Konuşma metinleri ve biLDİRİ Özetleri Kİtabi

PROF. DR. FERAH YILDIZ 
HACETTEPE ÜNİ. TIP FAK RASYASYON ONKOLOJİSİ ABD
PANEL - Onkoloji Hemşireliği
K11
Hemşirelik Hizmetlerinin Görünür Kılınması
Ülkemizde  yataklı  tedavi  kurumlarında  bağımsız  yapılan 
hemşirelik  bakım  hizmetleri  konaklama  hizmetleri 
(Sağlık  Uygulama  Tebliğinde  yatak  hizmetleri  olarak 
adlandırılmaktadır.)  içinde  değerlendirilmektedir.  Odanın 
özelliğine göre fiyatlandırma çok azda olsa farklılık göstermesine 
rağmen  hemşirelik  hizmetlerinin  yoğunluğuna  göre  hiçbir 
uyarlama  söz  konusu  değildir.  Tamamen  bağımsız  tüm 
ihtiyaçlarını  kendi  karşılayabilen  bir  hastanın  yatak  ücreti  ile 
aynı odada kalan yatağa bağımlı bir hastanın hemşirelik bakım 
yoğunluğu  çok  farklı  olmasına  rağmen  yatak  fiyatlandırması 
aynıdır.  Ayrıca hemşirenin bakım yaparken kullandığı birçok 
malzemede  Sağlık  Uygulama  Tebliğ  (SUT)  gereği  faturalara 
edilememektedir.  Hemşirenin  bağımlı  fonksiyonları  gereği 
yaptığı bazı hizmetler SUT Ek 8 listesinde “Genel Uygulamalar” 
başlığı altında toplanmıştır. Fakat bunlarda çeşitlilik açısından 
yetersizdir.  Listede  bulunanlara  da  günlük  sayılarına  sınır 
getirilmiştir. Örneğin IV, IM, SC ilaç uygulamaları günde üçten 
fazla faturalandırılamaz denmektedir. Oysa ikili antibiyotik alan 
bir  hastaya  6–8  kez  IV  akıtma  yapılması  gerekir.  Hemşirelik 
bakım  hizmetlerinin  SUT’a  yer  almaması  yer  alanların  da 
sayı  kısıtlaması  nedeniyle  faturalandırılmaması  hemşirelik 
hizmetlerinin önemli bir kısmını görüntülenmez yapmaktadır.
Ülkemizde hemşirelik hizmetleri nedeniyle oluşan maliyetlerde 
hasta  faturalarına  yansıtılamamaktadır.  Gelişmiş  ülkelerin 
çoğunda tüm maliyetlerin yansıtıldığı DRG (Diagnosis-related 
group)  ile  geri  ödeme  yöntemi  benimsenmiş  durumda.  DRG 
Yatan  hastalarda  ortaya  çıkan  maliyetler  ile  hasta  türlerini 
tanılarına  göre  sınıflandırarak  türdeş  vakalarda  harcanan 
tedavi  kaynaklarını  ilişkilendirir.  Her  DRG  grubunda  kaynak 
tüketimini özetleyen bir bağıl değer bulunur ve her taburcu için 
temel  ödeme  bileşenini  hesaplamak  için  kullanılır.  Örneğin, 
bağıl değeri 4.0 olan bir DRG, bağıl değeri 1.0 olan bir DRG’den 
4 kat daha fazla kaynak kullanılmış anlamına gelir, bu yüzden 
hastane geri ödemelerinde bu fark dikkate alınır. Bağıl değerler, 
taburcu edilen her hasta için hazırlanan epikrizlere dayanarak 
hesaplanır.  Amerika’daki  2011  yılı  Medicare  hizmet  listeleri 
incelendiğinde  birçok  hemşirelik  hizmetinin  bu  listelerde  yer 
aldığı  görülür.  Bakım  kelimesi  içeren  140  kalem  işlem  vardır. 
Örneğin yara bakımı, haftalara göre gebe bakımı, minimum 15 
dakikalık yetişkin bakım hizmeti, yarım günlük hemşire bakım 
gibi hizmetler vardır. Sut’a ise bakım olarak sadece kollostomi 
bakımı  hizmeti  var.  Medicare  listesinde  238  farklı  enjeksiyon 
hizmeti  tanımlanmış  durumda.  Bunlardan  bazıları  digoksin, 
dopamin,  kalsiyum  glukonat  enjeksiyonu  gibi.  Hizmet  kalem 
çeşitliliğinin fazla olması yaptığınız her hizmetin kayıtlanması 
ve DRG maliyetlerine yansıması anlamına gelecektir.
2005 yılında Ülkemizde HÜAP projesi olarak Sağlık Hizmetleri 
Finansman  Yönetiminin  Güçlendirilmesi  ve  Yeniden 
Yapılandırılması  İçin  Altyapı  Geliştirme  Projesi  başlatılmıştır. 
Bu  projenin  bir  bölümünde  SUT  Ekleri  Avustralya  modeli 
örnek  alınarak  hizmet  çeşitliliği,  puan  ve  tutarları  açısından 
ilgili uzmanlar tarafından güncellenmiştir. On kalem hemşirelik 
uygulaması da bu listeye dahil edilmişti. Bunlar: yatağa bağımlı 
hastanın günlük bakımı, banyosu, ostomi bakım, dren takibi vb. 
Bu güncellemeler sonucunda  SUT’A % 2’artış meydana geldi. 
Karar vericiler bu artış nedeniyle yeni SUT’u kabul etmediler.
Amerika ve birçok Avrupa ülkesinde Hemşirelik hizmetlerinin 
oda  hizmetlerinin  içinde  saklanmasına  ve  sabit  gider 

