Həvarilərin və Həzrət İsanın (əleyhissəlam) Nusaybinə getmələri
Salman Farisidən (radiyallahu ənh) belə rəvayət edilir:
İsa (əleyhissəlam), Nusaybinə qürur və zülmü ilə tanınan bir hökmdarı
imana dəvət etməklə vəzifələndirildi. Özündən əvvəl oraya bir neçə
həvarisini göndərməyi fikirləşdi:
“–Kim gedəcək?” –deyə soruşdu.
Yaqub:
“–Mən gedəcəyəm”-dedi.
Ona Təvman və Şəmun da qoşuldu. Şəmun Həzrət İsaya:
“–Ey Ruhullah! İzninizlə mən də gedirəm, ancaq dara düşüb sizi
çağırsam, köməyinizi bizdən əsirgəməyin!”-deyə xahiş etdi.
Üçü birlikdə yola çıxdı. Şəmun şəhərdən kənarda qaldı:
“–Kömək lazım olsa mən gələrəm” –dedi.
Yaqub və Təvman şəhərə gəldilər. Xalqı toplayıb Tövhid inancına
dəvət etdilər. Xalq, Həzrət Məryəm və İsa (əleyhissəlam) haqqındakı ifti-
ra və pis düşüncələrə inanmış olduğundan dəvəti rədd etdi. Hətta onları
lənətlədi. Daha sonra Təvmanı hökmdara apardılar. Hökmdar, onun əllərini
və ayaqlarını kəsdirdi. Gözlərinə də mil çəkib zindana saldırdı.
Bu arada Şəmun, halını gizlədərək şəhərə girdi. Hökmdara yaxınlaşdı.
Gözəl bir dostluq qurdu və onun söhbət dostlarından oldu. Bir gün Şəmun,
Tevmana bir şey soruşmaq istədiyini söyləyərək hökmdardan icazə istədi.
İkisi də bir-birini tanımır kimi etdilər.
Şəmun:
–Ay kişi, sözün nədir? –deyə soruşdu
Təvman:
–İsa (əleyhissəlam) Allahın qulu və Rəsuludur, dedi.
Sonra söhbətləri belə davam etdi:
–Sözünün düzgünlüyünə dəlilin nədir?
330
MN
–Hər xəstəliyi sağaltmasıdır.
–Bunu təbiblər də edir. Başqa dəlilin varmı?
–Xalqın, evlərində nə yeyib nə saxladıqlarını bilir.
–Bunu da kahinlər bilir. Başqa?
–Palçıqdan quş düzəldib uçurur.
–Bunu sehrbazlar da edir.
–Ölüləri dirildir.
–Bax bu, insanın əli çatmayan bir şeydir, o halda İsanı çağıraq.
Həqiqətən ölüləri dirildir isə ona iman edək.
Hökmdar Şəmunun bu sözlərini xoş qarşıladı. Dərhal xəbər çatdırdılar
və bu dəvət ilə İsa (əleyhissəlam) Nusaybinə gəldi. Şəmunu heç tanımır.
Şəmun hökmdara:
–İstərsəniz onun bu xüsusiyyətlərini Təvmanla yoxlayaq, dedi.
Təvmanı gətirdilər, İsa (əleyhissəlam) Təvmanın ayaqlarını və qollarını
sığamağa başlayınca vücudu əvvəlki halına gəldi. Daha sonra gözlərini əli
ilə sildi; onlar da bərpa olundu.
Şəmun hökmdara baxıb:
–Bax bu həqiqətən peyğəmbərliyə bir dəlildir, dedi.
Daha sonra Şəmun:
–Ey İsa! Məclisimizdə olanlar bu gecə evlərində nə yedilər, nə
saxladılar? –deyə soruşdu.
İsa (əleyhissəlam), hamısını bir-bir söylədi.
Daha sonra ona palçıqdan yarasa düzəltməsini təklif etdilər. Onu da
düzəldib uçurtdu. Xəstələr üçün şəfa tələb etdilər. Bütün xəstələr sağlığına
qovuşdu. Bir ölü diriltməsini istədilər. Dirildiləcək şəxs olaraq Sam ibn
Nuhu müəyyən etdilər. İsa (əleyhissəlam), Allahın izni ilə Sam ibn Nuhu
da diriltdi. Sama:
–Öldüyün zaman belə yaşlı idin? –dedilər.
