İnfraqırmızı şüalar
-0,750 mkm dən çox olub istikik enerji
mənbəyidir. Soyuqqanlı heyvanların çoxu bədən temperaturunu
artırmaq üçün istifadə edirlər.
İşığa tələbatına görə bitkilər aşağıdakı ekoloji qruplara bölünür:
1. İşıqsevən bitkilər – bura açıq
sahələrin, daim işıqlanan
yerlərin (savanna, səhra) bitkiləri daxildir. Meşə zonasında bu
bitkilərə az təsadüf olunur.
İşıqsevən bitkilərə bağayarpağı,
suzanbağı, kəklikotu, günəbaxan, pambıq, qarğıdalı, kalış, şam
ağacı, safora, akasiya, palıd, saqqızağac, dağdağan, badam,
məryəmnoxudu və s. daxildir. İşıqsevən bitkilər bir sıra
anatomik, morfoloji və fizioloji xüsusiyyətlərə malikdir:
nisbətən qalın yarpağının və hüceyrələrində 50-300 xırda
xloroplast olur. Fotosintezin və tənəffüs intensivliyinin yüksək
olması işıqsevən bitkilərin xarakterik fizioloji xüsusiyyətləridir.
2. Kölgəsevər bitkilər – kölgəli
meşələrin alt yarusunun, mağara
və dərin suların bitkiləri aiddir; bu bitkilər düz günəş şüalarının
güclü işıqlanmasına pis tab gətirir. Kölgəsevən ağaclara küknar,
ürəkyarpaq cökə, fıstıq, qaraçöhrə və b. göstərmək olar.
3. Kölgəyə davamlı bitkilər bu və ya digər dərəcədə
kölgələnməyə dözür, işıqda da yaxşı bitir: bu bitkilər işıqlanma
şəraitinin dəyişməsilə özünü dəyişdirə bilir. Bu qrupa bəzi
çəmən bitkiləri, meşəaltı otlar və kollar aid etmək olar.
Işığa tələbata görə bitkilər müx.yaruslarda
yaşamağa
uyğunlaşmışlar:
I-
ən çox işıq sevən bitkilər
II-
nisbətən az işıq sevən
III-
kol bitkiləri
IV-
ot bitkiləri
V-
şibyə və mamırlar.
Yarusluq bitkilərə işıq axınından
tam istifadə etməyə şərait
yaradır.
İşıq böyük siqnal əhəmiyyəti də daşıyaraq orqanizmlərin
nizamlanma
adaptasiyasına
səbəb
olur.
Vaxta
görə
orqanizmlərin aktiviliyini tənzimləyən ən etibarlı siqnallardan
biri günün uzunluğu - fotodövr hesab olunur.
Fotodövrlük
–
günün uzunluğunun mövsümi dəyişməsinə orqanizmlərin
reaksiyası haidisəsidir. Başqa sözlə – fotodövrlük canlı
orqanizmdə fizioloji proseslərin ardıcıllığıdır. Fotodövrlüyü
sadəcə gündüzün gecə ilə əvəz olunmasından asılı
olan adi
xarici sutkalıq ritmlərlə eyniləşdirmək olmaz. Lakin heyvanlarda
və insanda həyat fəaliyyətinin sutkalıq tsiklliyi növün
anadangəlmə xassəsinə keçir, yəni daxili ritmlər təşəkkül tapır.
Bu ritmlər orqanizmə vaxtı hiss etməyə kömək edir, orqanizmin
bu qabiliyyəti
«bioloji saat»
adlandırılır. Bu başqa yerlərə
köçdükdə quşların günəşə görə hərəkətində köməklik göstərir və
ümumiyyətlə, təbiətin daha mürəkkəb
ritmlərində orqanizmlərə
istiqamət verir.
Dostları ilə paylaş: