AZƏrbaycan respublikasinin döVLƏt neft şİRKƏTİ “AZƏRİqaz” İstehsalat biRLİYİ



Yüklə 2,62 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə12/22
tarix29.01.2020
ölçüsü2,62 Mb.
#30342
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   22
kitab 1000 sual - 1000docx 01 02.2018 sayt ucun1


aparılmalıdır? 
 sayğacın  komplektliyi  texniki  sənədlərin  tələblərinə  cavab 
verməlidir; 
 sayğacın üzərindəki markalanma dəqiq və asan oxunmalıdır; 
 informasiya  düymələri  asan  işləməlidir,  üzərində  heç  bir  zədə 
olmamalıdır; 
 sayğacın boya örtüyü hamar olmalı, üzərində korroziya əlamətləri, 
cızıq izləri, çatlar olmamalıdır; 
 yivli birləşmələrdə deformasiya olmamalıdır; 
 sayğacın  üzərində  qazın  hərəkət  istiqamətini  göstərən  ox  işarəsi 
olmalıdır; 
 sayğacın klapanının üzərində heç bir zədə və cızıq olmamalıdır. 
 istehsalçı  zavod  (yoxlayıcı  müəssisə)  tərəfindən  hesablama 
mexanizminin  örtüyünə  vurulan  xüsusi  plombların  üzərində  və 
plomb yuvası ətrafında zədə, cızıq izləri olmamalıdır; 
 sayğacın  çıxışında  plastmas  boruda  cızıq,  sınıq,  deşik  əlamətləri, 
yad-cisimlər olmamalıdır; 
 saygacın  hesablama  mexanizimindən  gələn  səs  42  db-dən  cox 
olmamalıdır. 
 mexaniki və elektron göstəricilər eyni olmalıdır. 
Sayğac  yuxarıda  göstərilən  tələblərə  uyğundursa  elektron  hissədə 
informasiyaların yoxlanılması aşağıdakı ardıcıllıqla davam etdirilir: 
  Reserv (qalıq) kreditin həcmi, m
3
  
  Daxil edilmiş toplam kreditin həcmi, m
3
 
  Tarix 
  Vaxt 
  İstifadə olunmiş qazın ümumi həcmi, m
3
 
  Mənfiyə gedərək borc kimi 10 və ya 16 bölməsinə düşən qaz həcmi, 
m
3
 
34.  Karta düşməyən məbləğin bərpası üçün hansı sənədlər lazımdır? 
 Abonentin şəxsiyyət vəsiqəsi; 
 Ödəniş qəbzi; 

 
 
 Rayon  qaz  müəssisəsinin  nümayəndələri  tərəfindən  abonentin 
ünvanında olan sayğacın göstəricilərini göstərən akt. 
35.  Abonentintin  əvəz  olunmuş  sayğacının  üzərində  istifadə 
olunmamış  məbləğin  yeni  sayğacın  smart  kartına  qaytarılması 
necə həyata keçirilir? 
Abonentlərin əvəz olunan sayğaclarının üzərində olan istifadə edilməyən 
və creditback əməliyyatı vasitəsi ilə köhnə kartına qaytarılmış məbləğin 
yeni sayğacın balansına qaytarılması zamanı yerli qaz müəsisəsi tərəfindən 
müfaviq məktub hazırlanır və bu məktub əsasında əvəz edilmiş sayğacın 
kartında  olan  məbləğ  abonentin  mənzilində  yeni  quraşdırılmış  sayğacın 
kartına köçürülür. 
Müdaxilə  şübhəli,  yanmış,  sındırılmış,  mexaniki  göstəricisi  işləməyən, 
elementi  bitmiş  sayğacların  məbləğləri  SOCAR-ın  aidiyyəti  bölməsinin 
kalibirləşmə  labaratoriyası  tərəfindən  verilən  rəydən  və  müvafiq 
araşdırmadan sonra qaytarılması həyata keçirilir. 
36.  Sayğaca kənar müdaxilə və onun iş qabiliyyətinin pozulması nə 
deməkdir ? 
Sayğaca kənar müdaxilə dedikdə müxtəlif vasitələrlə sayğacın hesablayıcı 
mexanizmini və klapan mexanizminin işini pozmaq nəzərdə tutulur. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
IV FƏSİL 
QAZ  TƏSƏRRÜFATI  MÜƏSSİSƏLƏRİNDƏ  QAZ  SƏRFİ  və 
QAZPAYLAYICI ŞƏBƏKƏLƏRDƏ TEXNİKİ İTKİLƏRİN TƏYİN 
OLUNMASI METODİKASI HAQQINDA
 
