Anar İsayev Ramil Rəhimov

Qədim Çinin mədəniyyəti. 
Yazı. Qədim Çində elm, incəsənət, heykəltəraşlıq və memarlıq inkişaf etmişdi. Qədim 
çinlilər heroqlif yazı növündən istifadə etmişdilər. Çində də yazı dövlətin yaranması ilə eyni 
vaxtda meydana gəlmişdi. Mətnləri fırça ilə bambuk lövhələr üzərində, mühüm sənədlər və 
imperatorun əmrləri isə ipək parça üzərində yazılırdı. Çinlilərdən başqa  Qədim Misirdə və 
Mannada  da    heroqlif  yazıdan  istifadə  olunmuşdur.  E.ə  II  əsrdə  Çində  yazı  vasitəsi  olan 
kağız istehsal olunmuşdur. 
Elm. Qədim Çində zəngin elmi biliklər yaranmışdır. Alimlər öz əsərlərində çinlilərin 
həyat  tərzini  və  müxtəlif  nailiyyətlərini  əks  etdirmişlər.  İlk  dəfə  Çində  becərilən  çayı 
əvvəllər  xəstələrə  dərman kimi  verirdilər. Çinlilər il boyu təbiətdə  baş verən dəyişikləri və 
göy  cisimlərini  müşahidə  edərək  dəqiq  təqvim  yaratmışdılar.  İlk  dəfə  kompası  çinlilər  kəşf 
etmişdilər. Bu Çin dənizçiləri və səyyahlarının əldə etdiyi yeniliklərdən biri idi. Qədim dövrə 
aid  Çin  alimlərinin  «Dağlar  və  dənizlər  haqqında  kitab»ı    bizim  dövrümüzə  qədər  gəlib 
çatmışdır.  Coğrafiyaya  aid  oln  bu  əsər  dənizçilərin  və  tacirlərin  müşahidələri  əsasında 
yazılmışdı. 
Konfutsi  təlimi.  Konfutsi  təlimi  ilk  dəfə  Çində  Konfutsi  tərəfindən  yadarılmışdır. 
Konfutsi əxlaqi fikirlər irəli sürərək deyirdi: «Qəbahətlərimizi örtmək, gizlətmək hünər deyil, 
hünər  qəbahət  etməməkdir».  Konfutsiyə  görə,  kiçik  böyüyə,  oğul  ataya,  xalq  padşaha  tabe 
olmalı,  böyük  kiçiyin,  ata  oğulun,  padşah  isə  xalqın  qayğısını  çəkməlidir.  Çin  alimləri 
«Bilici»  adını  almaq  üçün  Konfutsi  təlimindən  imtahan  verirdilərKonfutsi  təlimi  insanların 
axirət dünyasına inamını, həm də əcdadların ruhuna olan sayğısını artırırdı. 
 
   
 
 
 
 
Qədim Çin və Misir tarixi üçün ümumi cəhətlər 
 
 
Misir  
Çin  
 
Səma cisimlərini müşahidə etmələri 
 
Astronomiyaya aid biliklərin əldə edilməsi
 
 
Dəqiq təqvim yaratmaları 
 
Heroqlif yazıdan istifadə etmələri 
 
Çin
 
Manna 
 
Misir
 
Heroqlif yazısından istifadə etmiş xalqlar
 
 
 
a) Qədim Çin kompası  
b) Müasir kompas 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
Konfutsi məbədi 
 
 
 
Sarısarıqlılar üsyanı
 

 
28 
 
 
Qədim Hindistan 
 
Təbiəti, əhalisi və təsərrüfatı 
Hindistan  yarımadası  Asiya  qitəsinin  cənubunda  yerləşir. 
Yarımadanın  şimalında  Himalay  dağları  ucalır.  Hindistan  yarımadası, 
əsasən,  yaylalardan    ibarətdir.  Yayla  ilə  Himalay  dağları  arasında  düzənlik 
yerləşir.  Düzənliyin  qərbində  Hind,  şərqində  Qanq  çayları  axır.  Hindistan 
ərazisi mis və dəmir yataqları ilə zəngindir.  
Hindistanda  e.ə.  III  minilliyə  aid  Mohenco-Daro  və  Harappa 
şəhərlərinin xarabalıqları aşkar olunmuşdur. 
E.ə.  II  minillikdə  köçəri  ari  tayfaları  Hindistana  gələrək  burada 
məskunlaşdılar. Ari tayfalarının Hindistana yürüşü nəticəsində: 
 
Hind xalqı yarandı. 
 
Əhali oturaq həyata keçdi. 
Hindlilər  əkinçiliklə  və  maldarlıqla  məşğul  olurdular.  Onlar    dəmir 
çıxarmağı  və  emal  etməyi  öyrənmişdilər.  Burada  taxıl,  şəkər  qamışı  və 
pambıq  yetişdirilirdi.  Pambıqdan  zərif  parçalar  toxunurdu.  Hindlilər  filləri 
əhliləşdirərək onlardan təsərrüfat işlərində və döyüşlərdə istifadə edirdilər.  
 
 
 
Hindistanda ilk dövlətlərin meydana gəlməsi 
Hindistanda  ilk  dövlətlər  e.ə.  I  minillikdə  meydana  gəlmişdir.  Belə  ki,  e.ə.  I  minillikdə  Hindistanda  əmək 
məhsuldarlığının artması nəticəsində:  
 
Bərabərsizlik yarandı və ilk dövlətlər meydana gəldi. 
 
Adlı-sanlı adamlar quldarlara çevrildilər. 
 
Tayfa başçıları adlanan racələr tədricən padşaha çevrildilər 
Bərabərsizliyin  yaranmasından  sonra  quldarlara  çevrilən  adlı  sanlı  adamlar  azad  icmaçı  kəndliləri  və  qulları 
istismar  etməyə  başladılar.  Qədim  Hindistanda  qulları  «yad»,  «düşmən»  adlandırırdılar.  Artıq  e.ə.  VI-IV  əsrlərdə 
Hindistanın şimal-qərbində bir sıra xırda dövlətlər var idi. 
E.ə.  VI  əsrin  sonlarında  Hindistan  Əhəmənilər  (İran)  imperiyası  tərəfindən  işğal  edildi  və  onun  20-ci 
satraplığına qatıldı. E.ə. IV əsrin 20-ci illərində Makedoniyalı İskəndər Hindistanın şimal-qərbinə hücum etsə də geri 
çəkildi. İsgəndərin Hindistana yürüşünü davam etdirə bilməməsinin səbəbi aşağıdakı amillərlə bağlı idi: 
 
Əhalinin güclü müqavimətinə rast gəlməsi
.
 
 
Əsgərlərinin yorularaq qüvvədən düşməsi
.
 
 
Mauriya sülaləsinin hakimiyyəti (e.ə 317 – e.ə 180) 
 
E.ə.  317-ci  ildə  Hindistanda  Mauriya  sülaləsindən  olan  padşah  Çandraqupta 
Mauriya  dövlətinin  əsasını  (e.ə  317  –  e.ə  180)  qoydu.  E.ə.  III  əsrin  ikinci  yarısında 
padşah Aşokanın hakimiyyəti dövründə: 
 
Bütün Hindistan ilk dəfə vahid dövlətdə birləşdirildi
.
 
 
Vahid Hind dövləti yaradıldı. 
 
Aşokanın ölümündən sonra Mauriya dövləti tədricən dağıldı. 
E.ə II 
minillikdə baş 
vermiş 
 hadisələr 
 
Ari tayfaları 
Hindistana köç etdi 
 
Türk tayfalarının 
köçü  
başlandı 
 
Çin ərazisində 
 ilk dövlət   
yarandı 
 
 
Fnikiyalılar 
koloniyalar saldılar 
ması 
 
 
Babil padşahlığı  
yarandı 
 
Misirin paytaxtı  Fiv 
şəhərinə köçürüldü 
 
 
 
 
Padşah Aşoka 
 
 
 

 
29 
 
QEYD:
  E.ə  III  əsrdə  Çində  Sin  padşahlığı  ilə  Hindistanda  Mauriya  sülaləsinin  ölkəni  vahid  dövlətdə 
birləşdirməsi və  vahid dövlətin yaradılması Qədim Çin və Hindistan tarixi üçün oxşar cəhət təşkil edir.  
 