TIBBI
ONKOLOJI
KONGRESI
31
olarak  tanımlanması  sorununa  çözüm  getirecek  çalışmalar 
yapılmaktadır.  Buradaki  temel  sorun  ödemelere  esas  teşkil 
eden epikriz ve faturalama süreçlerinde hemşirelik hizmetlerine 
ait  özel  veri  bulunmamasıdır.  2003  yılında  Hemşirelik 
hizmetlerinin yoğunluğunu ölçmek için Charleston’daki MUSC 
Tıp Merkezinde NID adında bir veritabanı (Hemşirelik Yoğunluğu 
Veritabanı) oluşturulmuş. Hemşireler her hasta için doğrudan 
harcadıkları  zamanı  her  vardiya  sırasında  11  kategoriden 
oluşan  (değerlendirme/planlama,  eğitim/taburcu,  faaliyet, 
eliminasyon,  beslenme,  hijyen,  solunumsal,  vital  bulgular, 
medikasyonlar,  tedavi,  destek)  web  tabanlı  bir  enformasyon 
sistemine  girerler.  (Welton  et  al.,  2003;  Welton,  Halloran,  & 
Zone-Smith,  2006;  Zone-Smith,  2004)  Bu  veriler  DRG  içinde 
hemşirelik    hizmetlerinin  yoğunluğunu  doğrudan  ölçümüne 
imkânı  vermiştir.  Fakat  Bu  yaklaşımın  zayıf  yönü  toplanan 
hemşirelik  verilerinin  faturalama  ve  epikriz  gibi  yerlere  dahil 
edilmeyip  bilgi  sistemlerinde  kayıtlı  kalmış  olmasıdır.  Bunun 
gibi  hemşirelik  hizmetlerinin  yoğunluğunu  ölçmeye  yönelik 
sistemler  geliştirilebilir.  Önemli  olan  bu  sistemler  soncunda 
üretilen  hemşirelik  hizmetleri  yoğunluğu  bilgisinin  hasta 
faturalarına yansıtılmasıdır.
Hemşirelik hizmetlerinin faturalara yansıması ile:
•
Hasta/sigorta kurumu aldığı hemşirelik hizmeti bakımı için  
  ödeme yapar
•
Hasta  ve  yakınları  (hizmeti  alanlar)  hemşirelik  bakımının  
  ücret olarak bir değeri olduğunu fark ederler
•
Hemşirelik  hizmeti  için  belirlenen  bir  ücret,  hemşirelik  
  mesleğinin  gelişmesine  ve profesyonelleşmesine  yardımcı  
  olur.
•
En önemlisi de Hastane yatak hizmeti içerisinde kaybolan  
  hemşirelik  hizmetlerinin  görünür  ve  ölçülebilir  olmasına  
  neden olur.
Faturalara  yansıyacak  olan  hemşirelik  hizmetlerinin 
belirlenmesi  için  Türk  Hemşireler  Derneği  Bünyesinde  bir 
çalışma grubu kurulup, bu çalışma grubu çalışma sonuçlarının 
karar vericilerle sunulması uygun olacaktır.
Hemşirelik  Hizmetlerini  görünür  halle  getirilmesinin  başka 
bir  yolu  da  hekimler  gibi  performansa  dayalı  bir  ek  ödeme 
sistemine  tabi  olması  olabilir  mi?  Ülkemizde  uygulanan 
performansa dayalı bir ek ödeme Sistemi’nin olumsuz yönleri 
olumlu  yönlerine  göre  çok  daha  fazla  olduğu  görülmektedir. 
Sağlık  hizmetinin  sadece  sayı  ile  ölçülüyor  olması  niteliğinin 
ve  sonuçlarının  değerlendirilmiyor  olması  performans 
sisteminin en önemli olumsuz yanıdır. Başka bir olumsuzluğu 
da hekimin(öğretim üyesi) asistan hekim ve hemşire tarafından 
yapılan hizmetlerden puan toplamasına izin veren bir sistem 
olmasıdır.  Performansta hemşirelik hizmetlerinin görüntülenir 
hale gelmesinde kullanılabilecek bir araç olabilir. Fakat hasta 
bakımını  tehlikeye  atabilecek  veya  kötü  uygulamaların 
engellenmesine yönelik önlemler alınması gerekir. Hemşirelik 
hizmetleri  performansının  ölçülmesinde  bakım  çıktıları  ile 
ilişkiler kurulması gerekir. Örneğin hemşire diyabet hastalarına 
verdiği  eğitimden  performans  puanı  alabilir.  Bu  hastanın 
erken  diyabet  komplikasyonları  nedeniyle  acile  gelmesi 
arasında bir ilişki kurulması gibi. Belli bir orana kadar olan sayı 
kabul  edilebilir,  bu  oranın  üzerinde  komplikasyon  gelişmesi 
durumunda oluşan puanlardan bir kısmı indirilebilir.
Sonuç olarak hemşirelik hizmetlerinin görünür hale gelebilmesi 
için  bir  çalışma  grubu  oluşturulması,  bu  çalışma  grubunun 
hemşirelik  bakım  hizmetlerini  belirlemesi,  belirlenen  bu 
hemşirelik  hizmetleri  kalemlerinin  SUT  ya  da  Ek  ödeme 
performans yönetmeliğine girmesi gerekmektedir.
Kaynaklar:
1.Carolyn, M . Physician and Nurse Reimbursement, OJIN, Vol.  
   3, No: 1, 1998.
2.http://ppn.sagepub.com/ 
3.http://www.yeniduzen.com/detay_ars.asp?a=27563
4.John  M.  Welton,  Mary  Hughes  Fischer,  Sharon  DeGrace, 
Laurie  Zone-Smith  ,Hospital  nursing  costs,  billing,  and 
reimbursement,  FindArticles  /  Health  /  Nursing  Economics  / 
Sept-Oct, 2006 
5.Yıldırım  D:Hasta  Sınıflandırma  Sisteminden  Yararlanarak 
Hemşirelik  Uygulamalarının  ve  Maliyetlerinin  Belirlenmesi, 
Modern  Hastane  Yönetimi  Dergisi,  2004,  Ekim-Kasım-Aralık 
sayısı, S:37-48.
UZM. HEMŞ. FATMA KARAKUM 
HACETTEPE Ü.HASTANELERİ 
MALİYET MUHASEBESİ KOORDİNATÖRÜ