(Qaz təsərrüfatı müəssisələrində qaz 
sərfi  və  qazpaylayıcı  şəbəkələrdə  texniki  itkilərin  təyin  olunma  metodikası.  Azərbaycan 
Respublikası Dövlət Neft Şirkəti “Neftqazelmitədqiqatlayihə” İnstitutu. Bakı. 11.12.2012)
 
 
1.  Qazpaylayici  müəssisədə  daxili  tələbata  qaz  sərfi  (
Q
DT
)  hansı 
hallarda istifadə edilir? 
Daxili tələbata qaz sərfinə aşağıdakılar aiddir: 
1.  Qazpaylayıcı  müəssisəyə  aid  bina  və  tikililərinin  istilik  təchizatı, 
ventilyasiyası  və  isti  su  təchizatına  qaz  səril  (əgər  müəssisədə 
qazlaşdırılmış xüsusi qazanxana və ya qaz yanacağı ilə işləyən avtonom 
qızdırıcı qurğular varsa);  
2.  Qazpaylayıcı müəssisəyə aid texnoloji avadanlıqlar quraşdırılmış bina 
və tikililərinin istilik təchizatı, ventilyasiyası və isti su təchizatına qaz 
sərfi  (əgər  müəssisədə  qazlaşdırılmış  xüsusi  qazanxana  və  ya  qaz 
yanacağı ilə işləyən avtonom qızdırıcı qurğular varsa); 
3.  Qazlaşdırılmış  xüsusi  yeməkxanalarda  yeməyin  hazırlanmasına  qaz 
sərfi; 
4.  Qazpaylayıcı  müəssisələrin  mexaniki-təmir  emalatxanalarında  və 
tədarük  sexlərində  qaz  istifadə  edən  avadanlıqların  istismarına  qaz 
sərfi; 
5.  Qazpaylayıcı  müəssisələrin  texniki  kabinetlərində  qaz  istifadə  edən 
avadanlıqların stendlərinin istismarına qaz sərfi
6.  Qazpaylayıcı müəssisələrin kimya laboratoriyalarında xüsusi cihazların 
istismarına qaz sərfi; 
7.  Təlim-məşq mərkəzlərində stend və maketlərin istismarına qaz sərfi; 
8.  Qazpaylayıcı  müəssisənin  təqsirindən  yaranan  qəza  hallarının 
lokallaşdırılması və aradan qaldırılmasına qaz sərfi. 
2. Qazpaylayıcı  müəssisənin  qaz  balansı  qaz  yanacağının  mədaxil  və 
məxaric maddələrini birləşdirən düstür hansıdır? 
Qazpaylayıcı müəssisənin qaz balansı qaz yanacağının mədaxil və məxaric 
maddələrini birləşdirən düstür üzrə təyin edilir. 

 
 
Q
q
- [ ( Q
d t  
+ Q
t e
+ Q
i
) + Q
s q
]= 0  
(düstur №1) 
 
burada Q
q
 - müəssisənin qəbul etdiyi qaz; 
Q
dt
 - daxili tələbata qaz sərfi
Q
te
 - texnoloji ehtiyaclara qaz sərfi; 
Q
i
 - texniki qaz itkiləri; 
Q
sq
 - istehlakçılara satılan qaz. 
3. İstismara  qəbul  edilərkən  xarici  qaz  kəməri  və  avadanlıqların 
üfürülməsinə qaz sərfi necə hesablanır?  
“Qaz təsərrüfatında təhlükəsizlik qaydaları”-nın tələblərinə uyğun olaraq 
istismara  qəbul  edilən  qaz  kəməri  və  avadanlıqların  üfürülməsi  daxildə 
olan havanın tam sıxışdırılıb çıxarılmasınadək davam etdirilməlidir. 
Qaz  kəməri  və  avadanlıqların  üfürülməsinə  qaz  sərfi  qaz  (Q
üf
,  m
3
) 
aşağıdakı düsturun köməyi ilə hesablanır: 
𝐐
ü𝐟
=
𝟎, 𝟎𝟎𝟐𝟗 ∙ 𝐕 ∙ 𝐤 ∙ (𝐏
𝐚
+ 𝐏
𝐪
)
𝟐𝟕𝟑 + 𝒕
𝒒
 
