16.Şəxsiyyətin istiqamətinin əsas keyfiyyətləri

2.Arzu- istiqamətin bir qədər yüksək formasıdır ki, bu zaman insan 
cəhd etdiyini dərk edir və məqsədini anlayır. 
3.Maraq- gerçəkliyi dərk etməyə və müəyyən bilik sahəsinə 
yiyələnməsində ifadə olunan psixi xüsusiyyətdir. Lakin gerçəkliyi 
dərk etməyə yönəlmiş maraq az və ya çox ola bilər. Maraqlar insanın 
idrak tələbatlarının emosional təzahürüdür. Maraqlar məzmununa, 
məqsədinə, genişliyinə və davamlılığına görə təsnif oluna bilər. 
Fəaliyyət prosesində maraqların rolu çox böyükdür. 
4.Qabiliyyət- insanın müəyyən sahəyə nə dərəcədə yararlı olub-
olmadığını göstərən psixi prosesdir. Bilik, bacarıq və vərdişlər 
qabiliyyətlərin inkişafında əsas şərtdir. Lakin qabiliyyətlər bilavasitə 
bilik, bacarıq və vərdişlərdə deyil, onların qazanılma dinamikasında 
özünü göstərir. 
5.İdeal- (niyyət, xəyal, ehtiras və digər cəhdlər) maraqların və 
qabiliyyətlərin əsasında formalaşır. İnsanın necə olmaq, kimə 
oxşamaq, nəyə nail olmaq arzusu onun idealında ifadə olunur. 
6.Dünyagörüşü- təbiət və cəmiyyət hadisələri haqqında baxışlar, 
anlayışlar, təsəvvürlər sistemidir. İnsanın davranışında təfəkkürün və 
iradənin birləşməsi nəticəsində dünyagörüşü əqidəyə çevrilir. 
Şagirdlərin dünyagörüşü və əqidəsi onun mənəvi keyfiyyətlərini 
formalaşdırır. 
7.İddia səviyyəsi- şəxsiyyət üçün əhəmiyyətli olan obyektlər 
içərisində çətin və ya asan məqsədləri seçməsi ilə müəyyən olunur. 
 
18.Duyğuların ümumi səciyyəsi 
Duyğular- hazırda hiss üzvlərinə bilavasitə təsir edən cisim və 
hadisələrin ayrıayrı xassələrinin beyində inikasıdır. Duyğular idrak 
proseslərinin bünövrəsini təşkil edir. O, orqanizmlə mühit arasında 
ilkin əlaqədir. Duyğular varlığın ən sadə, ən bəsit xassələri haqqında 
bilavasitə məlumat verir. İşığın, səsin, təzyiqin, istinin, soyuğun və s. 
əks etdirilməsi duyğudur. Duyğular xarici aləm haqqında 
biliklərimizin mənbəyidir. Əgər insan bütün hiss üzvlərindən məhrum 

---

olsaydı, o özünün ətrafında nələr baş verdiyini bilməzdi, onu əhatə 
edən adamlarla ünsiyyətə girməyə müvəffəq olmazdı, qida tapmağı, 
təhlükədən yayınmağı bacarmazdı. Duyğular həmişə müəyyən 
emosional boyaya malik olur. Məsələn, yaşıl rəng insanı sakitləşdirir, 
qırmızı rəng coşdurur, yaxud, iki eyni həcmli yeşiyin biri ağ, digəri 
qara rənglənmişsə, ağ qaraya nisbətən adama yüngül gəlir. 
-Duyğular həm xarici aləmdə, həm də orqanizmin daxilində baş verən 
proseslər barədə informasiya verir. Bunun sayəsində orqanizmin ətraf 
aləmə bələdləşməsi mümkün olur. İnsan uzun müddət tam təcrid 
şəraitində qala bilməz. Belə ki, həmin şəraitdə qalan adamlarda bir 
gündən sonra şüur pozğunluğu əmələ gəlir. Yəni onda qarabasmalar, 
qarayaxa ideyalar özünü göstərir. Deməli, insan daima duyğuların 
verdiyi məlumata istinad edir, onları beynində təhlildən keçirir və 
beləliklə də onda mürəkkəb idrak fəaliyyəti baş verir. 
-Bəzi heyvanlar insanlara nisbətən daha güclü duyğulara malikdirlər. 
Məsələn, qartal insanla müqayisədə daha yaxşı görür, itlərin eşitmə və 
iybilmə duyğusu daha həssasdır. Qarışqalar ultrabənövşəyi işığı 
fərqləndirə bildikləri halda insan ümumiyyətlə onu görmür. Yarasalar 
və delfinlər ultra səsləri eşidir, insan isə eşitmir. Lakin insan gözü və 
qulağı qartaldan da, itdən də fərqli olaraq daha çox şeyləri fərqləndirə 
bilir. Çünki insanın duyğularını onun təfəkkürü zənginləşdirir.