Dərslikdən Biznes və reklam sahəsində Menecmentin məqsəd və vəzifələri
' RACE Recersh (tədqiqat), Asiton (fəaliyyət), Comminisation (ünsiyyət, əlaqə
Yüklə 1,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
' RACE Recersh (tədqiqat), Asiton (fəaliyyət), Comminisation (ünsiyyət, əlaqə,
qarşılıqlı münasibət), Evalition (qiymətləndirmə) deməkdir. 25 Qarşıya qoyulan məqsəddən və firmanın fiziki və maliyyə gücündən asılı olaraq marketinq araşdırmaları həm kəmiyyət və həm də keyfiyyət baxımından aparıla bilər. Birinci halda alıcıların kütləvi auditoriyasının firma haqqında rəyi öyrənilir. İkinci halda isə marketinqlərin dili ilə desək fokusqrupların konkret məhsul üzrə rəyləri öyrənilir. PR fəaliyyətində mühüm məsələlərdən biri olan və adətən sahibkarlığa yeni başlayanların fikir vermədikləri məsələ bazarda rəqabətçilərin tərkibinin və saymın cari və perspektiv dövrlər üçün təyin edilməsidir. Bu məsələ informasiya tədqiqatı vasitəsilə ilə həyata keçirilə bilər. İnformasiya mənbəyi kimi sorqu kitablarında gündəlik, həftəlik, aylıq, illik dərc olunmuş nəşr materiallarından elmi və xüsusi ədəbiyyatlardan və s. istifadə olunur. İnformasiya mənbəyinin seçilməsində qarşıya qoyulan məqsəddən asılıdır. İnformasiya tədqiqatı firmanın yerləşdiyi konkret ərazi, bütün ölkə və beynəlxalq miqyasında aparıla bilər. Bütün hallarda tədqiqat nəticəsində əldə oluna biləcək nəticələrin tərkibini bilmək lazımdır. Ümumi şəkildə informasiya tədqiqatı nəticəsində bunları təyin etmək olar: firmanı maraqlandıran bazara analoji məhsul çıxara bilən rəqabətçi firmaların ümumi xüsusiyyətlərini, məhsulun texniki xarakteristikasını (müxtəlif firmaları üzrə), ölkə ilə, digər ölkələrin arasında formalaşa bilən iqtisadi əlaqələrin vəziyyətini, ticarət — kommersiya münasibətlərinə aid olan qanunların və şərtlərin dəyişməsi haqqında məlumatlardan ibarətdir. İnformasiya tədqiqatının səmərəli və yüksək keyfiyyətlə aparılması sonda reklam və PR sahələrində düzgün strategiyaların işlənib həyata keçirilməsi üçün zəmin hazırlamış olur və müəssisənin pozitiv imicinin formalaşmasına yaxşı şərait yaradır. Bazarın öyrənilməsində ictimai rəy sorğusu da mühüm rol oynayır. Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, sorğu universal xarakterə malikdir və həm yazılı, həm şifahi və həm də şəxsən, yaxud da poçta ilə keçirilə bilər. Dərc olunmuş materiallara görə sorğunun bu xüsusiyyəti ilk dəfə 1923-cü ildə Amerika sosioloqu D.Qallın tərəfindən dərk olunmuşdur. 12 il keçdikdən sonra o, sərbəst 26 olaraq özünün tərtib etdiyi üsullardan istifadə edib iri həcmli və geniş əhatəli siyasi və iqtisadi məsələlərin həllinə yönəlmiş tədqiqatlar aparmış və əldə etdiyi nəticələri dərc etdirə bilmişdir. Məlum olmuşdur ki, sorğunun aparılma formasından başqa anketlərin (sorğu vərəqələrinin) yüksək professionallıqla işlənməsinin də böyük əhəmiyyəti vardır. Beləliklə də hansı yollarla və üsullarla aparılmasından aslılı olmayaraq bazarın öyrənilməsi PR üzrə fəaliyyətin birinci hissəsinin lazımi səviyyədə həyata keçirilməsi üçün zəmin hazırlamağa imkan verir və məsələnin qoyuluşunu