                                   (düstur №2
0,0029 - empirik əmsal; 
V - üfürülən qaz kəməri və avadanlığın daxili həcmi, 
m
3

k - düzəliş əmsalı, 1,25- 1,30; 
P
a
 - atmosfer təzyiqi, (1 atm-101325 Pa)Pa; 
P
q
 - üfürülmə vaxtı qaz kəmərində qazın izafi təzyiqi, Pa  
(aşağı təzyiqli qaz kəməri üçün - işçi, orta və yuxarı təzyiqli qaz kəməri 
üçün -0,1 MPa - dək);  
t
q
 - qazın temperaturu, °C. 
 
(k) düzəliş əmsalı üfürülmənin başa çatma vaxtının dəqiq təyin edilməsinin 
texniki  çətinliyi  ilə  əlaqədar  qazın  real  artımını  nəzərə  alır.  İstismarçı 
müəssisənin  texniki  təchizatı  və  heyətin  ixtisasından  asılı  olaraq,  həmin 
əmsal (k) azala bilər (məsələn: qazın tərkibində havanın mövcudluğunun 
ekspress analizi üçün səyyar qazanalizatorlardan istifadə edilərsə). 
 
burada 

 
 
4. Xarici  qaz  kəmərlərinin  ayrı-ayrı  hissələrinin  və  avadanlıqların 
ayrılması ilə hermetikliyinin pozulması və sonradan üfürülməsi ilə 
yerinə yetirilən təmir işlərinə qaz sərfi necə hesablanır? 
Avadanlıqların  və  qaz  kəməri  hissələrinin  hermetikliyinin  pozulması  ilə 
plan  üzrə  təmir  işlərinin  aparılmasında  qaz  sərfi  (Q
h,
  m
3
)  avadanlıq  və 
kəmərdən qazın çıxarılmasına, həmçinin onların sonradan üfürülməsi və 
doldurulmasına qaz sərflərinin cəmindən ibarətdir. Bu qaz sərfi aşağıdakı 
düsturun köməyi ilə hesablanır: 
𝐐
𝐡
=
𝟎, 𝟎𝟎𝟐𝟗 ∙ (𝟏 + 𝐤) ∙ 𝐕 ∙ (𝐏
𝐚
+ 𝐏
𝐪
)
𝟐𝟕𝟑 + 𝒕
𝒒
 
(düstur №3) 
burada    0,0029 - empirik əmsal; 
V   - üfürülən qaz kəməri və avadanlığın daxili həcmi, m
3
 
k   - düzəliş əmsalı, 1,25- 1,30; 
P
a
 - atmosfer təzyiqi, (1 aim=101325 Pa);Pa 
P
q
  -  üfürülmə  vaxtı  qaz  kəmərində  qazın  izafi  təzyiqi,  Pa  (aşağı 
təzyiqli  qaz  kəməri  üçün  -  işçi,  orta  və  yuxarı  təzyiqli  qaz 
kəməri üçün -0,1 MPa - dək); 
             t
q
  -  qazın temperaturu, °C. 
5. Yeni  tikilən  xarici  qaz  kəmərlərinin  fəaliyyətdə  olan  mövcud  qaz 
kəmərlərinə qoşulmasına qaz sərfi necə hesablanır? 
Yeni  tikilən  xarici  qaz  kəmərlərinin  təzyiq  altında  olan  mövcud  qaz 
kəmərlərinə  qoşulması  adətən  istehlakçıların  təbii  qaz  təchizatının 
dayandırılması  və  ya  kəmərdə  qaz  təzyiqinin  təhlükəsizlik  qaydalarına 
uyğun olaraq müvafiq göstəricilərədək azaldılması ilə yerinə yetirilir. Bu 
halda  yeni  qoşulan  qaz  kəmərlərinin  üfürülməsinə  qaz  sərfi  2  nömrəli 
düsturun, mövcud qaz kəmərlərindən qazın çıxarılması, həmçinin onların 
sonradan doldurulması və üfürülməsinə qaz sərfi isə 3 nömrəli düsturunun 
köməyi ilə hesablanır.  
Mövcud  qaz  kəmərinə  bir  neçə  kəmər  qoşularsa,  onların  üfürülməsinə 
ümumi qaz sərfi aşağıdakı düstur ilə hesablanır: 
𝐐
𝐲
= ∑ 𝐐
𝒊
𝒏
𝒊=𝟏
 
(düstur №4) 

 
 
burada    Q
y
 - yeni qoşulan kəmərlərin üfürülməsinə ümumi qaz sərfim
3
; 
Q
i
  -  i  saylı  kəmərin  üfürülməsinə  qaz  sərfi,  m
3
  (düstur  2-in  
köməyi ilə hesablanır); 
              n  - veni qoşulan kəmərlərin sayı, ədəd. 
6. İstismara  qəbul  edilən  QTM,  QTŞ,  QTQ-lərin  qaz  avadanlıqları, 
digər  texnoloji  avadanlıqların  sazlanması  və  tənzimlənməsinə  qaz 
sərfi necə hesablanır? 
Yeni  qaz  avadanlıqları  istismara  qəbul  edilərkən  onların  sazlanması  və 
tənzimlənməsinə  (əgər  sazlanma  və  tənzimlənmə  işləri  üçün  üfürmə 
şamından istifadə edilərsə) qaz sərfi (Q
tən
, m
3
) aşağıdakı düsturun köməyi 
ilə hesablanır: 
𝑄
𝑡ə𝑛.
=
𝟗, 𝟐𝟒 ∙ 𝒅
𝟐
∙ 𝝉 ∙ (𝑷
𝒒 
∕ 𝝆)
𝟎,𝟓
∙ (𝑷
𝒂+
𝑷
𝒒
)
𝟐𝟕𝟑 + 𝒕
𝒒
 
                                           (düstur №5) 
d - üfürülmə şamının daxili diametri, m;  
τ - tənzimlənmə və sazlanmanın müddəti, st;  
ρ - qazın sıxlığı, kq/m
3
; 
P
a
 - atmosfer təzyiqi, (1 atm= 101325 Pa);Pa; 
P
q
 - qaz kəmərində qazın izafi təzyiqi, Pa; 
                  t
q
 - qazın temperaturu, °C. 
7. İstismarda olan QTM, QTŞ, QTQ-lərdə təmir-profilaktika işlərinin 
yerinə yetirilməsinə qaz sərfi necə hesablanır? 
QTM,  QTŞ,  QTQ-lərin  istismarı  zamanı  avadanlıq  və  cihazların 
hermetikliyinin  pozulması  ilə  təmir  və  profilaktika  işlərinin  yerinə 
yetirilməsinə  ehtiyac  yaranır.  QTM,  QTŞ,  QTQ  avadanlıqlıqlarının 
üfürülməsi və verilmiş rejimə nizamlanması zamanı atmosferə atılan qazın 
miqdarı (
Q
av.üf,
q/s) aşağıdakı düsturun köməyi ilə hesablanır: 
𝐐
𝐚𝐯.ü𝐟
= 𝟐, 𝟓 ∙ 𝐝
𝟐

𝐏
𝐚+
𝐏
𝐪
𝟐𝟕𝟑 + 𝐭
𝐪
∙ √𝑷
𝒒
∙ 𝝆 
(düstur №6) 
burada       d - şamın diametri, m
,
 (üfürülmənin yerinə yetirilməsi üçün);  
                  
𝜌 - qazın sıxlığı, kq/m
3
; 
P
a
 - atmosfer təzyiqi, Pa (1 atm= 101325 Pa); 
P
q
 - qaz kəmərində qazın izafi təzyiqi, Pa; 
t
q
 - qazın temperaturu, °C. 
burada 

