”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

 Beton qorishmasining qulay joylanuvchanligini aniqlash 
a) beton qorishmasining harakatchanligini aniqlash asbobi (konus); 1- 
bikr qorishma; 2-harakatchan qorishma; 3-konus cho‘kishi; b) beton 
qorishmasining bikrligini aniqlash asbobi; 4-sinash sxemasi.
Beton qorishmasining bikrligi quyidagicha aniqlanadi: balandligi 200 
va ichki diametri 240 mm bo‘lgan silindr shaklidagi halqa laboratoriya 
vibratsiya stoliga mahkam o‘rnatiladi: halqaga standart konus o‘rnatiladi, 
Yuqorida ko‘rsatilgan usulda beton qorishmasi bilan to‘ldiriladi va qolip 
olinadi; asbob diski shtativ yordamida beton qorishmasi yuzasiga tekkuncha 
pastga tushiriladi; bir vaqtning o‘zida vibrostol va sekundomer ishga 
tushiriladi va beton qorishmasi zichlashib tekislanadi; beton qorishmasining 
zichlashishi natijasida ajralib chiqqan sement xamiri diskning diametrdagi 
teshiklaridan suzib chiqishi bilan vibratsiya to‘xtatiladi. Beton qorishmasini 
vibratsiya qilib zichlashtirish uchun sarf bo‘lgan vaqt (sek) uning bikrligini 
ifodalaydi.
Beton qorishmasining bikrlik ko‘rsatkichi ikki marta o‘tkazilgan 
tajribalar natijalarining o‘rtacha arifmetik miqdori bilan belgilanadi.
Beton qorishmasining qulay joylanuvchanlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha 
klassifikatsiyasi 6.2 jadvalda berilgan.
12.2-jadval
Beton qorishmasining klassifikatsiyasi 
Qulay joylanuvchanlik 
bo‘yicha
markalar
Qulay joylanuvchanlik meyorlari
Bikrlik, sek
Harakatchanlik, sm
Konus cho‘kishi Konus oqishi
O‘ta bikr qorishmalar
Sj 3
Sj 2
Sj 1
100dan ko‘pi 51-
100
50 va kami
-
-
-
-
-
-
Bikr qorishmalar
J 4
J 3
J 2
J 1
31-60
21-30
11-20
5-10
-
-
-
-
-
-
-
-

---

Harakatchan qorishmalar
P 1
P 2
P 3
P 4
P 5
4 va kami
-
-
-
-
1-4
5-9
10-15
16-20
21 va ko‘pi
-
-
-
26-30
31 va ko‘pi
Ushbu jadvalda ko‘rsatilgan beton qorishmasi markalari beton va 
temirbeton ishlatilish sohalari orqali belgilanadi. Masalan, Yuqori kuch 
ko‘tarishga mo‘ljallangan, tashqi tabiiy omillar ta’siriga chidamli temirbeton 
konstruksiyalar tayyorlashda bikr yoki o‘ta bikr beton qorishmalarni 
ishlatish maqsadga muvofiq. Kuch kam tushadigan bino va inshootlarning 
buyum, konstruksiyalarini tayyorlash uchun esa, harakatchan yoki bikr 
qorishmalarning pastroq markalarini ham ishlatsa bo‘ladi. Chunki beton 
qorishmasi muayyan darajada qancha bikr bo‘lsa, undan tayyorlangan 
konstruksiyalar shunchalik zich, mustahkam, kam deformatsiyalanuvchan, 
turli muhitlarga bardoshli bo‘ladi.