O da:
–Xeyr! Qiyamət qopduğunu zənn etdim. Qorxumdan belə yaşlı hala
gəldim, dedi.
331
MN
Arxasınca Sam ibn Nuh, Həzrət İsanın (əleyhissəlam) peyğəmbərliyini
təsdiq edərək, təkrar vəfat etdi.
Bu qədər açıq və çox möcüzə qarşısında hökmdar və əsgərləri birlikdə
iman etdilər. Buradan anlaşılır ki, bir müsəlmanın ağıl və dərrakə sahibi
olması və fərasətli hərəkət etməsi lazımdır. Çünki hər doğru hər yerdə
söylənməz, vaxtını və yerini bilmək lazımdır.
Həbib Nəccar
İsa (əleyhissəlam), Antakiya tərəflərinə iki həvari göndərmişdi. On-
lar, insanları bütpərəstlikdən əl çəkib imana gəlməyə dəvət etdilər. Ancaq
orada bütpərəst bir kral var idi və bu iki həvarini tutub həbs etdi.
Buna görə İsa (əleyhissəlam), həvarilərin rəisi olan Şəmunu oraya
göndərdi.
Şəmun, əvvəl kralla yaxınlıq etdi. Kral və ətrafı üstündə meydana
gətirdiyi müsbət təsiri tamamilə artırdıqdan sonra da onları gözəl bir yolla
Tövhid inancına dəvət etdi. Kral və ətrafı bu dəvəti könül rızası ilə qəbul
edib iman etdilər. Lakin xalq iman etmədi.
Xalqın bu etirazlarını eşidən Həbib Nəccar adında bir şəxs, şəhərin
uzaq bir yerində olan evindən qaçaraq xalqın arasına girdi. Bu elçilərin
bildirdiklərinə özünün inandığını söyləyərək hər kəsi imana dəvət etdi. An-
caq qafil xalq, onu dinləmədikləri kimi tamamilə daşan kinlərinə uyaraq
Həbib Nəccarı oradaca şəhid etdilər.
Bu hadisə Qurani-Kərimdə belə anladılır:
“(Ya Peyğəmbər!) Sən onlara o şəhər əhlini (antakiyalıları) mis-
al çək! O zaman ki, onlara elçilər gəlmişdi. O zaman onlara iki elçi
göndərmişdik, amma onlar ikisini də təkzib etmişdilər. Biz də (o iki
elçini) üçüncüsü ilə qüvvətləndirmişdik. Onlar dedilər: “Həqiqətən,
biz sizə göndərilmiş elçilərik!”
(Yasin surəsi, 13-14)
“(Antakiyalılar:) Siz də bizim kimi ancaq adi bir insansınız. (Heç
bir şeydə bizdən üstün deyilsiniz. Əgər peyğəmbər olsaydınız, mələk
qiyafəsində gələrdiniz) . Rəhman (sizə) heç bir şey (kitab, möcüzə) nazil
etməmişdir. Siz sadəcə olaraq yalan danışırsınız!” - dedilər. (Elçilər)
dedilər: Rəbbimiz bizim, doğrudan da, sizə göndərilmiş elçilər
olduğumuzu bilir.”
(Yasin surəsi, 15-16)
332
MN
“Bizim vəzifəmiz yalnız (Allahın hökmlərini, peyğəmbərliyi) açıq-
aşkar təbliğ etməkdir! (Antakiyalılar) dedilər: Biz sizdə bir nəhslik
gördük. (Sizin ucbatınızdan bizi bədbəxtlik basdı, bizə uğursuzluq üz
verdi. Gəlişinizlə aramıza nifaq düşdü, yurdumuzun bərəkəti çəkildi,
yağışımız kəsildi) . Həqiqətən, əgər (Allahın elçiləri olmaq iddianızdan)
əl çəkməsəniz, sizi mütləq daşqalaq edəcəyik və bizdən sizə mütləq
bir şiddətli əzab toxunacaqdır. (Elçilər) dedilər: Sizin nəhsliyiniz
(uğursuzluğunuz) öz ucbatınızdandır (öz küfrünüz üzündəndir) . Məgər
sizə öyüd-nəsihət verildikdə (onu uğursuzluğa, nəhsliyəmi yozursunuz) !
Xeyr, siz (günah etməkdə) həddi aşan bir camaatsınız!”
(Yasin surəsi, 17-
19)
“Şəhərin (Antakiyanın) ən ucqar tərəfindən (abid) bir kişi (Həbib
Həccar) çaparaq gəlib dedi: Ey qövmüm! Elçilərə tabe olun! Sizdən
(haqqa dəvət müqabilində) heç bir muzd (mükafat) istəməyən və özləri
də doğru yolda olan kəslərin ardınca gedin!”
(Yasin surəsi, 20-21)
Bu tövsiyələrə görə, onlar həmin adama dönərək: “Vay, sən də onların
dinindənsən?” dedilər. Buna cavab olaraq o adam belə dedi:
“(Antakiyalılar Həbib Nəccardan: – Sən bu elçilərə tabe olmuşsanmı?
– deyə soruşduqda o dedi:) Axı mən niyə məni yaradana ibadət
etməməliyəm?! Siz də (qiyamət günü) Onun hüzuruna qaytarılacaqsınız!
Mən heç Ondan qeyri tanrılarmı qəbul edərəm?! Əgər Rəhman mənə
bir zərər yetirmək istəsə, onların şəfaəti mənə heç bir fayda verməz
və onlar məni (Allahın əzabından) xilas edə bilməzlər. Belə olacağı
təqdirdə mən (haqq yoldan) açıq-aşkar azmış olaram. (Ey Antakiya əhli,
yaxud siz ey elçilər!) Həqiqətən, mən sizin Rəbbinizə iman gətirdim.
Məni eşidin! (İman gətirməyimə şahid olun!) ”
(Yasin surəsi, 22-25)
Ancaq azğınlaşmış və bədbəxt insanlar, bu sözləri dinləməyib onu
daşqalaq etdilər. Həbib Nəccarın ölümü əsnasında ona:
ﺑﹶر ﹺﻟ ﹶﺮﹶﻔﹶﻏﺎﹶﻤﹺﺑ
v
ﹶنﻮ ﹸﻤﹶﻠﹾﻌﹶ ﹺﻣﹾﻮﹶﻗ ﹶﺖﹾﹶﻟ ﺎﹶ ﹶلﺎﹶﻗ ﹶ ﻨﹶﺠﹾﻟا ﹺﻞ ﹸﺧﹾدا ﹶﻞ ﹺﻗ
ﹶﻦ ﹺﻣﹶﺮ ﹾﻜ ﹸﻤﹾﻟا ﹶﻦﹺﻣ ﹺﻨﹶﻠﹶﻌﹶﺟﹶو
“(Antakiyalılar bu sözü eşidən kimi Həbib Nəccarı daşqalaq edib
öldürdülər) . Ona (şəhid olduğu üçün Allah dərgahından) : Cənnətə dax-
il ol! – deyildi. (Həbib Nəccar Cənnətə daxil olub oradakı ne’mətləri,
333
MN
hörmət-izzəti gördükdən sonra) dedi: Kaş qövmüm biləydi ki, Rəbbim
məni niyə bağışladı və nəyə görə hörmət sahiblərindən etdi!”
(Yasin
surəsi, 26-27)
Həzrət İsanın (əleyhissəlam) səmaya qaldırılması
Həzrət Musaya (əleyhissəlam) göndərilən dində, İsrail oğulları zəiflik
göstərmiş, peyğəmbərlərinə daha çox etiraz etmiş və doğru yoldan tam-
am ayrılmışdılar. Bundan sonra gələn nəbilər, onlara daim xəbərdarlıq
etmişlərsə də, bu azğın millət, yenə də nəinki düz yola qayıtmamış, hətta
daha da betərləşmişdilər. Hətta peyğəmbərlərini qətl edəcək qədər həddi
aşmış və peyğəmbər qatili olmuşdular.