asanlaşdırır. PR fəaliyyətinin ikinci hissəsində (Asitlon) müəssisə (firma) birinci hissədə əldə edilən nəticələri nəzərə almaqla fəaliyyət proqramı işləyib hazırlamalı və smeta tərtib edilməlidir. PR fəaliyyətinin üçüncü hissəsində reklamın təcrübəsindən istifadə edilir. Ətraf mühitdə firmanın pozitiv imicini formalaşdırmaq üçün smetada nəzərdə tutulan vəsait çərçivəsində müxtəlif tədbirlər-press-konferensiyalar, dəyirmi masalar, təqdim etmə mərasimləri, sərgi-yarmarkalarında iştirak, müxtəlif şoular və s. həyata keçirilir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, reklam strategiyasını işləyib hazırlamaq və göstərdiyimiz tədbirlərin həyata keçirilməsi eyni şey deyildir. Lakin sonda hər iki fəaliyyətin, hər iki praktik sferası hansı nöqtədəsə kəsişirlər. Kəsişmə dairəsi isə aşkarlıq sferasında baş verir və bütün işlər lazımi səviyyədə aparılarsa firmanın, pozitiv imicinin formalaşması baş verə bilər. Üçüncü hissədə görülən işlər müxtəlif ola bilər. İqtisadi ədəbiyyatlarda məsələnin təsnifatı verilir. PR fəaliyyətinə daxil edilən beş istiqamət bu hissədə nəzərə alınmalıdır. Ümumi şəkildə PR-nin üçüncü - “ünsiyyət və proqramın həyata keçirilməsi” - hissəsində görülən işlər bunları əhatə etməlidir. 1. Müəssisənin (firmanın) daxilində və həm də xaricində bu müəssisə (firma) ilə əlaqəyə girən təşkilatlar (şəxslər, müəs- sissələr və s.) arasında qarşılıqlı münasibətlərin azca da olsa yaxşılaşdırılmasına yönələn hər bir texniki, texnoloji, sosioloji, təşkilati, iqtisadi və psixoloji tədbirlər. 27 2. Müəssisənin (firmanın) “ictimai üzünün” formalaşmasına yönələn təkliflər. 3. Şayiələrin və digər anlaşılmazlıqların meydana çıxma mənbələrinin aşkara çıxarılması və ləğv edilməsinə yönələn tədbirlər. 4. Müəssisənin əhatə (satış) dairəsinin genişlənməsinə yönələn təbliğat, reklam, sərgi, video və kino nümayişləri kimi vasitələrlə həyata keçirilə bilən tədbirlər. 5. Müəssisə ilə insanlar arasmda yaranmış əlaqələrin yaxşılaşdırılmasına yönələn tədbirlər. PR fəaliyyətinin bu hissəsində əsas məqsəd və vəzifələr üzrə əməli nəticələr əldə edilməsidir. Üç istiqamətdə səmərəli iş görülməlidir: xeyirxahlıqın əldə edilməsi üzrə aktiv hərəkət, reputasiyanın saxlanmasına yönələn tədbirlər və daxili münasibətlərdə xeyirxahlıq münasibətlərinin formalaşmasını nəzərdə tutur. Fəaliyyət proqrammın dərindən düşünülməsi və dəqiqliklə həyata keçirilməsi sonra isə müəssisənin işgüzarlığına, kommersiya sahəsindəki nailiyyətlərinə təsir göstərir. PR- nin fəaliyyətinin səmərəsi də bundan asılı olur. Bunun üçün ilk növbədə reklamın və müəssisənin ətraf mühitdə pozitiv imicinin formalaşmasına yönələn - press konferensiyaların, dəyirmi masaların, təqdimetmələrin keçirilməsi, sərgüzar markalarında və müxtəlif xaraketrli şoularda iştirak kimi tədbirlərin səmərəliliyinin yüksəldilməsi ön plana çəkilməlidir. Əlbəttə, reklam işi ilə PR fəaliyyəti arasında müəyyən mənada oxşarlıq olsa da, əslində bunlar başqa-başqa şeylərdir. O, mənada ki, reklam əsasən hazırda məhsulun reallaşmasına, PR isə firmanın imicinin formalaşdın İmasına, onun üçün sabit müddət saxlanılmasına və daha da yaxşılaşdırılmasına yönəldilir. Xarici ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, ən səmərəli nəticə, bunların hər ikisindən bacarıqla istifadə edildikdə əldə edilir. Lakin bunların arasındakı fərqləri, həm müəssisə rəhbərləri və həm də onunla işgüzar əlaqədə olan təşkilatlar və fərdlər dərindən mənimsəməlidir. S.Blek göstərir ki, reklama xas ola bilən aşağıdakı hallar PR-də yoxdur. 1. Həqiqət və cəmiyyət arasında maneyə çevrilə bilmək. 28 2. Həqiqətdən, etik normalarından və ictimai maraqlardan uzaq olan təbliğata keçmək. 3. Ancaq hazır məhsul satışma yönələn quru (cansız) təbliğata çe\Tİlə bihnək. (Buna baxmayaraq ki, məhsulun reallaşdırılması üçün PR-in böyük əhəmiyyəti vardır). 4. Biclik və yük yığımına çevirmək (onlar bəzən diqqəti cəlb etmək üçün istifadə edilir). Lakin xüsusi hallarda və digər tədbirlərdən təcrid olunmuş halda istifadə olunması xeyirsizdir. 5. Pulsuz reklama çevrilə bilmək. 6. Mətbuatla sadəcə olaraq işə çevrilmək (Baxmayaraq ki, mətbuatda iş bir çox PR proqramlar min mühüm hissəsi ola bilər). PR fəaliyyətinin dördüncü - sonuncu hissəsində apanlan tədqiqata yekun vurulur və ikinci hissədə nəzərdə tutulan tədbirlərin hansı səmərə ilə həyata keçirilməsi təyin edilir. Burada optimal maliyyə nəticələrinə diqqət verilir. Bununla yanaşı müəssisə kollektivinin görülən işləri haqqmda məlumathğı təmin edilir. Ancaq bu halda müxtəlif şaiyələrin meydana gəlməsinin qarşısı alma büər. PR bir sıra üsullarla həyata keçirilə bilər. Üsullarm seçilməsi, sayı, tərkibi müəssisənin baxılan dövrdə (anda) cəmiyyətdə formalaşmış imicindən asılı olur. Üsullar elə seçilməli elə aparmalıdır ki, sonda müəssisənin stabü inkişafi uzun müddətə təmin edilsin və böhran vəziyyətlərinin yaranması mənbələri aradan qaldınism. Üsullarm seçilməsinə müəssisə fəaliyyətinin mövcud xüsusiyyətləri, qarşıda duran sosial-iqtisadi, texniki, texnoloji, sosial-psixoloji vəzifələr və məqsədlər güclü təsir göstərir. Konkret bir müəssisədə müxtəlif üsullardan yanaşmalardan istifedə etmək hüququ rəhbər işçüərin səlahiyyəti olsa da iqtisadi ədəbiyyatlarda: 1. Kütləvi informasiya vasitələri ilə iş; 2. Press - konferensiyalarm seçilməsi; 3. Təqdimetmələr və i.a. Sərgilərdə yarmarkalarda iştirak etmək kimi üsullar qmplarına daha tez-tez rast gəlmək olur. Kütləvi informasiya vasitələri (KİV) ilə əməkdaşlıq etmək onlarla işləmək çox da asan olmasa da firma (müəssisə və təşkilat) çahşmalıdu: ki, PR-nin fəaliyyətində KİV-dən səmərəli 29 istifadə olunsun. Əlbəttə KİV-də birbaşa reklamın böyük əhəmiyyəti vardır, lakin KİV ilə digər təşkilatlar arasında əlaqələr təkcə bununla məhdudlaşmır. Reklamı dərc etməkdən başqa onlar müəssisə və firmaların gündəlik işləri və fəaliyyətləri ilə də maraqlanmaqa can atırlar və buna da çox vaxt nail olub, öz qəzetlərində, müxtəlif məqalələr, reportajlar, müşahidələr, təhlili materiallar dərc etmiş olurlar. Qeyd edək ki, KİV-də gedən bu materiallar əslində müəssisə üçün dolayısı yolla reklam xarakteri daşıyır. Bu da sonda maraqlı təşkilat (müəssisə firma) üçün təhlükəli ola bilər. Buna görə də təşkilatlar çalışırlar ki, KİV-də onlar haqqında daha çox müsbət materiallar getsin. Lakin təcrübə göstərir ki, bir çox müəssisələr bu işin öhdəsindən lazımi səviyyədə gələ bilmirlər. Çoxları heç dərindən dərk etmirlər ki, işin mahiyyətini və KİV ilə öz siyasətlərini optimal səviyyədə qura bilmirlər. Buna görədə müəssisədə KİV ilə iş aparacaq və məsuliyyət daşıyacaq şəxsə (işçiyə) olan tələb çox yüksək olmalıdır. Yuxarıda admı çəkdiyimiz kitabın müəllifi S.Blek göstərir ki, KİV ilə işə məşğul olan şəxsin qarşısmda üç məsələ durur: 1. Gələcəkdə jurnalist yazısmın əsasını təşkil edə biləcək materiallarm təqdim olunması. 2. KİV-in sorğusuna cavab vermək və onlara tam məlumat xidməti göstərmək. 3. Qəzetlərdə, radio və televiziyada gedən xəbərləri diqqətlə öyrənmək, lazımi nəticələr çıxarmaq və lazım gəldikdə, KİV-də buraxılan səhvlərin düzəldilməsinə yönələn tədbirlər həyata keçirmək və yaxud da müvafiq təkliflərlə KİV-də çıxış etmək. Qabaqcıl müəssisələrin təcrübəsi göstərir ki, PR-in xidməti əməkdaşlarınm redaksiyaları ilə əməkdaşlıq formaları müxtəlif olur. Tez-tez istifadə olunan və qısa müddətə başa gələn üsul jurnalistlərlə şəxsi kontrakta (əlaqəyə) girməkdir. Daha operativ üsul, beynəlxalq aləmdə qəbul olunmuş terminlə desək, “Press- reliz” lərin tərtib edilməsi və faks ilə redaksiyalara göndərilməsidir. Bü cür əlaqələr hər iki tərəfin qayda-qanunlarma əməl etmələri üçün çox önəmlidir. Hər bir press-relizdə bir və bir neçə 30 məlumat verilə bilər. Müsbət nəticələrin əldə edilməsi, press- relizin hansı səviyyədə tərtib edilməsindən birbaşa asılı olur. Buna görə də, press-relizlər yüksək peşəkarlıqla yazılmalı, tərtib edilməli və redaksiyalara vaxtmda göndərilməlidir. S.Blek öz kitabmda press-relizin hazırlanmasınm 18 qaydasmı izah edir. Bu qaydalarda göstərilir ki, press-reliz imkan daxilində qısa və aydm şəkildə yazılmalı, əldə olunan bütün yeniliklər orada göstərilməli və s. Material göndərilərkən onun faktlarla zəngin olmasına diqqət artırılmalı və müəssiənin qane edə bilən dərc olunma tarixi göstərilməlidir. KİV ilə əlaqələrin optimal vəziyyətə gətirilməsində press- konferensiyaların rolu çox böyük ola bilər. Xarici ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, mətbuat konfransları, nəşr orqanları ilə müəssisə arasında qarşılıqlı inamın formalaşmasında müsbət rol oynayırlar. Press-konferensiyanm çağırılması ilə PR-in əməkdaşı məşğul olmalı və onun yüksək səmərə verə biləcəyi ona qabaqcadan məlum olmalıdır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, press- konferensiya formal şəkildə keçirilməlidir. Hər hansı bir hadisəyə həsr olunmuş press - konferensiyalar bir qayda olaraq səmərəli olurlar. Əgər müəssisə rəhbəri ölkə daxilində və yaxud da beynəlxalq miqyasda firmanm özünə, onun yerləşdiyi əraziyə, bütövlükdə ölkəyə sosial-iqtisadi səmərə verə bilən bir neçə iri kontraktlar bağlamağa mane olubsa və işgüzar səfərdən qayıdıbsa onda press-konferensiya təşkil etmək zəruri hesab olunmalıdu. Kiçik məlumatlar hər hansı bir sənədi yaymaq üçün press- konferensiyalar təşkil etmək istənilən nəticəni vermir. Mətbuat konfranslarmın təşkilində əsas məsələlərdən biri də onun kim tərəfindən aparılmasıdır. Hökmən deyildir ki, konfransı müəssisənin birinci şəxsi aparsm. Əsas məsələ press-konferensin səmərəli və inandırıcı olmasıdır ki, bu da çıxış edən şəxsin (şəxslərin) peşəkar bacanğmdan çox asılı olur. Bir sözlə hər şey hazırlıq işlərinin nə dərəcədə yaradıcılıqla aparılmasından asılı olur. Press - konfrans iştirakçıları müəssisə rəhbərlərinin səmimiliyinə inanmalıdırlar. Press-konfransiyanın keçirilmə vaxtı mətbuat işçilərinə bir neçə gün qabaq bildfrilməlidir. Vaxtı elə təyin 31 etmək lazımdır ki, qəzetlər onu növbəti nömrələrində dərc etmək imkanı qazansmlar, Konfarnsı günün İkinci yarısı 16-dan 18-ə qədər keçirmək, ən sərfəli vaxt hesab olunur. Jurnalistlərə və maraqlı şəxslərin çıxışma qısa xülasəsinə çap olunmuş halda verilməsi müəssisə üçün xeyirlidir. Hər şey xırdalıqlarına qədər nəzərə alınmalıdır ki, press-konferensiya istənilən səmərəni versin. Təqdim olunma mərasimləri KİV ilə sağlam münasibətlərin formalaşmasında mühüm rol oynaya bilər. Lakin bu, müəssisədən güclü yaradıcıhq tələb edir. Təqdim olunma həqiqətən də cəmiyyət üçün əhəmiyyətli olan bir məsələyə həsr edilməü və iş adamlan üçün müəyyən əhəmiyyətə malik olmalıdır. Müəssisənin təqdim etməyə iş adamları və mətbuat işçiləri ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılması fürsəti kimi baxılmalıdır. Müəssisə öz pozitiv imicini formalaşdırmaq üçün münasib yarmarkalarda və sərgilərdə iştirak etməyi çalışmalıdır. Bu cür tədbirlərdə iştirak etmək, müəssisəyə həm maddi və həm də mənəvi xeyir gətirə bilər. Mənəvi xeyir həmişə ola bilər: müəssisənin məşhur bir sərgidə iştirakı və dövri mətbuatda adının çəkilməsi, onun məşhur- laşması, tanınması deməkdir. Lakin mənəvi xeyir müəyyən dövrdən sonra öz əhəmiyyətini itirə bilər. Buna görə də çalışıb elə sərgilərdə iştirak etmək lazundır ki, orada yeni kontraktlar bağlamaq mümkün olsua Bu məsuliyyət də PR-nin əməkdaşının üzərinə düşür. Sərgilər və yarmarkalar müxtəlif olurlar - ümumi və ixtisaslaşdırılmış, hansında iştirak etmək lazımdır? Bunu PR-in işçiləri tə)^! etməlidir. Ona görə də bunu nəzərə almaq lazımdır ki, sərgi və yarmarkalarda iştirak etmək çox baha başa gələn hesab olunur. Əgər kifayət qədər vəsait yoxdursa, onda sərgidə iştirak etməkdən imtina etmək daha sərfəli ola bilər. Hər şey tədbirin iqtisadi cəhətdən düzgün əsaslandırılmasından asüı olacaqdır. Beləliklə PR-in fəaliyyəti çox mürəkkəb bir fəaliyyətdir. Onun həyata keçirüməsi müxtəlif yanaşma formalanndan və üsullarından istifadə edilməsini tələb edir. Eyni zamanda fəaliyyətin özü müəyyən xərc, bəzən isə lap böyük xərc tələb edir. Müəssisəni (firmam) isə fəaliyyətinin son nəticəsi maraqlandırır. Müəssisə həmişə çabşır ki, 32 PR-inin ona nə verəcəyini aydın şəkildə bilsin. Bu məsələ RACE -nin ikinci hissəsində həll edilməlidir və müəssisə qabaqcadan PR-in fəaliyyətinin iqtisadi səmərəsini bilməlidir. PR-in nəticələrinə qiymət verilməsi də fəaliyyətinin özü kimi mürəkkəbdir. Son nəticələrin dəyərləndirilməsi PR fəaliyyətinin verdiyi səmərənin konkret məbləğ şəklində müəssisə rəhbərinə təqdim edilməsi işini çətinləşdirən səbəb ilk növbədə ondan irəli gəlir ki, müəssisənin pozitiv imicinin formalaşdırılması 'üzrə görülən işlər özündə elmi yanaşma elementlərini daşıyır və həyati təcrübəyə əsaslanır. Son nəticə qarşıya qoyulan məqsəddən asılı olaraq qiymətləndirilməlidir. PR-in əsas son məqsədi isə, artıq qeyd etdiyimiz kimi müəssisənin cəmiyyətdə (işgüzar, aləmdə, ətrafda yerləşən müəssisə və təşkilatlar arasında) pozitiv imicinin formalaşdırmaqdır. Bu prosesi hər hansı bir dövrlə (müddətlə) məhdudlaşdırmaq olmur. Hansı üdə PR-ilə əlaqədar olan fəaliyyət daha səmərəli olub? Bu suala da cavab vermək çox çətindir. Fikrimizi bir misalla izah etməyə çalışaq. Fərz edək ki, yeyinti sənayesi müəssisəsi hesabat ilində PR fəaliyyəti sahəsində çox iş görüb və ilin axırında aydın olub ki, məhsul satışı 25% artıb. Birmənah şəkildə demək olar ki, bu artım təkcə PR-in fəaliyyəti ilə bağhdır? Əgər hesabat ilində dövlət işçilərin əmək haqqım yüksəldibsə onda satışın artması əhalinin ahcılıq qabiliyyətinin yüksəlməsi hesabına da baş verə bilərdi Deməli, bu suallara da birmənalı cavab vermək çətindir. Ümumiyyətlə, hesab edirik ki, PR-in bir məqsədyönlü fəaliyyət kimi çox qiymətli olmasına bəzi müəssisələrin şübhələrində fealiyyətin son nəticələrinin qiymətləndirüməsinin çox mürəkkəb olmasından və ən başhcası isə indiyə qədər bu nəticələrin qiymətləndirilməsi üçün münasib kriteriyaların qəbul edilməsidir. Onu da qeyd etmək olar ki, PR fəaliyyəti müəssisənin ümumi istehsal -təsərrüfat fealiyyətindən ayrıca bir fealiyyəti deyildir. PR müəssisənin düzgün idarə edilməsi və fəaliyyətinin optimal planlaşdırılması maksimum mənfəətin qazanılması proseslərinə yardım göstərən bir fəaliyyətdir. PR elə bir vasitədir ki, onun köməyi üə müəssisə yerləşdiyi ərazidə (rayonda), ölkə səviyyəsində və beynəlxalq aləmdə pozitiv imic əldə edə büər. S.Blek bu barədə öz kitabında belə yazır: “PR feaüyyətini hər bir 33 ifaçıdan daha çox şey əldə etməyə və hamının səy və bacarığını bir yerə toplamağa çalışan simfonik orkestr dirijorunun fəaliyyəti ilə müqayisə etmək olar”. Görülən işlərin, həyata keçirilən tədbirlərin sayı, həcm göstərirciləri PR üzrə həyata keçirilən fəaliyyət haqqında məlumat verir. Məsələn, mətbuatda müəssisənin dərc etdiyi materialların sayı, KİV ilə əlaqələrin yaxşılaşması haqqında fikir söyləməyə imkan verir. Lakin bu cür göstəricilər işin keyfiyyəti haqqında heç nə demir. Eyni sözləri il ərzində keçirilmiş mətbuat konfi:anslan, sərgi və yarmarkalarda iştirak haqqında da demək olar. Bir sözlə, kəmiyyət göstəriciləri vasitəsilə PR fəaliyyətinin iqtisadi səmərəsini, onun feydalıhq dərəcəsini təyin etmək mümkün deyil. Ona görə də PR-in səmərəliliyinin kriteriyası tsyin edilməli və ona əsasən konkret fikir söylənilməlidir. Bəs hansı göstərcini kriteriya kimi qəbul etmək olar. Bu suala cavab vermək üçün yenə də PR-in qarşısında duran əsas vəzifəni yada salmaq lazımdır. PR-in əsas məqsədi müəssisənin pozitiv imicinin formalaşdınlması olmalıdır. Müəssisənin pozitiv imicinin uzun müddət qorunub saxlanılmasından, bütün hallarda PR- in səmərəsindən xəbər verir. Məlum olduğu kimi belə ad, şöhrət bütün bölmələrin gərgin əməyi nəticəsində edilə bilər. Mühəndis - texniki işçilərin rolu burada daha çox ola bilər. Lakin PR özünəməxsus fəndlər işlətməklə onların əməyinin vahid bir nöqtədə cəmləşməsmə yardım edə bilər. PR çox zaman müəssisənin pozitiv imicinin qorunması qayğısına qalır. Buna görə də o, idarəetməyə stil və metodlara yaradıcı yanaşır və şayələrin, böhtanların meydana gəlməsinin qarşısım alır. PR-nin səmərəliliyi də sonda bununla şərtləşir. İ. İ. Biznes və reklamlar Əmtəə bazarında reklamın istehsalı, yerləşdirilməsi və yayımı prosesində meydana çıxan münasibətlər “Reklam haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu (3 oktyabr 1997-ci il) ilə tənzimlənir. Reklam - reklam informasiyası haqqında maraqı formalaşdırmaq və bu marağı saxlamaq, əmtəənin satılmasma, ideya və yeniliklərin 34 həyata keçirilməsinə köməklik göstərmək məqsədi ilə yayılan informasiyadır. Başqa sözlə, reklam məhsulun bazara doğru hərəkəti və onun satışı, stimuUaşdırması üzrə fəaliyyət əsl təsərrüfat növüdür. İstehlakçının məhsul istehsalçıları və satıcıları ilə tanış edilməsi əmtəənin potensial alıçısı tərəfindən əlverişli mühit yaradılması, maraqlanan alverçilərə, müəyyən məhsul növünün ayrılması üzrə fəaliyyət reklam fealiyyəti adlanır. Reklamın sahibkarhğın inkişafina təsiri çoxcəhətlidir, dəyərlidir. Onun bilavasitə əməli vəzifəsi təchizat funksiyasını yeimə yetinnəkdən, məqsədi isə tələbi fəallaşdırmaq və bazarı genişləndirməkdən ibarətdir. Bu zaman reklam müxtəlif funksiyaları: tanışlıq, inandırma, xatırlama, izahetmə, stimullaşdırma fimksiyalarını yerinə yetirir. İnformasiyamn yayılma üsulundan və istehlakçıya təsiretmə dərəcəsindən asdı olaraq, reklamın müxtəlif formalan mövcuddur. Reklam informasiyası radio və teleyayımlarda, dövri mətbuatda, kino, video və küçə lövhələrində, nəqliyyat vasitələrində, poçt göndərişlərində yerləşdirilə bilər. Bu reklam vasitələrinin və formalarının hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır, onlardan konkret hər hansı birini sahibkar öz mövqeyinə uyğun olaraq seçir. Konsultativ sahibkarhğm mühüm istiqaməti sayılan reklam fəaliyyətinin genişləndirilməsi və onun təsir gücündən bacarıqla istifadə olunması müəssisələrin istehsal-təsərrüfat fəaliyyətinin səmərəliliyinin yüksəldilməsinə əhəmiyyətli təkan verəcəkdir. Reklam - özündə maliyyələşdirmə mənbəyi dəqiq göstərilməklə, pullu informasiya yayımı vasitələrinin yardımı ilə şəxsi olmayan əlaqə formalarım təcəssüm etdirir. Reklama xərc çəkənlər arasında təkcə kommersiya təşkilatları deyil, həmçinin müxtəlif məqsədli auditoriyalar arasında öz niyyətlərini reklamlaşdırmağa çalışan muzeylər və müxtəlif ictimai təşkilatlar da vardır. Yeri gəlmişkən, ən iri reklamvericiləri siyahısında on dördüncü yeri qeyri-kommersiya təşkilatı - ABŞ hökuməti tutur. Reklam fəaliyyəti proqramını işləyib hazırlayarkən marketinq xidməti rəhbərləri prinsipial əhəmiyyəti olan beş qərar qəbul etməlidirlər. 35 |