Samarqand davlat chet tillar instituti roman-german filologiyasi fakulteti fransuz tili fonetikasi va grammatikasi kafedrasi

arbre d’Apollon – dafna, palma
les champs de Mars – urush maydoni

2	Mifologiyaga oid	avoir des yeux d’Argus – hamma narsani ko’ruvchi. Fidele Achate – sodiq do’st
3	Hazil va mutoyibaga oid	Il a ete a Saint – Malo, les chiens lui ont mangi les os – U juda ozg’in.
4	So’zlashuv uslubiga xos	Saucisson de Bolonge – pakana Tour de Babel – shovqin suron
5	Bibliografiyaga oid	Giron de l’Eglise – din yo’li Vivre autant que Mathusalim – uzoq umr ko’rmoq
6	Ironiyaga oid	Benediction de Saint – Roch – so’kish La Maison du Roi – turmaxona
7	Argolar	Marchand d’eau de Javel – traktorchi Prix de Diane – go’zal qiz Fourchette d’Adam – barmoqlar
8	Kasb hunar jargonlari	Champ de Mars – o’quv maydoni(harbiy) La Grande Ganache – kulgili chol (teatr)
9	Tarixiy so’zlar va arxaizmlar	Empire d’Orient – Vizantiya imperiyasi Tenir les Etats – Gneral Shtat turmoq Demoiselles des Marais – odobsiz qizlar
10	Xalq tilida ishlatiladigan oddiy f.i.	Mouton de Berry – o’zidan oldin burni ko’rinadigan odam Dame Jeanne – ulkan shisha

Struktur tahlil

Guruhlar nomlar
Bir atoqli otli f.i.	Ikki atoqli otli f.i.	Uch atoqli otli f.i.
Oissau de Jupiter – burgut Boir le Styx – o’lmoq Suppot de Satan – shaytonning malayi	a)ot+ot (N+N) Paul et Pierre – har bir uchragan kimsa Tomber de Charybde en Seylla – suvdan qutilib o’tga tutilmoq
	b)ot+sifat (N+adj) saint (e) c’est Saint – Roch et son chien – Bu ajralmas do’stlar la nacelle de Saint – Pierre – Rim katolik cherkovi
	Grand (e) Le Grand Moteur – Xudo Grande Arme’e – Napoleon armiyasi
	d)turdosh ot+ atoqli ot (Ncommun + Npropre) les Filles de Memoires – muzalar les Filles de France – Fransiya qirolining qonuniy qizlari Fils aine de l’Enlise – Fransiya qiroli La maison du Roi - turmaxona

Alohida olingan atoqli otning etimologik tahlili

T/r	Ot (so’z)	Misollar
1	Apollon She’riyat va soflik poklik ramzi	Disciples (enfants, fils) d’Apollon – shoirlar Les suivants d’Apollon – Apollon xizmatchilari, shoirlar Arbre d’Apollon – dafna, palma daraxti
2	Argus (hushyorlik ramzi)	Avoir des yeux d’Argus – Hamma narsani ko’ruvchi, juda xushyor kishi
3	Diane (go’zallik, iffatlilik)	Prix de Diane – go’zal, suluv qiz
4	Eumenides (qahrli yovuz ayol ramzi)	Arbre des Eumenides – kedr (nina bargli daraxt)
5	Muses (ilhom parilari – ilhom bag’ishlovchi manba)	Commerce des Muses – ilhom parilari bilan ishlash Boire a la fontaine des Muses – she’riyat bilan shug’ullanmoq
6	Hercule (Heracles) (juda ulkan ko’z ko’rib quloq eshitmagan, kuch quvvat egasi ramzi)	Travaux d’Hercule – gerkulesning 12 jasorati Arbre d’Hercule – terak Chemise d’Hercule – halokatga etuvchi hadya Taille en Hercule – atletik mashqlar