Beləcə İsrail oğulları qövmü, Həzrət İsanın (əleyhissəlam) onlara
göndərildiyi dövrdə belə pərişan və həqiqətdən ayrılmış bir vəziyyətdə
idi. Bir xilaskar gözləyirdilər. Gözlədikləri peyğəmbərin, mücadiləsi,
tutduğunu qoparan, çox cəsur və güclü bir şəxs olmasını istəyirdilər.
Çünki o peyğəmbərlər, özlərini əsarətdən qurtarıb, böyük mənfəətlərə
qovuşdurmalı idi.
Bunun üçündür ki, İsa (əleyhissəlam), ondan hidayətə dəvət etmək
üçün göndərildiyindən yəhudilər, çox yumşaq və mülayim görüb ona inan-
maq istəmədilər.
Ancaq İsa (əleyhissəlam), heç nəyə baxmayıb səbir göstərərək yer
üzündə sülh və salamat anlayışı bərqərar etməyə, insanların arasını
düzəldib onları barışdırmağa səy göstərdi. Yəhudiləri, içində olduqları sapıq
yoldan qurtarmağa çalışdı. Lakin əllərini peyğəmbər qanına bulamış azğın
yəhudilər, bu dəvətdən narahat oldular. Nəticədə Həzrət İsanı öldürməyə
qərar verdilər. Həm Həzrət İsaya (əleyhissəlam), həm də ətrafındakılara
zülm etməyə başladılar.
Hətta, edilən bu zülümlər qarşısında həvarilərdən Yudas, İshar və
Yəhuda dinlərindən döndü. Üstəlik içlərindən Yəhuda, Həzrət Zəkəriyyə
və Həzrət Yəhyanı öldürən cani yəhudilərə, Həzrət İsanın (əleyhissəlam)
olduğu yeri xəbər verdi. Beləcə o, Haqq Təalanın qəzəbinə uğrayanlardan
oldu və etdiyinin cəzası olaraq, gözünü qan tutmuş yəhudilərə İsa
(əleyhissəlam) şəklində göstərildi və çarmıxa çəkildi. İsa (əleyhissəlam)
isə, səmaya qaldırıldı.
334
MN
Həzrət İsanın (əleyhissəlam) səmaya qaldırılması haqqında digər bir
baxış da belədir:
Yəhudilər, Həzrət İsanın qaldığı evə girəndə Haqq Təala, Yəhudanı,
onların gözünə İsa (əleyhissəlam) şəklində göstərdi. Onlar da Ruhullahın
yerinə Yəhudanı öldürdülər. Allah Təala buyurur:
“Onlar həm də küfr etdikləri (İsanı inkar etdikləri) və Məryəmə qarşı
böyük bir böhtan dedikləri üçün (lənətə düçar oldular) . (Onların lənətə
düçar olmalarının bir səbəbi də: ) “Biz, Allahın elçisi Məryəm oğlu İsa əl-
Məsihi öldürdük”, – demələridir. Halbuki onlar İsanı nə öldürdülər, nə
də çarmıxa çəkdilər. Onlarda yalnız belə bir təsəvvür yarandı. Bu haqlı
ixtilafda olanlar onun (şəxsən öldürülməsi) barəsində, əlbəttə, şəkk-
şübhə içərisindədirlər. Onların buna dair heç bir məlumatı yoxdur.
Onlar ancaq zənnə qapılırlar. Həqiqətdə onu (İsanı) öldürməmişdilər.
Xeyr, Allah onu Öz dərgahına qaldırmışdır. Şübhəsiz, Allah yenilməz
qüvvət sahibi, hikmət sahibidir!”
(Nisa surəsi, 156-158)
Allah, Həzrət İsanı (əleyhissəlam) yəhudilərdən mühafizə etmiş, onu
öldürmələrinə mane olmuşdur. Onu öz qatına qaldırdığı da dəqiqdir. Ancaq
bunun şəkli və zamanı məsələsində müxtəlif rəvayətlər vardır. Əksəriyyətə
görə Allah Təala, Həzrət İsanı (əleyhissəlam) qüdrəti ilə mənəvi səmalarda
ona məxsus bir yerə qaldırmışdır. Onu qiyamətdən əvvəl təkrar dün-
yaya göndərəcək. O zaman bütün xristianlar, Tövhid inancını qəbul edib
müsəlman olacaqlar.
Ayəti-kərimədə buyurulur:
“Onlar (İsaya inanmayanlar) hiyləyə əl atdılar. Allah da onların
hiyləsinə (İsanı göyə qaldırıb münafiqlərdən birini isə İsa surətdində on-
lara öldürtməklə) əvəz verdi. Allah (bütün) hiyləgərlərdən tədbirlidir
(hiyləgərlərə ən yaxşı cəza verəndir) .”
(Ali-İmran surəsi, 54)
“O vaxt Allah buyurdu: Ya İsa, həqiqətən, Mən sənin ömrünü
tamam edib Öz dərgahıma qaldırıram, səni kafirlərdən pak edərəm
(tərtəmiz ayıraram). Sənə iman gətirənləri qiyamət gününə qədər
kafirlərə qalib edərəm. Sonra isə Mənim hüzuruma qayıdacaqsınız.
O zaman ixtilaf etdiyiniz məsələlər barəsində aranızda Mən hökm
verəcəyəm!”
(Ali-İmran surəsi, 55)
“ Kafirlərə gəldikdə, onlara dünyada və axirətdə şiddətli əzab
verəcəyəm. Onların heç bir köməkçisi olmayacaqdır! İman gətirib
335
MN
yaxşı işlər görənlərə gəldikdə isə, (Allah) onların mükafatlarını
tamamilə verəcəkdir. Allah zülm edənləri sevməz!”
(Ali İmran surəsi, 56-
57)
İ sa (əleyhissəlam) Səmaya qaldırdıqdan sonra
İsa (əleyhissəlam) səmaya qaldırıldıqdan sonra xristianlar bir çox
firqəyə ayrıldılar. Bundan sonra təslis (Allahın üç ayrı-ayrı şəxslərdən
ibarət olması) əqidəsi ortaya çıxdı. Xristianların Yaqubiyyə firqəsi, “Allah
İsaya hülul etdi. İsanın bədənində şəkilləndi və onun şəklində göründü.
Yəni Allah, İsadır,” dedilər.
Hülul etmək, girmək, yer etmək, bir cismin başqa bir cismə girməsi,
iki şeyin birləşməsi mənasına gəlir. Bu, Allah Təalanın qula girməsi surəti
ilə onun ilahiləşdiyini qəbul edən yararsız və yanlış bir inancdır. Bu baxış,
Hind fəlsəfəsindən gəlir. Qüds, Hind və Roma mədəniyyətinin təsiri altında
idi. Hind fəlsəfəsində tanrı, dünyaya enmiş; bir ata və anadan doğulmuş
“Krişna”ya hulul etmiş və bu şəkildə Krişna “yaradıcı tanrı” olmuşdur.
İlahın, ixtiyari cismə hülul etməsi, mümkünsüzdür. Əgər ilah cisim
olsaydı, başqa bir cismə də hülul edərdi. Cismə hülul edən şeyin özü də
cisim olur və hülul etdikdə iki cismin maddələri bir-birinə qarışır. Bu, ilahın
parçalanmasına gətirir. Bu vəziyyət isə Haqq Təala üçün mümkünsüzdür.
Deməli, Allah Təala heç bir şeyə hülul etməmişdir.
Qurani-Kərimdə buyurulur:
“Şübhəsiz ki: Allah Məryəm oğlu Məsihdir! – deyənlər kafir oldu-
lar. Halbuki Məsih (İsa) belə demişdi: Ey İsrail oğulları! Mənim də,
sizin də Rəbbiniz olan Allaha ibadət edin! Allaha şərik qoşana Allah,
şübhəsiz ki, Cənnəti haram edər. Onun düşəcəyi yer Cəhənnəmdir.