 
 
Üfürülmə vaxtı təxminən 0,2 - 0,5 st davam edir. 
Qaz sərfinin ölçü vahidi "q/s " (1 q/s = 0,001 kq/s). Qaz sərfinin (
Q
av.üf,

q/s-dən (
Q
av.üf
1
) m
3
 çevrilməsi düsturu: 
𝐐
𝐚𝐯.ü𝐟
𝟏
=
𝟎, 𝟎𝟎𝟏 ∙ 𝐐
𝒂𝒗ü𝒇
∙ 𝝉
𝝆
 
(düstur №7) 
burada      0,001   - qramdan kiloqrama keçid əmsalı; 
                 
𝜏          - qazın sızma müddəti, s;  
                 ρ          - qazın sıxlığı, kq /m
3

8. Qoruyucu-atqı klapanların (QAK) iş qabiliyyətinin yoxlanılması və 
sazlanmasına qaz sərfi necə hesablanır? 
QAK-ların  iş  qabiliyyətinin  yoxlanılmasına  qaz  sərfi  hər  bir  qurğunun 
konkret buraxıcılıq qabiliyyəti və texnoloji əməliyyata (yoxlamaya) sərf 
olunan vaxta uyğun təyin olunur. 
QAK-ların  iş  qabiliyyətinin  yoxlanılmasına  qaz  sərfi  aşağıdakılardan 
ibarətdir: 

klapanın sazlanmasına sərf olunan qaz sərfi

klapanın iş qabiliyyətinin yoxlanmasına qaz sərfi. 
QAK-ların sazlanmasına qaz sərfi 
(Q
𝑘𝑙
𝑠
, 𝑚
3
) aşağıdakı düsturun köməyi 
ilə hesablanır: 
𝑸
𝒌𝒍
𝒔
=  𝑸 ∙ 𝝉/𝟔𝟎 
(düstur №8) 
burad    Q   - QPS, QTM (QTŞ, QTQ) və ya onların hər hansı bir xəttinin 
saatlıq məhsuldarlığı, m
3
/st; 
     
τ     - qoruyucu klapanın sazlanma vaxtı, dəq; 
             60   - saatı dəqiqəyə çevirmək üçün əmsal. 
Qoruyucu  klapanın  iş  qabiliyyətinin  yoxlanılmasına  qaz  sərfi 
(Q
𝑘𝑙
𝑖ş
, 𝑚
3

aşağıdakı düsturun köməyi ilə hesablanır: 
𝐐
𝒌𝒍
𝒊ş
= 𝟑𝟕, 𝟑 ∙ 𝑭
𝒌𝒍
∙ 𝑲
𝒌𝒍
∙ 𝑷 ∙ √
𝒁
𝑻
∙ 𝝉
𝒌𝒍
∙ 𝒏 
(düstur №9) 
 

 
 
F
kl
       - klapanın en kəsik sahəsim
2; 
K
kl
      -  klapanın  qaz  sərfi  əmsalı  (pasport  göstəricilərinə  
uyğun qəbul edilir); 
P        - işçi təzyiq, MPa; 
Z         - qazın sıxılma əmsalı; 
T        - işçi temperatur, K; 
𝜏
𝑘𝑙
   - qoruyucu klapanın işləmə müddəti, s; 
N     - hesabat dövründə qoruyucu klapanın yoxlanma sayı; 
                     37,3    - empirik əmsal, 
𝑚 ∙ 𝐾
0,5
/𝑀𝑃𝑎 ∙ 𝑠. 
Giriş təzyiqindən asılı olaraq QAK-ların buraxıcılıq qabiliyyəti haqqında 
məlumatlar cədvəl 1 - də verilir. 
"ПСК - 50” tipli QAK-ın buraxıcılıq qabiliyyəti    
                                                          Cədvəl 1 
 
9. Məişət  qaz  avadanlıqlarının  istismara  qəbul  edilməsi  zamanı 
sazlanma işlərinə qaz sərfi necə hesablanır? 
Qaz sərfi (Q
m.a, 
m
3
) aşağıdakı düstur ilə hesablanır: 
Qaz kəmərində 
təzyiq 
Təzyiqlərə (Pa) uyğun qaz atqısı, m
3
/st 
(klapanadək), Pa 
1000  2000 
3000  4000 
2000

3000

40000  50000 
1500 
0.03 







2000 
6.9 







2500 
27.0 
0.5 






3000 
55.8 
3,8 






3500 
77.0 
31.0 
0.18 





4000 
93.9 
64,8 
2,9 





5000 
111.0  101,4  54,3 
0,8 




20000 




0,49 



25000 




12.4 



30000 




58,3 



32500 




75,0 
0,26 


35000 




125,0 
7,0 


40000 




225.0  34,5 


42500 




250.0  60,0 
0,26 

45000 




285,0  100,0 
5,3 

50000 




350,0  212.5  32,3 

52000 




370,0  235,0  50,0  1,03 
55000 




400.0  290.0  100,0  9,6 
60000 




450.0  368,0  226,0  47,5 
75000 




625,0  480,0  430,0  325,0 
100000 




850,0  745,0  670,0  580,0 
burada 

 
 
𝐐
𝐦.𝐚
= ∑ 𝐐
𝐦.𝐚.𝐟
∙ 𝐍
𝐢
 
𝐧
𝐢
 
(düstur №10) 
 
burada Q
m.a
   -   vahid qaz avadanlığının tənzimlənib sazlanmasına qaz 
sərfinin  fərdi  norması,  m
3
/ədəd,  cədvəl  2  üzrə  təyin 
olunur; 
                  N
i
    -    eyni növdən olan qaz avadanlıqlarının sayı, ədəd. 
 
Cədvəl 2 
 
 
10.  Məişət  qaz  avadanlıqlarının  istismara  qəbul  edilməsi  zamanı 
daxili  qaz  kəmərinin  boşaldılması  və  sonradan  doldurulmasına 
qaz sərfi necə hesablanır? 
Qaz sərfi (Q
k,
 m
3
) aşağıdakı düstur ilə hesablanır: 
𝐐
𝐤
= ∑ 𝐐
𝐤.𝐟
∙ 𝐋
𝐢
 
𝐧
𝐢
 
(düstur №11) 
Burada      
Q
k.f
    - məişət qaz avadanlıqlarının istismara qəbul edilməsi 
zamanı i saylı qaz  kəmərinin boşaldılması və sonradan 
doldurulmasına qaz sərfinin fərdi norması, m
3
/m, cədvəl 3 
üzrə təyin olunur; 
                  L
i
        - təmir olunan i saylı qaz kəmərinin uzunluğum. 
 
 
 
Qaz avadanlığının növü 
Qaz avadanlığının tənzimlənib sazlanmasına 
qaz sərfinin fərdi norması, 
Q
m.a.f
,m

/ədəd 
Qaz plitəsi 
1,0 
Axarlı su qızdırıcı 
1,0 
Tutumlu su qızdırıcı və ya istilik 
qazanı 
1,5 
Qızdırıcı məişət qaz sobasının odluğu 
1,0 
 

 
 
Cədvəl 3 
Qaz kəmərinin  
diametri, mm 
i  saylı  qaz  kəmərinin  boşaldılması  və  sonradan 
doldurulmasına  qaz  sərfinin  fərdi  norması,
 Q
k.f

m
3
/m 
10 
0,0001 
15 
0,0002 
20 
0,0004 
25 
0,0007 
32 
0,0011 
40 
0,0017 
50 
0,0026 
 
11.  Qazpaylayıcı şəbəkələrdə texniki qaz itkilərinə nələr aiddir? 
Qazpaylayıcı şəbəkələrdə qaz itkiləri iki növə bölünür:  
 həqiqi itkilər. 
 gizli itkilər. 
İstehlakçı tərəfindən istifadə edilən, lakin qaz sərfinin uçotu üsullarının 
mükəmməl  olmamasına  görə  nəzərə  alınmayan  (buna  görə  də  dəyəri 
ödənilməyən) qaz sərfi “gizli itkilərə” aiddir. 
“Gizli itkilər” (həm qazpaylayıcı müəssisə, həm də istehlakçı üçün) qaz 
sayğacların xətası hesabına yarana bilər. Minimal ölçü xətası olan qaz 
sayğaclarından  istifadə  etməklə  “gizli  itkilər’in  real  azalmasına  nail 
olmaq mümkündür. 
“Gizli itkilərə” aşağıdakılar daxildir: 
  sayğacların pasport xətası hesabına yaranan qaz itkiləri
  qazın həcminin ölçülməsi zamanı sayğaclarda temperatur və 
təzyiqin nəzərə alınmamasına görə qaz itkiləri. 
“Həqiqi itkilərə” aşağıdakılar daxildir: 
  xarici qaz kəmərləri və avadanlıqlarının qeyri-hermetikliyi 
nəticəsində yaranan qaz itkiləri; 
  qoruyucu - atqı klapanlarının işə düşməsi nəticəsində yaranan qaz 
itkiləri; 
  xarici qaz kəmərlərində baş vermiş qəza nəticəsində yaranan qaz 
itkiləri. 

 
 
12.  Xarici  qaz  kəmərləri  və  avadanlıqlarının  qeyri-hermetikliyi 
nəticəsində yaranan qaz itkilərinin hesablanması necə aparılır? 
Qaz  kəmərləri  və  onların  üzərində  quraşdırılmış  armatur  və 
avadanlıqların  qeyri-hermetikliyinə  görə  qrunta,  atmosferə  və  ya 
tikililərə qaz sızması nəticəsində texnoloji qaz itkiləri yaranır. Bağlayıcı 
armatur,  qaz  avadanlığının  yiv  və  flans  birləşmələrinin  mütləq 
hermetikliyinin  yaradılması  mümkün  olmadığına  görə  bu  qaz  itkiləri 
(qaz sızmaları) qaçılmazdır. 
Flans  və  yiv  birləşmələrinin  qeyri-hermetikliyinə  görə  yaranan  qaz 
itkiləri (Q
h
, q/s) aşağıdakı düsturun köməyi ilə hesablanır: 
                                 Q
h
= 3,57 ∙ 0,278 ∙ 10
−5
∙ 𝜂 ∙ 𝑃
𝑜𝑟
∙ 𝑚 ∙ 𝑉 ∙ √
𝑀
𝑇
        
(düstur №12) 
burada    3,57   - empirik əmsal, 
𝑠
0,5
∙𝑠𝑚
2
𝑚
3
 ; 
                     0,278  - kq/st - dan q/s - yə keçid əmsalı; 
𝜂         - ehtiyat əmsalı, P
or
 ≥2-10
5
 Pa olduqda, 
𝜂
 
= 2 qəbul 
olunur; 
                               0,02-10
5
  Pa  ≤P
or
  ≤2
10
5
  Pa  olduqda, 
𝜂 =  1,5  qəbul 
olunur, P
or
 ≤  0,02
 ∙10
5
 Pa olduqda qaz sızması cüzidir, 
η = 0 qəbul olunur. 
                  P
or 
     - sistemdə orta təzyiq. Pa; 
m          -  sistemdə  təzyiqin  düşməsini  xarakterizə  edən  qeyri-
hermetiklik əmsalı, 1/st, qaz kəmərinin şərti diametri 
d
ş
  >250  mm  olduqda  m  əmsalı  k=250/d
ş
  düzəliş 
əmsalına vurulur; 
               V          - qaz kəmərinin həcmim
3
 (bağlayıcı qurğular arası); 
              M          - qazın molekul çəkisi, kq/kmol
              T           - qazın mütləq temperaturu, K 
Flans  və  yiv  birləşmələrinin  qeyri-hermetikliyinə  görə  yaranan  qaz 
itkilərinin ölçü vahidi "q/s ” (1 q/s = 0,001 kq/s). Qaz itkisinin (Q
h
,) q/s-
dən (
Q
h
1
) m
3
 çevrilməsi üçün aşağıdakı düsturdan  (düstur №7) istifadə 
edilməlidir. 
𝐐
𝐚𝐯.ü𝐟
𝟏
=
𝟎, 𝟎𝟎𝟏 ∙ 𝐐
𝒂𝒗ü𝒇
∙ 𝝉
𝝆
Yüklə 2,62 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin