əsas forması reklam filmlərinin göstərilməsindən ibarətdir. Televiziya vasitəsilə paltar modelləri nümayiş etdirilir, ayrı-ayrı mağazalarm, şirkətlərin, firmaların malları nümayiş etdirilir. Elmi-kütləvi məqalələrin, alim və mütəxəssislər ilə aparılan müsahibələrin, mallarm xarakterücasma və onlarm işlədilməsi şərtlərinə həsr olunmuş xülasələrin dövrü mətbuatda dərc edilməsi ilə, ayrı-ayrı növ mallarm reklam edilməsi vasitəsilə böyük müvəffəqiyətlər əldə etmək olar. Reklamdan istifadə edilməsinin vacib şərti onun səmərəli olmasıdır. Reklamın iqtisadi effektliyi ondan ibarətdir ki, reklamm təsiri nəticəsində, mal dövriyyəsinin artması, əldə edilən əlavə qazanc məbləği, reklam xərcləri məbləğindən çox olur. 15 Reklam tədbirlərinin və ayrı- ayrı reklam vasitəsinin effektivlik dərəcəsini müəyyən etmək üçün, reklam tədbirlərindən sonrakı dövrün göstəriciləri ilə müqayisə edilir. Reklamın iqtisadi effektivli, onun ictimai-psixoloji effektliyi dərəcəsi ilə xeyli əlaqədardır. Müxtəlif reklam vasitələrinin psixoloji təsirini qiymətləndirmək üçün, reklam edilən mallar haqqmda alıcılardan sorğu aparılması tətbiq edilir. Yerli reklam vasitəsmin psixoloji effektini öyrənmək üçün şəxsi müşahidədən istifadə olunur. Reklamın psixoloji effektliyinin öyrənilməsi və bu kimi reklam vasitəsini daha düzgün seçmək ondan istifadə edilməsinin ən əlverişli şərtlərini tapmaq imkanını verir. Ən mühüm informasiya mənbəi satış haqqında hesabatlardır. Bu hesabtlarda nəinki yerinə yetirilmiş görüşlərin sayı və onlarm səmərəsi haqqında məlumatlar verilir, həmçinin gələcək üçün planlar hazırlanır. Müasir marketinqin eyni zamanda intensiv reklam və satışın stimullaşdırılması üzündən qiymətlərinin qaldırılması prosesin təkanvericisi sayırlar. Marketinqdə reklam informasiyanın planlaşdırılması və toplanması peşəkar ustahq, işə yaradıcdıqla yanaşılma tələb edən mühüm kommersiya fəaliyyəti sahəsidir. Reklam işçilərinin əməyinin ödənilməsi kommersiya fəaliyyətinin digər sahələrinin əmək haqqi üə müqayisə ediləndir, reklam işində mütəxəssisin yaşına və iş stajına bir o qədər əhəmiyyət verilmədiyinə görə isə burada tezliklə irəli çəkilmək imkanları daha genişdir. Marketinqdə reklam elanlannm mətnini və ya görünən surətlərə çevrilən fikirləri yaradırlar. Onlar faktiki material axtarır, çoxlu mütaliə edir, ideyalarla mübadilə edir, müştərilər, malgöndərənlər və məqsədli auditoriyanın diqqətini və marağını cəlb etmək yollarım tapmaqla kömək göstərə biləcək başqa adamlarla danışıq apanrlar. İqtisadiyyatın hansı sahəsində fəaliyyət göstərməsindən asılı olmayaraq, bütün müəssisələr üçün kəskin rəqabətli bazar münasibətlərinə uyğunlaşmasında və səmərəli fəaliyyət göstərilməsində, pozitiv imicin formalaşması ən mühüm məsələdir. Hər bir müəssisənin Ö2PÜnün şəxsi imici olmahdır və sahibkar bilməlidir ki, hansı atributlar onun imicini formalaşdırır. Aparılan tədqiqat göstərir ki. 16 məsələn, ticarət müəssisələrinin imici bir sıra aspektlərdən və onlara məxsus atributlardan asılı olacaqdır. Ticarət müəssisələrinin imicini təyin edən aspektlər və atributlar Almaniya Federativ Respublikasının mütəxəssisləri olan E.DixtI və X.Xersiqen tərəfindən təsnifləşdirilib. Ticarət müəssisələrinin imicinin əsas aspektləri və atributları aşağıdakı cədvəldə öz əksini tapmışdır. Yüklə 1,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|