Zalımların heç bir köməkçisi yoxdur!”
(Maidə surəsi, 72)
“Məryəm oğlu Məsih ancaq bir peyğəmbərdir. Ondan əvvəl
də peyğəmbərlər gəlib getmişdir. Onun anası isə çox pak (Allahın
hökmlərini sidq-ürəkdən təsdiq edən) bir qadın idi. Onlardan hər ikisi
(adi insanlar kimi) yemək yeyirdi. Gör Biz ayələri onlara necə başa
salırıq, onlar (bu ayələrdən) gör necə üz çevirirlər.”
(Maidə surəsi, 75)
Görünür ki, bu ayəti-kərimələrdə Haqq Təala, tamamən şirkdən ibarət
olan təslis inancının batilliyini ifadə edir.
336
MN
Yəhudilər, Həzrət İsanın arxasınca da həvarilərə əziyyət etməyə dav-
am etdilər. İmanında səmimi həvarilər, bütün işgəncə və əziyyətlərə böyük
bir səbir və təhəmmül göstərirdi. Bunlardan biri olan Barnabas, Həzrət
İsanın (əleyhissəlam) son günləri haqqında İncilin 221 və 222-ci babında
bu məlumatları verir:
Roma əsgərləri, Həzrət İsanı tutmaq üçün evə girdikləri vaxt, Haqq
Təalanın əmri ilə dörd böyük mələk onu pəncərədən çıxararaq səmaya
yüksəltdilər.
Romalı əsgərlər, Yəhudanı “Sən İsasan!” –deyə tutdular. Bütün
yalvarmalarına baxmayaraq onu çarmıxa çəkib öldürdülər.
Daha sonra İsa (əleyhissəlam), anası Məryəmə və həvarilərinə
göründü. Həzrət Məryəmə: “Anacan, görürsən ki, mən asılmadım. Mənim
yerimə Yəhuda çarmıxa çəkilib asıldı. Şeytanın vəsvəsəsindən çəkinin,
çünki o, dünyanı bəzəkli göstərərək sizi aldatmağa çalışacaq” –dedi.
Sonra inananların mühafizə edilməsi üçün Haqq Təalaya dua etdi.
Sonra da həvarilərə üz tutub: “Allah Təalanın nemət və rəhməti sizinlə
olsun!” –dedi.
Bu sözlərinin dalınca dörd böyük mələk, onu təkrar səmaya qaldırdı.
İsa (əleyhissəlam), səmaya qaldırıldıqdan təqribən qırx il sonra Mi-
ladi 70-ci illərdə Romalılar, Komandir Titusun başçılığı altında Qüdsü
zəbt etdilər. Yəhudilərin bir qismini öldürdülər, bir qismini də əsir aldılar.
Tövratı və bütün kitabları yandırdılar. Qüdsü xarabalığa çevirib Süleyman
məbədini yandırdılar. Məbəddən yalnız kiçik bir divar qaldı. Yəhudilər, bu
gün “Ağlama Divarı” (Qərb Divarı) olaraq adlandırılan bu qalığın önündə,
o günləri xatırlayaraq, ağlayıb göz yaşı tökürlər. Bu fəlakətdən son-
ra yəhudilər bir araya gələ bilmədilər və özlərini toplaya bilmədilər. Xor
baxılan və həqir kimi yaşamağa başladılar.
Həvarilər isə, Yəhuda dindən dönüb çarmıxa çəkilincə onun yerinə
Matthiası seçdilər. Bundan sonra həvarilər öz həndəvərlərindən başlayaraq
təkrar İsəviliyi yaymağa davam etdilər.
Xristianlıq yayılmağa başlayınca yəhudilər, romalılar, yunanlılar və
bütpərəstlərlə birləşib bu dinə qarşı çıxdılar. Xristianlığı qəbul edən ilk
yəhudiləri, sirklərdə aslanlara parçalatdılar. Onlara çox zülmlər etdilər.
337
MN
Yəhudi Zunuvas və adamları, Yəhudiliyi qəbul etməyən Nəcran
xristianlarını, xəndək içində yanan alova ataraq yandırır və yanan insanları
seyr edirdilər. Buna baxmayaraq Həzrət İsanın (əleyhissəlam) sadiq
möminləri, inanclarından əl çəkmədilər və mübarizələri yolunda qorxu
bilmədən ölümə getdilər. Bunlara Qurani-Kərimdə “Əshabi-Uxdud” –deyi-
lir:
“And olsun bürclər sahibi olan göyə; And olsun vəd olunmuş
günə (qiyamət gününə) ; And olsun şəhadət verənə və (haqqından)
şəhadət verilənə (peyğəmbərlərə və onların ümmətlərinə, yaxud cümə
və Ərəfə günlərinə) ki, (Nəcrandan İsaya iman gətirmiş kimsələri yandırıb
külə döndərən) xəndək sahibləri (lənətə düçar olub) qətl edildilər. O
xəndəklər ki, çırpı ilə alovlandırılmışdı. O zaman onlar (xəndəklərin)
kənarında oturub, (Öz əsgərlərinin) möminlərin başlarına gətirdiklərinə
(müsibətlərə) tamaşa edirdilər.”
(Buruc surəsi, 1-7)
Yəhudilər, bu zülmlərlə də kifayətlənmədilər. Xristianlığı kökündən
yox etməyin planlarını hazırladılar. Pavlos adlı bir yəhudi, öz yalanlarını
da qataraq müxtəlif kitabçalar yazdı. Özünü xristian kimi göstərərək:
İsanın, Allahın oğlu olduğunu, şərab içməyin və donuz əti yeməyin
halal olduğunu söylədi. Sünnət olmağa, şənbə gününün qadağanlarına
uymağın da lazım olmadığını söylədi.
Pavlos, Xristianlığın tanrı (üluhiyyət) inancını bu şəkildə yüngülləşdirdi:
1. Allah 2. Oğul İsa 3. Müqəddəs ruh.
Buna görə Allah birdir, amma sifəti üçdür deyirdi. Beləcə xristianlığa
bu günkü təslis (üçləmə) inancı girmiş oldu.
O zamankı şərtlər xalqın təslis inancını qəbul etməsinə uyğun idi. Çün-
ki xalq, keçmişdən gətirdiyi ənənəvi çoxtanrılı inancları və təəssübkeşliyi
səbəbli təktanrılı Yəhudilikdən xoşlanmırdı. Bu yeni inancı isə atalarından
miras aldıqları çoxtanrılı inanca daha yaxın görürdülər.
Bundan sonra xristianlar iki yerə ayrıldılar:
1. Pavlosçular: Pavlos, bu yeni dini, əsli inancından uzaqlaşdırdıqdan
sonra təslisə dayanan bir inanc sisteminə çevirdi. Daha sonra bugünkü
İncillərin əhəmiyyətli bir qismini təşkil edən və ilk dörd İncilə də qaynaq
olacaq 14 müxtəlif kitabça yazdı. Bunlara, xristian müqəddəs mətnlərində
dörd İncil qədər əhəmiyyət verilir. Bu inancı qəbul edən krallar oldu. Bu
səbəblə həmin inanc, getdikcə qüvvətləndi.
338
MN
2. Barnabasçılar: “İsa (əleyhissəlam) insandır; bir peyğəmbərdir. Ona
əsla ibadət edilməz.” –deyirdilər. Ayrıca həvari Yaqubun başçılığındakı
Ebiyonitlər də bu qrupdan olub eyni inancı müdafiə etdilər. Bunlar krallar
tərəfindən dəstəklənmədiyi üçün getdikcə zəiflədilər.
Digər tərəfdən Pavlosçuların düşmənçi tövrləri hər keçən gün art-
maqda və Barnabasçıları əritməkdə idi. Vəziyyət bu yerdə ikən 325-ci
ildə Konstantin tərəfindən toplanan konsildən mütəşəkkil papazlar heyəti,
Barnabas İncilini yararsız saydılar. Bir çox İncildən bir-birinə ən yaxın dörd
İncili məqbul qəbul etdilər. Bu İncillər: Matta, Markos, Luka və Yuhannadır.
Bunlardan savayı bütün qalan İncillər, rəsmi kilsə tərəfindən saxta hesab
edildi və ləğv olundu.
Artıq yalnız bu dörd pozuq İncil rəsmən yazılıb oxunmağa başlandı.
Beləcə digərləri ilə birlikdə Barnabas İncili də ən mötəbər İncil olmasına
baxmayaraq ortadan qalxmış oldu. Həqiqətən Barnabas, həvarilərin ən
ilkinlərindən idi. Həzrət İsadan (əleyhissəlam) görüb-eşitdiklərini doğru ola-
raq yazmışdı. Ancaq bu vəziyyət, Yəhudi Pavlosun və onun davamçılarının
işinə yaramamış, bu səbəbdən Barnabası kənarlaşdırmışlar. Belə ki, bu
gün xristianlar, Həzrət İsanın (əleyhissəlam) səmaya qaldırılmasından
otuz il sonra, Kiprdə şəhid olan Barnabası, İznik Konsilindəki qərarı nəzərə
alaraq həvarilərdən saymırlar. Onun yerinə Toması həvari qəbul edirlər.
Barnabasdan sonra Aryüs adlı bir papaz, Pavlosçularla mübarizəyə
girdi. Lakin afaroz (Xristianlıqdan çıxarmaq) edildi. O da Misirə getdi.
Tövhid inancını yayarkən öldürüldü.
Aryüsün xristianlığa yönəltdiyi tənqidlərdə rəsmi kilsənin verdiyi
cavablar, tarix boyu xristianları tətmin etmə müvəffəqiyyətini göstərə
bilməmişdir. Müxtəlif tənqidlər, xristian tarixində uyğun zəmin tapdığı hər
dövrdə yenidən ortaya çıxmış və rəsmi kilsənin nüfuzunun və onun qəbul
etdiyi inancın sarsılmasına səbəb olmuşdur. Məhz xristian din adamları
bu tənqidlərə cavab vermək, xristian birliyini yenidən təmin etmək, ən
əhəmiyyətlisi də xristian əsaslarını təsbit etmək üçün bir çox tövsiyələr
hazırlanmış və bu toplantılarda müxtəlif qərarlar vermişlər.
Məsələn, ilk tövsiyə 325-ci ildə İznikdə edilmiş, bu tövsiyədə, İsanın
tanrılığı elan edilmiş, 381-ci ildəki İstanbul tövsiyəsində isə müqəddəs Ru-
hun da tanrılığı qəbul edilərək təslis (üçləmə) tamamlanmışdır. 431-ci il
Efes tövsiyəsində Məryəmin Tanrının anası olduğu inancı mənimsənərkən
451-ci ildə Kadıköy Konsilində İsanın təbiəti ilə əlaqəli görüşlər müzakirə
339
MN
edilmiş və kilsələr arasında bölünmələr yaranmışdır. Yenə 869-cu ildə
İstanbulda edilən 8-ci tövsiyədə Müqəddəs Ruhun kimdən çıxdığı
müzakirəsi ilə başladılmışdır. Bu uzun müzakirələr nəticəsi 1054-cü ildə
xristianlıq, Katolik (Roma) və Ortodoks (İstanbul) olmaq üzrə iki böyük
məzhəbə bölünmüşdür. 16-cı əsrdə isə təzyiqçi və sxolastik Katolikliyə
reaksiya olaraq Protestanlık məzhəbi çıxmışdır.
Bütün xristianları əlaqələndirən, eyni zamanda dinin əsasını təşkil
edən ən əsas prinsiplərin və əsl inancların, çox sonralar bizzat insanlar
tərəfindən təsbit edilməyə çalışılması, o dinin nə qədər təhrif olduğunu
və əslinin pozulduğunu göstərir. Üstəlik bu tövsiyələrdə verilən qərarlar,
bəzən bir-birini təkzib edir. Dünyada, üstündə bu qədər dəyişiklik edilən
və hər dəfəsində yeni bir şey əlavə edilib çıxardılan başqa bir din
görünməmişdir.
Dostları ilə paylaş: |