Hindistanda kasta quruluşu 
Hindistanda bərabərsizlik onların dinində də öz əksini tapmışdı. Hindistanlılara görə baş tanrı Brahma dünyanın 
və  insanın  yaradıcısı  hesab  olunurdu.  Hind  kahinləri  allah  Brahma  tərəfindən  müəyyən  olunmuş  qaydalar  tərtib 
etmişdilər.  Guya  Brahma  insanları  kastalara  bölmüşdü.  Qəti  müəyyənləşdirilmiş  irsən  keçən  hüquq  və  vəzifələri  olan 
insan qrupu kasta adlanır. Hindistanda insanlar dörd kastaya bölünürdü:
 
1. 
Brahmanlar.  Bu  kastaya  kahinlər  daxil  idi.  Brahma  onları 
ağzından    yaratmışdı  və  buna  görə  onların  allah  adından 
danışmağa ixtiyarı var idi. 
2. 
Döyüşçülər. Bu kastanı Brahman öz əllərindən yaratmışdı. 
3. 
İcmaçı kəndlilər. Bura kəndlilər, sənətkarlar və tacirlər daxil 
idi. Bu kasta brahmanın budlarından yaradılmışdı. 
4. 
Şudralar  (nökərlər).  Bu  kastanı  Brahman  palçıqlı 
ayaqlarından yaratmışdı. 
İnsan ömrü boyu  mənsub olduğu  kastada  qalırdı.  Kastalardan heç 
birinə  daxil  olmayanlara  «toxunulmaz  adamlar»  adlanırdı  ki,  onların 
özlərini və övladlarını doğulduğu gündən murdar sayırdılar. Toxunulmaz 
adamlar natəmiz yerləri təmizləyir, ən çirkli işləri görürdülər. 
 
Din. Buddizm 
Qədim  hindlilərin  dini  etiqadları  və  qanunları  «Veda»  adlı məcmuələrdə  toplanmışdır.  «Veda»  qanunlarına  görə 
qanunları pozanlar ağır cəzalandırılırdı. 
Hindistanda  insanların  kastalara  bölünməsə  qarşı  çıxan    adamlar  var  idi.  Onlardan  biri  Siddahartha  Qautama 
olmuşdur.  Qautamanı  Budda  («Həqiqətlə  işıqlanmış»,  «bilici»),  təlimini  isə  buddizm  adlandırdılar.  adlandırırdılar. 
Beləcə yeni din, budda dini yarandı. Qautama Budda dininin banisi olmuşdur. Buddanın əsas məqsədi insanları yaxşılığa 
çağırmaq idi. Budda deyirdi: “Mənim etiqadım sevgi, yardım və şəfqət yoludur. Həyatın əzablarından qurtulmaq üçün 
insanlar  nəfslərini  boğmalı, xeyirxah  işlər  görməli  və  ədalətli  olmalıdırlar”.  Qautamaya  görə  insanların  cəmiyyətdəki 
yeri onların mənşəyi ilə deyil, əməlləri ilə müəyyən olunur. 
 
Qədim Hindistan mədəniyyəti 
Qədim hind xalqının öz əlifbası və yazısı var idi. Onlar finikiya əlifbası ilə tanış idi. 
Qədim  hindlilər  «Mahabharata»  və  «Ramayana»  dastanlarını  yaratmışdılar.  Bu  dastanlarda  qədim  hindlilərin 
etiqadları və dünyagörüşləri öz əksini tapmışdır. 
Hindistanda elm yaxşı inkişaf etmişdir. Qədim hindlilər elmə aşağıdakı  böyük töhfələri vermişdilər: 
 
Sadə və asan hesab qaydası ixtira etmişdilər. 
 
Sıfır rəqəmi tətbiq etməklə sadə və asan hesab qaydası müəyyən etmişdilər. 
 
On rəqəmi işarəsinin köməyi ilə təklikləri, yüzlükləri və minillikləri ifadə edirdilər. 
QEYD:
 Hindistan rəqəmlərini əvvəlcə ərəblər mənimsəmiş, sonra isə avropalılar öyrənmişdilər. 
Qədim Hindistanda memarlıq və incəsənət inkişaf etmişdir. Padşah Aşokanın dövründə möhtəşəm sütunları olan 
saray və məbədlər inşa olunmuşdur. Daş sütunların yuxarısında heyvan və insan heykəlləri qoyulurdu. Aşoka dövründə 
möhtəşəm sütunların birinin üzərində dörd şir heykəli var idi. Bu təsvir indi Hindistan Respublikasının gerbidir. 
 E.ə.  I  əsrdə  Hindistanda  daşdan  yonulmuş  darvaza  hazırlanmışdı.  Bu  darvazada  bitki  və  heyvanat  aləmi,  hind 
əfsanələrinin qəhrəmanları və s. təsvir edilmişdi.  
Hindistan  şahmat  oyununun  vətəni  hesab  olunur.  Şahmatı  «dörd  növ  qoşun»  adlandırırdılar.  Şahmatın  fiqurları 
ilk vaxtlar sümükdən düzəldilirdi. 
QEYD:
  Azərbaycan  tayfalarının  qədim  hind  tayfaları  ilə  mədəni  və  iqtisadi  əlaqələri  mövcud  olmuşdur.  Bunu 
Azərbaycanın tunc və ilk dəmir dövrü abidələrindən Hindistanın sahil bölgələri üçün səciyyəvi olan bəzək əşyalarının 
tapılması  sübut  edir.  Bu  əlaqələr  vasitəsilə  Azərbaycan  sənətkarları  Şərq  ölkələri  sənətkarlığı  üçün  səciyyəvi  olan  
zərgərlik sənətinin üsullarının mənimsəmişdilər. 
 
