Anar İsayev Ramil Rəhimov

Afina-Sparta müharibəsi (e.ə 431-404)   
E.ə  IV  əsrin  birinci  yarısında  yunan  şəhər  dövlətləri  arasında  ziddiyyətlər  dərinləşdi  və  onlar  tədricən  tənəzzül 
etməyə başladılar. Yunan şəhər dövlətləri arasında ziddiyyətlərin və ya rəqabətin səbəbləri aşağıdakı amillərlə bağlı  idi: 
1. 
Dəniz ticarətində üstünlük qazanmaq. 
2. 
Qonşu dövlətləri özlərinə tabe etmək. 
3. 
Çoxlu qənimət ələ keçirmək. 
Bu dövrdə Yunanıstanın ən qüdrətli şəhər dövlətləri hesab olunan Afina ilə Sparta arasında daxili ziddiyyətlər daha 
da dərinləşərək uzunsürən müharibəyə səbəb oldu.. E.ə. 431-ci ildə başlanan müharibə kiçik fasilələrlə 404-cü ilə qədər 
davam etdi. Afina ilə Sparta arasında baş verən və bu müharibə nəticəsində: 
 
Sparta dövləti Afina üzərində tam qələbə qazandı. 
 
Yunan şəhər-dövlətləri zəiflədi və sonralar qonşu Makedoniyanın hakimiyyəti altına düşdü. 
 
Yunanıstanın Makedoniyanın hakimiyyəti altına düşməsi. Xeroneya döyüşü 
Makedoniya dövləti  Balkan yarımadasının şimalında ( Yunanıstanın şimal-şərqində) 
yerləşirdi. E.ə. IV əsrin ortalarında, II Filippin (e.ə 359-336) dövründə: 
 
Makedoniya çarlığı güclü dövlətə çevrildi. 
 
Güclü dövlət və nizami ordu təşkil edildi. 
 
Yunan şəhər dövlətləri Makedoniya padşahlığının işğalına məruz qaldı. 
II  Fillip  zəifləmiş  Yunan  şəhər  dövlətləri  öz  tərəfinə  çəkmək  üçünəsasən  pulla  şəhər 
əhalisinin bir hissəsini ələ almaq  üsulundan istifadə edirdi. Əhali isə şəhər darvazalarını II 
Fillipin üzünə açırdı. 
E.ə. 338-ci ildə Xeroneya şəhəri yaxınlığında Makedoniya ilə birləşmiş  yunan ordusu 
arasında həlledici döyüş baş verdi. Xeroniya döyüşü nəticəsində: 
 
Yunan şəhər dövlətlərinin azadlığına son qoyuldu. 
 
Yunan şəhər dövlətləri Makedoniya çarlığının hakimiyyəti altına düşdü. 
Beləliklə, e.ə IV əsrdə Yunan-şəhər dövlətləri Makedoniya ordusu tərəfindən işğal olundu. 
II Xeroneya döyüşündə yunan şəhər dövlətlərinin azadlığına son qoyulduğu üçün o vaxt deyirdilər: “Xeroneyada 
həlak  olanların  cəsədləri  ilə  birlikdə  yunanların  azadlığı  da  dəfn  olundu”.  Filippin  18  yaşlı  oğlu  İsgəndər  ilk  dəfə 
Xeroniya döyüşündə sərkərdəlik məharətini nümayiş etdirmişdi. 
QEYD:
 Fermopil və Xeroneya döyüşlərində yunanların məğlub olması bu döyüşlər üçün oxşar cəhət təşkil edir. 
 
 
 
 
Xeroniya döyüşündə yunanları məğlub etdi 
 
 
 
 
 
 
Nizami  və güclü ordu yaratdı 
 
 
 
 
 
 
Dövlət daha da gücləndi və ərazisi genişləndi 
 
 
 
 
 
Yunanıstanı Makedoniya çarlığına birləşdirdi
 
 
 
 
 
 
II Fillip 
 
 
II Filipp 
 
 
 
 

 
42 
 
Makedoniyalı İsgəndərin Şərqə yürüşü 
II Filipp Yunanıstanı işğal etdikdən sonra dövlətinin ərazisini genişləndirmək və 
İrana yürüş etmək istəyirdi. Lakin, II Fillip yürüş ərəfəsində, e.ə. 336-cı ildə   suiqəsd 
nəticəsində  öldürüldü.  Onun  yerinə  20  yaşlı  oğlu  İsgəndər  (e.ə  336-323)  keçdi. 
İsgəndər bir çox tədbirlər həyata keçirdikdən sonra Şərqə yürüşə başladı. Makedoniya 
ordusu İsgəndərin başçılığı ilə Şərqə doğru hərəkət etdi. E.ə. 334-cü ildə onun qoşunları 
Kiçik  Asiyaya  soxuldu.  İsgəndər  burada  İran  qoşunlarına  qalib  gələrək  Aralıq  dənizi 
sahili ilə Misirə doğru hərəkət etdi.  
Bu  zaman  Finikiyanın  Tir  şəhəri  İsgəndərə  ciddi  müqavimət  göstərsə  də  şəhər  tutularaq  dağıdıldı.  Finikiyanın 
digər  şəhərləri  və  Misir  isə  İsgəndərə  vuruşmasız  tabe  oldu.  Misir  kahinləri  İsgəndəri  firon  və  tanrı 
adlandırdılar. İsgəndər Misirdən qayıdaraq yenidən Kiçik Asiyaya (Mesopotamiyaya) doğru hərəkət edən zaman İran şahı 
III Dara  ona  qarşı çoxlu qoşun topladı.  E.ə. 334-cü ildə  İss,  333-cü ildə  Qranik,  e.ə. 331-ci  ildə  həlledici döyüş olan 
Qavqamela (Cancal) döyüşündə III Daranın qoşunları İsgəndər tərəfindən məğlub edildi. 
Qavqamela  döyüşündə  ağır  məğlubiyyətdən  sonra  Əhəməni  hökmdarı  III  Dara  ölkənin  şərqinə  qaçdı.   Lakin  III 
Dara  e.ə.  330-cu  ildə  özünün  Baktriyadakı  satrapı  Bess  tərəfindən  öldürüldü.  Beləliklə  İsgəndərin  Şərq  yürüşü 
nəticəsində  Əhəməni  imperiyası  süqut  etdi.  İranı  ələ  keçirdikdən  sonra  İsgəndər  Mərkəzi  Asiyada  Baktiriya  və 
Soqdiananı  ələ  keçirdi.  İsgəndərin  son  yürüşü  Hindistan  oldu.  E.ə.  328-ci  ildə  Makedoniyalı  İsgəndər  yürüşünü 
Hindistana doğru davam etdirdi.  
QEYD:
  Makedoniya  dövləti  tərəfindən    işğal  olunması  e.ə  IV  əsrdə  yunan  şəhər  dövlətləri  və  Əhəmənilər 
imperiyasının süqutu ilə oxşar cəhət təşkil edir. 
 
Makedoniy imperiyasının parçalanması 
Makedoniyalı  İsgəndər  Şərq  yürüş  nəticəsində  böyük  imperiya 
yaratdı.  Makedoniya  imperiyasının  ərazisi  qərbdə  Balkan  yarımadası 
və Misirdən,  şərqdə  Hindistana  qədər  böyük  bir  ərazini  əhatə  edirdi. 
Babil  şəhəri  Makedoniyalı  İsgəndər  imperiyasının  paytaxtı  elan 
edilmişdi.  
E.ə.  323-cü  ildə  İsgəndər    33  yaşında  qısa  sürən  xəstəlikdən 
sonra  vəfat  etdi  və  özünün  saldırdığı  İsgəndəriyyə  şəhərində  dəfn 
olundu.  Onun  ölümündən  sonra  imperiya  bir  neçə  padşahlığa  - 
Makedoniya, Suriya və Misir dövlətlərinə parçalandı.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Makedoniya 
 Suriya (Seleviklər) 
Misir 
Yuna-Baktriya     
Parfiya
 
İsgəndərin ölümündən sonra onun yaratdığı imperiyanın yerində yaranan padşahlıqlar 
 
Mesopotamiya 
 
Finikiya 
 
Misir
 
 
Yunanıstan
 
 
İran, Orta Asiya 
 
 
Makedoniya 
 
Şimal-qərbi Hindistan 
 
 
 

 
43 
 
 
Ellinizm mədəniyyətinin Şərqə yayılması  
İsgəndərin ordusu tərəfindən işğal olunan Şərq ölkələrində: 
 
İsgəndərin adını daşıyan çoxsaylı şəhərlər salındı. 
 
Ellin mədəniyyəti (yunan dili və yunan mədəniyyəti) geniş yayıldı. 
İsgəndərin  Şərqə  yürüşündən  sonra  salınan  çoxsaylı  şəhərlərdən  biri  də 
İsgəndəriyyə idi. İsgəndəriyyə şəhərinə aiddir: 
 
Nil çayının deltasında Makedoniyalı İsgəndər tərəfindən salınmışdı. 
 
Evkilid və Arximed kimi alimlər burada yaşayıb yaratmışdılar. 
 
Dünyada ilk musey (muzların məbədi) bu şəhərdə yaradılmışdı. 
 
Şəhərin qarşısındakı Faros adasında 140 metr hündürlüyündə İsgəndəriyyə 
mayakı tikilmişdi. 
QEYD:
  Şərqdə  elmin  ən  yüksək  inkişaf  səviyyəsinə  çatmasını  İsgəndəriyyə 
museyi də təsdiq edir. İsgəndəriyyə museyində olan kitabxanada papirus və perqament 
 üzərində yazılmış 700 min əlyazma saxlanılırdı.  Perqament (yazı yazmaq üçün xüsusi 
işlənmiş  buzov  və  quzu  dərisi)  Kiçik  Asiyadakı  Perqam  şəhərində  hazırlandığı  üçün 
belə adlanırdı. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 Evklid  
 
Arximed 
 
Qədim İsgəndəriyyə şəhərinin qurulması. 
Faros mayakı
 
İsgəndəriyyə şəhərinin salınması 
 
...İsgəndər  Misiri  tutduqdan  sonra  burada  bir  yunan  şəhəri 
saldırıb,  ona  öz  adını  vermək  istəyir.  Memarların  məsləhəti  ilə  o, 
gələcək  şəhər  üçün  yer  də  ayırıb,  onu  hasara  aldırır.  Amma  gecə 
yuxuda    görür  ki,  ağsaçlı  bir  qoca  onun  yanında  dayanıb  aşağıdakı 
şeiri oxuyur:  
Geniş coşqun dənizdə bir ada var  
Faros çağırır onu adamlar. 
İsgəndər həmin dəqiqə qalxıb Farosa yollanır. İsgəndər gördü ki, 
bura, doğrudan da, gözəl və səfalı yerdir. Yaxşı körfəzi və limanı olan 
geniş  torpaq  sahəsi  var.  Elə  buradaca  o,  memarlara  yeni  şəhərin 
planını  hazırlamağı  tapşırdı.  Tabaşir  olmadığından  memarlar  arpa 
unuyla  qara  torpaq  üzərində  hərbi  meydana  bənzəyən  şəhər  planı 
cızdılar.  İsgəndər  onu  çox  bəyəndi,  amma  birdən  bir  sürü  quş  bulud 
kimi  göyün  üzünü  aldı,  onlar  yerə  qonub  cizgiləri  pozdular.  Şah  bu 
əlamətdən  narahat  oldu,  amma  falçılar  izah  edəndə  ki,  onun  əsasını 
qoyduğu  şəhəri  gəlmə  adamlar  abad  edəcək,  İsgəndər  rahatlaşdı. 
Sonra  o,  gözətçilərə  tikintiyə  ciddi  nəzarət  etməyi  tapşırıb,  Amon 
məbədinə getdi.  
Plutarxın  “İsgəndər Zülqərneyn” kitabından 
«Qordi düyünü» 
Dövrümüzdə  işlədilən  «Qordi  düyününü  doğramaq»  ifadəsi  hər  hansı  qarışıq  məsələni  başa  çatdırmaq 
mənasını  bildirir.  Qordi  Kiçik  Asiyada  Frigiya  dövlətinin  əfsanəvi  hökmdarı  idi.  Rəvayətə  görə,  o,  paytaxtı 
Qordionda boyunduruğu mürəkkəb ilgəklərlə düyünlənmiş araba qoyubmuş. Belə hesab olunurmuş ki, kim «Qordi 
düyünü»nü aça bilsə, o, Asiyanın hökmdarı olacaq. Onu açmağa cəhd göstərən Makedoniyalı İsgəndər də istəyinə 
çata bilmir. Bu zaman o, «Qordi düyünü»nü qılıncı ilə doğrayır.  
 

 
44 
 
Qədim Roma 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qədim İtaliyanın təbiəti və əhalisi 
Roma  dövləti  Avropanın  cənubunda,  yunanların  İtaliya  adlandırdığı  Balkan  yarımadasının  qərbində  Apennin 
yarımadasında  yaranmışdır.  Apenin  yarımadasını  şimalda  Avropanın  qalan  hissəsindən  Alp  dağları  ayırır.  Yunanlar  Aralıq 
dənizində  üzərkən  Apennin  yarımadasının  cənub  hissəsinin  zəngin  otlaqlarını  görmüş  və  buran;  «Buzovlar  ölkəsi» 
adlandırmışlar. Sonralar bu ad bütün yarımadaya verilmişdir. Apennin yarımadasından cənubda Siciliya adası yerləşir. 
Roma  dövlətinin  yaranmasından  hələ  xeyli  əvvəl  Apennin  yarımadasında  müxtəlif  tayfa  və  xalqlar  yaşayırdılar. 
Onlardan  ən çox inkişaf etmiş tayfalar etrusklar və latınlar idi. 
Etrusklar: 
 
Yüksək keyfiyyətli sənətkarlıq məhsulları istehsal edirdilər. 
 
Gəmiçilik və dənizçiliklə məşğul olurdular. 
 
10 minə qədər yazı işarəsindən istifadə edirdilər. 
Latınlar: 
 
Dilləri bütün İtaliyanın ümumi dilinə çevrilmişdi.
 
 
 
Əvvəllər Apenin yarımadasının mərkəzi hissəsində Kiçik  
Latsiya vilayətində yaşayırdılar. 
 
Roma tarixinin dövrləşməsi 
Tədqiqatçılar qədim Roma tarixini üç dövrə bölürlər: 
1. 
Padşahlıq dövrü - e.ə 753 – e.ə 509-cu illəri əhatə edir. 
2. 
Respublika dövrü - e.ə. 510 - e.ə. 30-cu illəri əhatə edir.  
3. 
İmperiya dövrü - e.ə. 30 – e. 476-cı illəri əhatə edir.  
 
Roma dövlətinin yaranması. 
Romada padşahlıq dövrü (e.ə 753 – e.ə 509) 
Rəvayətə  görə,  Roma  şəhərinin  əsası  e.ə.  753-cü  ildə  iki  qardaş  -  Romul  və  Rem  tərəfindən  qoyulmuşdur.  Şəhər 
Romulun adı ilə adlanmışdır. Padşahlıq dövrü Roma şəhəri yaranandan e.ə. 509-cu ilə qədər davam etmişdir.  Bu dövrdə Roma 
dövlətini padşah və Senat («Ağsaqqallar şurası»)  idarə edirdi.  
 
 
 
 
 

 
45 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Romada əhalinin sosial təbəqələri 
Parşahlıq dövründə Romanın azad əhalisi  iki yerə bölünürdü: 
1. 
Patrisilər (latınca «pater» ata deməkdir). 
2. 
Plebeylər (azad əhalinin yoxsul təbəqəsi idi). 
 
 
 
Romada respublika dövrü (e.ə 509 – e.. 30) 
 
Roma respublikasının yaranması 
E.ə  509-cu  ildə  Romanın  sonuncu  padşahı  çox  qəddar  olduğu  üçün  romalılar  ona  qarşı  üsyan  qaldırdı.  Üsyan 
nəticəsində: 
 
Romada padşahlıq idarə üsulu ləğv edildi. 
 
Romada respublika quruluşu yaradıldı.
 
 
Respublika dövründə ali hakimiyyət orqanı olan  Xalq yığıncağı  hər il patrisilərin sırasından Romanı idarə etmək üçün 
iki konsul və məmurları seçirdi. Konsullar:
 
 
 
Bir il Romanı idarə edirdilər.   
 
Müharibə zamanı orduya komandanlıq edirdilər. 
Respublika dövründə böyük hüquqa malik olun Senat aşağıdakı işləri həll edirdi: 
 
Maliyyə işlərinə baxır, müharibə və sülh məsələlərini həll edirdi. 
 
Xalq yığıncağında səsə qoymaq üçün qərarlar hazırlayırdı. 
QEYD:
  Müəyyən  müddətə  seçilən  adamlar  tərəfindən  idarə  olunması  e.ə  V  əsrdə  Afinanın  və  Romanın  idarə 
quruluşunda oxşarlıq təşkil edir. 
 
 
 
 
Patrisilər 
 
 
  Plebeylər 
 
• 
Romanın ən qədin sakinləri hesab olunurdu. 
• 
Torpaq və otlaqlar yalnız onlara məxsus idi. 
• 
Torpaqlarını plebeylərə icarəyə verirdilər. 
• 
Onların «Ağsaqqallar şurası»
 
var idi. 
• 
«Ağsaqqallar  şurası»  onların  sıralarından  bir 
nəfəri ömürlük padşah seçirdilər. 
 
•  Romaya köçüb gəlmiş insanların nəsilləri idi. 
•  Yüksək  vəzifələrə  seçilmək  hüququna  malik 
deyildilər. 
•  Orduda  xidmət  etsələr  də  torpaq  payına  malik 
deyildilər. 
•  Onlar torpağı varlılardan icarəyə götürürdülər. 
 
 
 
 
Rem və Romul, onları bəsləyən ana 
canavarla
 
 
Roma şəhərinin salınması haqqında tarixi rəvayət 
 
Əfsanəyə  görə,  latın  şəhərlərindən  birinin  şahı  öz  qardaşı 
qızının  əkiz  doğulmuş  iki  oğlunu  -  Romulu  və  Remi  Tibr  çayına 
atmağı  əmr  edibmiş.  O  qorxurdu  ki,  uşaqlar  böyüdükdən  sonra 
onu taxtdan məhrum edərlər. Lakin  içərisində uşaqlar olan səbət 
ağacın  budağına  ilişib  qalır. Uşaqlar  xilas  olurlar.  Bir  dişi 
canavar onları öz südü ilə bəsləyir, sonra isə uşaqları bir çoban 
tapıb tərbiyə edir. Qardaşlar böyüyüb güclü və cəsarətli döyüşçü 
olurlar. Onlar şaha qarşı üsyan qaldırıb, onu öldürürlər. 
 
Bundan  sonra  Romul  və  Rem  şəhər  salmaq  qərarına  gəlirlər,  lakin  şəhərin  harada  salınması  və  gələcəkdə 
oranı kimin idarə edəcəyi haqqında mübahisə edib dalaşırlar. Qəzəblənən Romul Remi  öldürür. O, çobanın 
onları  tapdığı  yerdə  şəhər  salır  və  orada  şahlıq  etməyə  başlayır.  Bu  şəhəri  Romulun  adı  ilə  Roma 
adlandırırlır.  Romalılar il hesabını öz şəhərlərinin salındığı əfsanəvi ildən - e.ə. 753-cü ildən hesablayırdılar. 
Romada Kapitoli təpəsində dişi canavarın heykəli qoyulmuşdu.
 
 

 
46 
 
Patrisilərlə plebeylər arasında mübarizə 
Respublika  quruluşu  bərqərar  olduqdan  sonra  da  plebeylər  hüquqsuz  qaldılar.  Belə  ki,  Patrisilər  onlara    icma 
torpaqlarından istifadə etməyə və  dövlətin idarə işində iştirak etməyə icazə vermirdilər. Bu səbəbə  görə də qədim Romada 
e.ə V əsrdən - e.ə III əsrədək patrisilərlə plebeylər  arasında iki yüz ildən çox müddətdə mübarizə getmişdi. Plebeylər belə 
olduqda orduda xidmət etməkdən imtina edərək, Romanı tərk edib başqa yerlərdə şəhər salacaqları ilə patrisiləri hədələdilər. 
Patrisilər plebeylərsiz ordunun zəif olacağından ehtiyyat edərək onlara güzəştə getdilər. E.ə V əsrədə plebeylər xalq tribunu 
(öz müdafiəçilərini) seçmək hüququ qazandılar. Xalq tribununu öldürmək Romada ən ağır cinayət sayılırdı. Xalq tribunu: 
 
Romada plebeylərin mənafeyini müdafiə etmək üçün seçilirdi. 
 
Xalqa arxalanaraq onların xeyirlərinə qanunlar qəbul edirdilər. 
 
Konsul və senatın plebeylərə aid hər bir sərəncamına veto qoymaq (ləğv etmək) hüququna malik idi. 
 
Plebey istədiyi zaman tribundan kömək istəyə bilərdi. 
Beləliklə,  iki  yüz  ildən  çox  (e.ə  509-265)  davam  edən  patrisilərlə  plebeylərin  mübarizəsi    nəticəsində  plebeylər  qalib 
gələrək aşağıdakı hüquqları qazandılar: 
 
Romanın tamhüquqlu vətəndaşına çevrildilər. 
 
Xalq tribunu seçmək və konsul vəzifəsini tutmaq hüququ aldılar. 
 
İcma torpaqlarından  torpaq payı almaq hüququ qazandılar.  
 
Patrisilər plebeyləri daha borca görə qul edə bilməzdilər. 
 
Hər bir Roma vətəndaşı istənilən vəzifə tutmaq hüququ qazandı. 
Plebeylərin xalq tribunu seçmək hüququ almasından iki əsr sonra Romanın tamhüquqlu vətəndaşına çevrilərək istənilən 
vəzifə tutmaq hüququ qazanmışdılar.Lakin vəzifəyə görə əməkhaqqı verilmədiyi üçün yoxsullar vəzifə tutmaq istəmirdilər.  
QEYD:
  Torpaq  əldə  etmək  və  bütün  vəzifələrə  seçilmək  hüququ  veriməsi    e.ə  VI  əsrdə  Afinada  demosun,  e.ə  III 
əsrdə  Romada  plebeylərin  vəziyyətində  oxşar  cəhət  təşkil  edirdi.  Lakin  e.ə  V  əsrdə  qədim  Yunanıstanda  yoxsullar  dövlət 
vəzifələrinə  seçilə  bildiyi  halda,  e.ə  III  əsrdə  qədim  Romada  yoxsulların  dövlət  vəzifələrinə  seçilə  bilməməsinin  səbəbi 
burada    vəzifəyə  görə  əməkhaqqı  verilməməsi  idi.  Afinada  aristokratlarla  demosun,  Romada  plebeylərlə  patrisilər  arasında 
mübarizənin nəticəsində də oxşarlıq var idi. Belə ki, hər ikis də borca görə qula çevrilməsi qadağan edildi və dövlət vəzifələri 
tutmaq hüququ əldə edirdilər. 
 
 
 
 
Qədim Roma respublikasının idarəetmə sistemi 
 
 
 
 
Qall tayfalarının Romaya yürüşü (e.ə 390) 
Respublika dövründə Roma dövləti qall tayfalarının hücumlarına məruz qalmışdı. Qall tayfaları:
 
 
Döyüşkən tayfa olub, İtaliyanın şimalında yaşayırdılar. 
 
Yunanlar tərəfindən kelt adlandırılırdılar. 
 
Papaqlarına xoruz lələkləri bağladıqları üçün romalılar onları «qallar» (xoruz) adlandırırdılar. 
 
E.ə 390-cı ildə Romaya yürüş etmişdilər. 
 
Bu gün işlədilən «Qazlar Romanı xilas etdi» – ifadəsi onların adı ilə bağlıdır. 
E.ə.  390-cı  ildə  İtaliyanın  şimalında  məskunlaşan  döyüşkən  qallar  Roma    şəhərinə  hücum  etdilər.  Qall  tayfalarının 
Romaya  yürüşü nəticəsində    Roma ordusu pərən-pərən salındı,  qallar Roma şəhərinin Kapitoli təpəsi  üzərindəki  qaladan 
başqa hər yeri tutaraq dağıtdı. Romanı tutan qallar 300 kq qızıl almaq şərti ilə şəhəri tərk edəcəklərini bildirdilər. Bu zaman 
Senat (Ağsaqqallar şurası)
 
Xalq yığıncağı  
Konsul 
Tribun 
Maliyyə işlərinə baxır, 
müharibə və sülh 
məsələlərini həll edir, Xalq 
yığıncağında səsə qoymaq 
üçün qərarlar hazırlayırdı 
Hər il patrisilərin sırasından 
Romanı idarə etmək üçün 
konsul və məmurları seçirdi 
Bir il Romanı idarə 
edir, müharibə zamanı 
orduya komandanlıq 
edirdi 
Qanunlar qəbul edir, 
Konsul və senatın 
plebeylərə aid hər bir 
sərəncamına veto qoya 
bilirdi 
 
İcma tarlasından 
torpaq almaq 
hüququ əldə 
etdilər 
 
Borca görə qula 
çevrilməmək 
hüququ əldə 
etdilər 
 
Xalq tribunu 
seçmək hüququ 
əldə etdilər 
 
Konsul vəzifəsini 
tutmaq hüququ 
əldə etdilər 
 
Patrisilərlə mübarizədə plebeylərin əldə etdiyi hüquqlar