Semantik tahlil

T/r	F/i. turlari nomlari	Misollar	Foizi	Jami
1	Shahs nomlari	Prix de Diane – suluv go’zal qiz Pied de Cendrillon – bejirim oyoqcha	60%
2	“Dieu” so’zi bilan bog’liq nomlar	A Dieu neplaise – Xudo saqlasin Ennemi de Dieu – kofir Bras (main) de Dieu – Xudo (Yaratganning ) yozmishi, taqdir	15%
3	Shahar va davlat nomlari	Paris ne s’est pas fait en un jour – Oz- oz o’rganib dono bo’lur, Qatra – qatra yig’ilib daryo bo’lur Oncle d’Amerique – uzoq qarindosh	9%
4	Geografik nomlar	L’ogre de Corse – korsika maxluqi (Napoleon Bonapart) Femme de Quartier – talaba mahbubasi	6%
5	Astronomik nomlar	Enfant de Mars – g’alaba erkatoyi Empire de Pluton – do’zax, jahannam Arbre de Jupiter – eman	4%
6	Bayram nomlari	Bon homme Noel – Qorbobo Long comme d’ici a Paques – uzundan – uzoq, juda uzoq	4%
7	Hayvon va qushlar nomlari	Coq d’Jnde – gerdaygan kimsa Les fils de la Loive bo’ri bolalari(Romul va Rim )	2%

Atoqli ot ishtirokidagi FBlarning morfologik tahlili
Morfologiya – grekcha so’zdan olingan bo’lib, morphe – shakl va logos – ta’limot ma’nosini anglatadi va so’zlarning morfologik tuzilishini, Grammatik shakllar yasashda morfemalarning bir – biriga bo’lgan munosabatlarini, joylashish qonunlarini, paradigma yasovchi shakllarning o’zaro oppozitsiyalarini hamda so’z turkumlari va ularning ma’nosini o’rganadi. Xullas morfologiya – so’z haqidagi Grammatik ta’limotdir. Shu nuqtai nazardan fransuz tilidagi atoqli otli frazeologik iboralarni ham tahlil qilishimiz mumkin. Yuqorida aytganimizdek so’z turkumlari – morfologiyaning asosiy o’rganiladigan obyektlaridan biridir. Bizning tahlilimizda ham ayon shu obyekt ya’ni mustaqil so’z turkumlari – ot, sifat, fe’l asos qilib olindi va ular atrofida frazeologik iboralar paradigmasi jamlandi.
Ot so’z turkumiga xos atoqli otli frazeologik iboralar.
Yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek ot nominativlik funksiyasiga ega mustaqil ma’noli so’zdir ya’ni mustaqil so’z turkumlaridan biridir. U shahs va narsa – buyum, o’rin – joy ma’nolarini bildirib Kim? Nima? Qayer? So’roqlariga javob beruvchi so’zlar majmuidir. Biz frazeologik iboralarga so’roq berganda ulardagi biron bir so’zga emas, balki butun bir iboraga so’roq beramiz chunki ma’no butunligi birgina so’z bilan emas, butun bir birikma bilan anglashiladi. Misollar:
 – (kim? Qui?) buyuk odamning o’g’li
 ishratvoz xotin (kim? Qui?)
 – sehirgar tayoqchasi? (nima? Qui est-ce-que-c’est?)
 – kedr (nima?)
 – juda iflos joy (qayer? Qu )
 – urush maydoni (qayer?)
Sifat turkumiga xos atoqli otli frazeologik iboralar.
Morfologik tahlilimizning ikkinchi guruhi bevosita sifatlar bilan bog’liqdir.
Sifatlar o’zlarining semantik ma’nosini, grammatik shakllari va sintaktik funksiyalari bilan ajralib turuvchi mustaqil so’z turkumidir. Sifatlarning semantik mohiyati ularning ot belgisini ko’rsatish orqali namoyon bo’ladi. Sifatlar qanday? Qanaqa? So’roqlariga javob bo’luvchi so’zlar majmuidir. Biz ham ushbu guruhga qanday? Qanaqa? So’roqlariga javob bo’luvchi atoqli otli frazeologik iboralarni jamlaganmiz. Misollar:
 – pakana, bo’yi past (kimsa)
 – har qanday uchragan
 – sariq, to’q malla
 – xudosiz, kofir
 – tegma nozik, jizzaki
 – qo’pol to’nka, befahm
 – usti yaltiroq, ichi qaltiroq.
Fe’l so’z turkumiga xos atoqli otli frazeologik iboralar.
Fe’l so’z turkumi ham mustaqil so’z turkumlaridan biri bo’lib, u gapning asosi bo’lmish kesimni ifodalaydi. Fe’l o’z ma’nosini, Grammatik formalari va sintaktik funksiyalari bilan boshqa so’z turkumlaridan ajralib turadi. Fe’l ish harakatni, mavjudlikni va munosabatni zamon nuqtai nazardan aniqlagan holda jarayon tarzda voqelik bilan bog’laydi. Aynan ana shu xususiyati bilan fe’l undan yasalgan otdan farq qiladi. Fe’lning morfologik kategoriyalari uning umumiy ma’nosi va sintaktik funksiyalari bilan to’g’ridan to’g’ri bog’liq. Mayl, zamon, nisbat; shaxs-son fe’lning morfologik kategoriyalaridir. Shuni alohida ta’kidlash kerakki hatto atoqli otli frazeologik iboralarda ham fe’lga xos xususiyatlar ko’zga tashlanadi. Frazeologik iborada asosan:  kabi fe’llar boshqalariga nisbatan ko’proq uchraydi.
Fe’lli frazeologik iboralar.
Quyida biz ushbu fe’llar ishtirokidagi atoqli otli frazeologik iboralarni keltiramiz. fe’l ishtirokida.
 – bo’g’ib o’ldirmoq
 – qonunni chetlab o’tmoq
 – to’ydan oldin farzand ko’rmoq
 – sudda ishlamoq
 – maqtanmoq
 – dindan chiqarib olinmoq
 – ilohiy martaba (nom) olmoq.
fe’li ishtirokida.
 – o’zini xo’rliklarga duchor qilmoq
 – Bo’lon o’rmoniga sayohatga yuborish
 – o’zini juda yaxshi his etish
 – juda tez yugurmoq
 – xotin qo’ymoq, ajrashmoq
 – inkor qilmoq, tonmoq
fe’li ishtirokida/
 – xafa bo’lmoq, g’amgin ko’rinmoq
 – dovdiramoq
 – g’azabga kelmoq
 – parishonhotir bo’lib qolmoq, esi past bo’lib qolmoq
fe’li ishtirokida
 – taniqli bo’lmagan kelib chiqishdan bo’lmoq.
 – uxlamoq
 – bir chaqaga arzimas bo’lmoq
 – Papadan ham ortiqroq katolik (dindor) bo’lmoq.
fe’li ishtirokida.
 - she’riyat bilan
 shug’ullanmoq’
 – o’lmoq

fe’li ishtirokida.

 qarzga botmoq, turgan
 bitgani qarz bo’lmoq
 
 – o’zida bo’lmaslik, aqldan ozmoq.
fe’li ishtirokida.
 – Xudosiz, kofir
 – haddan
 tashqari
Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki atoqli otli frazeologik iboralarni morfologik tahlil qilishda biz so’z turkumlariga suyandik va tahlil jarayonida biz uch guruhga ot, sifat va fe’l guruhiga xos atoqli otli frazeologik iboralar guruhlariga ajratdik.

T/r	Guruh nomi	Misollar
1.	Otli frazeologik iboralar	Le fils de l’Homme – Buyuk odam o’gli Baton de Jacof – sehirgar tayoqchasi
2.	Sifatli frazeologik iboralar	Abruti de Chaillot – qo’pol, befahm
3.	Fe’lli frazeologik iboralar	Aller au chemin de Niort –tnmoq Boire le Styx –o’lmoq