 
 

 
30 
 
 
                Dörd şir heykəli (e.ə III əsr)   
     Budda                  Qədim Budda məbədi (e.ə I əsr) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qədim 
Hindistan 
İlk dövlətlər e.ə. I 
minillikdə meydana 
gəlmişdi
 
Özlərinə məxsus 
əlifbası və yazısı 
olmuşdu 
Dini etiqadları və qanunları 
―Veda‖ adlı məcmuələrdə 
toplanmışdır 
 
Əhəmənilərin  (İran) və 
Makedoniyalı İsgəndərin 
hücumuna məruz qalmışdı 
Şahmat oyununun 
ilk vətəni sayılırdı 
 
Kasta quruluşu 
mövcud olmuşdu 
 
Aşokanın dövründə ilk 
dəfə vahid dövlətdə 
birləşdirilmişdi
 
Ari tayfalarının 
hücumuna məruz 
qalmışdı 
 

 
31 
 
Qədim Yunanıstan 
 
Ərazisi və əhalisi 
Qədim 
Yunanıstan  Avropanın  cənubunda,  Balkan 
yarımadasında  yerləşirdi.  Dağlıq  ölkə  olan  Yunanıstan  qərbdə 
İon, cənubda Aralıq, şərqdə isə Egey dənizi ilə əhatə olunmuşdur. 
Aralıq  və  İon  dənizi  sahilləri  girintili  və  çıxıntılı  olduğundan 
gəmiçilik  üçün  əlverişli  idi.  Təbiət  Yunanıstanı  üç  hissəyə 
bölmüşdür: 
 
Şimali Yunanıstan – Fessaliya
.
 
 
Orta Yunanıstan – Attika
.
 
 
Cənubi  Yunanıstan  (Peleponnes)  –  Messeniya  və 
Lakonika
.
 
Şimali  Yunanıstanla  Orta  Yunanıstanı  Fermopil  keçidi, 
Orta  Yunanıstanla  Cənubi  Yunanıstan  Kornif  körfəzi  onları  bir 
birindən  ayırır.  Qədim  Yunanıstanı  əhatə  edən  dənizlərdə  bir-
birinə  yaxın  adalar  vardır.  Onlardan  ən  böyüyü  Yunanıstanın 
cənubunda yerləşən Krit adası idi. 
Yunanıstan    dəmir,  mis,  gümüş  və  mərmər  yataqları  ilə 
zəngin idi. Ölkədə qış qısa, yay isti və uzun olur. Belə bir təbiətdə 
yaşayan qədim yunan əhalisi: 
 
əkinçilik, maldarlıq və balıqçılıqla məşğul olurdu 
 
dəmirdən əmək alətləri hazırlayırdı. 
 
kətan və yundan kobud paltar toxuyurdu. 
 
gildən qab-qacar düzəldirdilər. 
Qədin Yunanıstanda hər bir ailəyə torpaq sahəsi verilirdi.  
Lakin qəbilə üzvləri arasında bərabərsizlik yarandıqdan sonra bir qisim 
adamlar  varlandı,  əksəriyyəti  isə  yoxsullaşdı  və  icma  münasibətləri  pozuldu. 
Sinifli cəmiyyətin yaranması üçün şərait meydana gəldi. 
 
Avropada ən qədim dövlət. Krit mədəniyyəti  
Avropada  ən qədim dövlət  e.ə. III-II  minilliklərdə  Yunanıstanın  Krit 
adasında yaranmışdır.  Qədim kritlilərə aiddir: 
 
əhalisi gözəl gəmi düzəldən  olmuşdular. 
 
ticarət və hərbi donanma üçün limanlar inşa etmişdilər. 
 
freskalarla bəzədilmiş saraylar inşa etmişdilər. 
 
Misir, Finikiya və Babil ilə ticarət əlaqəqəri saxlayırdılar. 
 
özlərinə məxsus yazıları (piktoqrafik yazı) olmuşdur. 
 
Krit mədəniyyətini yaratmışdılar. 
E.ə.  II  minilliyin  ortalarında  Kritə  yaxın  adada  baş  verən  yeraltı 
təkan  və  vulkan  püskürməsi  Krit  mədəniyyətinin  məhvinə  səbəb  olmuşdur. 
Krit  mədəniyyəti  Mikena  və  Afina  şəhərinə  böyük    təsir  göstərmiş  və  yerli 
mədəniyyətləri formalaşdırmışdı. 
            
 
 
 
 
 
 
 
 
Kritlilərin ticarət əlaqəqəri saxladıqları ölkələr
 
Misir
 
 
Finikiya
 
 
Babil 
 
 
 
 
 
a) Krit mədəniyyətinin qalıqları. 
b) Kritdə hökmdar sarayı  
(bərpa olunmuş şəkil) 
 
 

 
32 
 
Mikena mədəniyyəti 
Qədim  yunan  tayfalarından  biri  olan  axeylərin  vətəni  Cənubi  Yunanıstanda  yerləşən  Mikena  şəhəri    idi.  Axey 
tayfaları Mikena mədəniyyətinin qurucuları hesab olunur. Qədim Mikena mədəniyyətinə aiddir: 
 
Formalaşmasında Krit mədəniyyəti böyük təsir göstərmişdi. 
 
Akrapol («yuxarı şəhər»  deməkdir)  və qalalar ucaltmışdılar
.
 
 
Qədim misirlilər kimi sərdabələr (qəbir abidəsi) tikmişdilər. 
 
Sənətkarları qızıl maska, tuncdan silahlar hazırlamışdılar. 
 
E.ə II minillikdə Yunanıstanın şimalından gələn dori tayfaları tərəfindən məhv edilmişdir. 
 
Axeylər Mikena akropolunu  hündür təpə üzərində  ucaltmışdılar.  Akropolda  şah  sarayı  və adlı  sanlı adamların 
evləri yerləşirdi. Şah sarayının yaxınlığına sərdabələr düzəldilirdi. Akropolun ətrafında isə tacir, sənətkar və əkinçilərin 
evləri yerləşirdi.
 
 
QEYD:
 
E.ə II minillikdə şimaldan gələn işğalçıların əsarəti altına düşməsi Qədim Yunanıstan və Hindistan tarixi 
üçün oxşar cəhət təşkil edir. 
 
 
Afina və Sparta şəhər dövlətləri 
 
Yunan şəhər-dövlətlərinin yaranması 
 
E.ə VIII-V əsrlərdə Yunanıstanda və onun koloniyalarında aşağıdakı  ilk şəhər dövlətlər meydana gəldi: 
 
Orta Yunanıstanda - Afina şəhər dövləti. 
 
Cənubi Yunanıstanda – Korinf və Sparta şəhər dövləti. 
 
Egey dənizi sahillərində - Milet, Efes və Rodos  şəhər dövləti. 
Yunan şəhər-dövlətlərindən  nisbətən güclüsü Afina və Sparta şəhər dövlətləri idi. 
 
 
 
 
 
Afina şəhər dövlətinin əhalisi və təsərrüfatı 
E.ə. 
II 
minillikdə 
Orta  Yunanıstanın  cənub-şərqindəyerləşən  Attika 
yarımadasında  Afina şəhəri  salınmışdır. Şəhərin  ən hündür təpəsinin zirvəsində  ətrafına 
hasar  çəkilmiş  Akropol  adlanan  qala  yerləşirdi.    Akropolun  yanında aqora  (bazar 
meydanı) yerləşirdi.  E.ə.  VIII  əsrdə  Akropolda  yaşayan  adlı-sanlı  adamlar  Attikanın 
bütün əhalisini özlərinə tabe etdilər. Afina (Attika) əhalisi iki yerə bölünmüşdür. 
1. 
Aristokratlar  -  qədim  Afinada  adlı-sanlı  yunanlar  idilər.  Onlar  öz  idarə 
üsullarını «aristokratiya»  (yaxşıların hakimiyyəti) adlandırırdılar. 
2. 
Demos - qədim Afinada Attikanın aristokratlardan başqa bütün azad əhalisi 
(sənətkarlar, günəmuzdçular, dənizçilər) idilər. 
Afina  əhalisi  əkinçilik  və  maldarlıqla  məşğul  olur,  sənətkarları  şərab  və  zeytun 
yağını saxlamaq və daşımaq üçün amfora adlanan gil küplər düzəldirdilər. 
E.ə. VII əsrdə Afinada gümüş pul kəsilirdi.  
Təsərrüfatın və sənətkarlığın inkişafı ticarətin yaranması və genişlənməsinə təkan 
verdi, dəniz ticarəti inkişaf etdi. Afinaya ticarət gəmiləri ilə taxıl, inşaat ağacı və qullar 
gətirilirdi. 
 
Afinada borc daşı və köləlik
 
Afinada  adlı-sanlı  adamlar  əvvəllər  torpaqlarını  özləri  becərirdilər.  Sonra  onlar 
kəndlilərin  və  qulların  əməyindən  istifadə  etməyə  başladılar.    Aristokratlar  kəndlilərə  
borca  və  ya  sələmə  pul  verir,  verdiyi  borcu  kəndlinin  tarlasının  kənarında  borc  daşına 
yazırdılar. Kəndli borcunu vaxtında verə bilmədikdə ailəsi və özü qula çevrilirdi. 
 
Rados
 
 
Efes
 
 
Milet
 
 
Egey dənizi sahillərində yaranmış yunan şəhər-dövlətləri 
 
 
a) Qara fiqurlu amfora (е.ə. VI 
əsr); b) qırmızı fiqurlu qab 
(e.ə. V əsr) 
 
 
Afinada kəsilmiş gümüş pul
 
 
Borc daşı 
 

 
33 
 
Demos ilə aristokratlar arasında mübarizə. Drakon qanunları 
E.ə.VIII-VII  əsrlərdə  yaranan  Afina  şəhər  dövlətini  bu  zaman  Ağsaqqallar  şurası  və  onun  seçdiyi  9  hökmdar 
idarə edirdi. Ağsaqqallar şurası: 
 
Xalq yığıncağı çağırmadan bütün məsələləri həll edir, qanunlar qəbul edirdi. 
 
Qəbul etdiyi qanunlar əsasında məhkəmə qurulurdu. 
Aristokratlardan  ibarət  olan ağsaqqallar şurası    öz  xeyrinə  sərt qanunlar qəbul edirdilər. Belə  qanunlardan birini 
e.ə.  VII  əsrdə  Drakon  tərtib  etmişdir.    «Drakon  qanunu»  adlanan  bu  qanun  haqqında  deyirdilər  ki,  o,  “mürəkkəblə 
deyil, qanla yazılmışdır”. Drakon qanunları: 
 
Aristokratların hakimiyyətini möhkəmləndirmək məqsədi ilə qəbul edilmişdi. 
 
Aristokratların həyatı və əmlakını qoruyurdu. 
 
Ən kiçik səhvə görə ən ağır cəza verilir, təqsirkar ölümə məhkum olunurdu. 
 
Solon islahatları 
E.ə. VII əsrdə Qədim Afinada demosla aristokratlar arasında mübarizə kəskinləşdi. 
demosun üsyana hazırlaşmasından qorxan  aristokratlar demosa güzəştə getməyə məcbur 
oldu.  E.ə.  594-cü  ildə  aristokrat,  siyasətçi  Solon  islahatlar  keçirdi.  Solon  islahatının 
keçirilməsində  əsas  məqsəd  aristokratiya  ilə  demosu  barışdırmaq  idi.    Solon  islahatına 
əsasən: 
 
Kəndlilərin borcları ləğv edildi. 
 
Borca görə qul edilən afinalılar azad edildilər. 
 
Afinalıların gələcəkdə borca görə qul edilməsi qadağan edildi. 
 
Attikanın yerli əhalisi olan bütün kişilər vətəndaşlıq  hüququ aldılar. 
Solon islahatı nəticəsində aristokratlarla demos arasındakı gərginlik aradan qaldırıldı, Attikanın yerli əhalisi olan 
bütün  kişilər  Afina  vətəndaşı  hüququ  aldılar.  E.ə.  VI  əsrin  sonlarından  başlayaraq  Afina  xalq  yığıncağı  ordu  və 
donanmaya başçılıq edən strateqlər seçməyə başladı.