32
K12
Hizmet Kalite Standartları
Ülkemizde  sunulan  sağlık  hizmetleri,  her  geçen  gün  son 
teknoloji kullanımı, alt yapı gelişimi, insan gücü kapasitesi ve 
niteliği anlamında gelişmiş batı ülkelerini aratmayacak şekilde 
hatta birçok alanda da örnek olacak şekilde gelişmektedir. Her 
zaman daha iyisini gerçekleştirme adına, Bakanlık çalışmaları 
sürekli  değişim  ve  yenilenme  sürecinden  geçmektedir.  Bu 
çalışmalardan  biri  de  sunulan  sağlık  hizmetlerinin  kalitesinin 
değerlendirilmesine  ve  iyileştirilmesine  yönelik  hazırlanan 
Hizmet  Kalite  Standartları’dır.  Bakanlığımızca  2005  yılında 
başlatılan sağlık kurumlarında kalite çalışmaları bugün geldiği 
nokta itibariyle ülkemizde sağlık hizmeti sunan tüm kurumları 
kapsadığı  gibi,  bu  alanda  her  türlü  rehberliği  de  içinde 
barındırmaktadır.
“Hizmet Kalite Standartları” hazırlanırken son  5-6 yılda  elde 
edilen tecrübeler, uluslar arası uygulamalar, uzmanlık görüşleri, 
Bakanlık stratejisi ve hedefleri dikkate alınmıştır. Bu standartlar 
son iki yıl içinde yoğun tartışmalar ve araştırmalar sonucunda 
büyük  bir  emek  harcanarak  hazırlanmıştır.  Saatlerce  hatta 
günlerce üzerinde tartışılan en önemli ve kritik tartışmalardan 
birisi,  standartların  kendisinden  ziyade  bu  standartların 
etkinliğini  artıracak,  değerlendirmesini  kolaylaştıracak  ve 
kurumun  tüm  bölümlerini  kapsayacak  şekilde  ana  bir  iskelet 
üzerine oturtulması ve boyutlandırılmasıydı. Bu nedenledir ki 
bu yoğun çalışmalar, tartışmalar ve araştırmalar sonucu ortaya 
çıkan “HKS boyutlandırma sistematiği” bir ilktir. 
KURUMSAL 
HİZMET 
YÖNETİMİ 
SAĞLIK 
HİZMETİ 
YÖNETİMİ 
DESTEK 
HİZMET 
YÖNETİMİ 
İNDİKATÖR
YÖNETİMİ 
HASTA VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ 
Kamu,  özel  ve  üniversite  hastanesi  olmak  üzere  tüm 
hastanelerimizi kapsayan bu standart seti, sağlık çalışanlarının 
uygulamalarında onlara doğru işi doğru zamanda ve doğru bir 
şekilde yapmalarını sağlayacak bir içeriğe sahiptir. 
Hasta  ve  çalışan  güvenliğini  merkezine  alan  bu  standartlar, 
Sağlık  Hizmeti  Yönetimi  boyutunda  hasta  bakım  hizmetlerini 
geniş anlamda standardize etmektedir.
Hizmet Kalite 
Standartları
Hasta ve Çalışan 
Güvenliği
Hasta ve Çalışan 
Memnuniyeti
Hizmet Kalite Standartlarında Hemşirenin Rol Aldığı Hizmetler

Düşmelerden kaynaklanan risklerin azaltılması, 

Güvenli cerrahi uygulamalarının sağlanması

Tıbbi cihaz güvenliğinin sağlanması 

Hasta kimliğinin doğrulanmasına yönelik düzenlemeler 

Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlara ilişkin düzenleme 

İlaçların güvenli uygulanmasına yönelik düzenleme 

İlaçların karışmasını engellemeye yönelik düzenleme 

Pediatrik dozda kullanılacak ilaçlara yönelik tedbirler 

Sözel istem uygulamasına yönelik düzenleme 

Transfüzyon sürecinin güvenliğini sağlamaya yönelik  
 
düzenlemeler 

Örneklerin alınması ve transferine yönelik düzenlemeler 

El hijyenini sağlamaya yönelik eğitim ve uygulamalar 

Yatan hastaların düşmelerinin önlenmesine yönelik  
 
düzenlemeler 

Hasta Başı Test Cihazlarının (HBTC) kullanımının 
 
düzenlenmesi 

Tanı ve tedavi için yapılacak tüm işlemlerde hasta kimliği  
 
doğrulanması 

Yatan hastalarda hareket kısıtlamasına yönelik    
 
düzenlemeler 

Hastalara, tedavi sürecinde verilecek eğitimler
HASAN GÜLER

TIBBI
ONKOLOJI
KONGRESI
33
K13
ONKOLOJİ HEMŞİRESİ GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI, 
ROLLERİ/ÖZLÜK HAKLARI
Kanser  hastasına  yeterli  ve  nitelikli  bakımın  verilebilmesi; 
multidisipliner  tedavi  yaklaşımları,  sağlık  bakım  ekibinin  tüm 
üyeleri arasında etkili iletişim ve işbirliği kurulması ile mümkün 
hale gelir. 
Multidisipliner  bir  yaklaşımın,  tedavi  ve  bakıma  olumlu  katkı 
sağlayacağı  düşünüldüğünde  bu  ekibin  önemli  bir  öğesi  olan 
hemşirelerden; klinik ve psikososyal becerilerini geliştirmeleri, 
bilgilerini sürekli güncellemeleri, bu alanda yapılan araştırma 
sonuçlarından  yararlanmaları  ve  hemşirelik  bakımını  sürekli 
değerlendirmeleri istenmektedir. 
1950’lerde  başlayan  kanser  hemşireliği  kavramı,  kanser 
vakalarının  çoğalması  dolayısı  ile  bu  hastalara  bakım  veren 
hemşirelere  duyulan  gereksinimin  artmasına  hatta  uzman 
kanser hemşiresi kavramının doğmasına yol açmıştır.  Onkoloji 
hemşireleri, sağlığın sürdürülmesi, geliştirilmesi ve korunması, 
tanı,  tedavi,  rehabilitasyon  ve  palyasyon  aşamalarında  çok 
yönlü  bakım  hizmetini  cerrahi  onkoloji,  radyasyon  onkolojisi, 
jinekolojik  onkoloji,  pediatrik  onkoloji  ve  tıbbi  onkoloji  gibi 
disiplinlerle çalışarak yerine getirirler. 
Çok geniş bir yelpazede sorumlulukları olan onkoloji hemşiresi 
aynı zamanda;   
•
Kanserle yaşamanın psiko-sosyal yönünü görmeli, 
•
Kanserle yaşamaya uyum sağlamada hasta ve aileye  
 
yardım etmeli,
•
Kanser tedavisinin etkinliğinin artırmalı,
•
Kanser ve tedaviye bağlı sorunları önlemeli ve  
 
yönetmeli,
•
İdeal palyatif bakım yöntemleri geliştirmeli, 
•
En son teknolojileri kullanmalı,
•
Hastaların isteklerini açığa çıkartmalı, 
•
Ölüme hazırlamalı, 
•
Kanser genetik danışmanlığı yapmalı, 
•
Diğer sağlık çalışanlarına öneri, bilgi ve eğitim vermeli,
•
Kanser bakımında hemşirelik uygulamalarını   
 
değerlendirmeli ve çalışmalar yapmalı, 
•
Kanserin belirtileri, yan etkileri, bunlarla baş etme 
 
yöntemleri ile ilgili araştırmalar planlamalı ve  
 
yürütmeli,
•
Onkoloji hemşireliği uygulamalarının gelişimine 
yönelik liderlik yapmalıdır. 
Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan 8 Mart 2010 tarih, 27515 
sayı  ile  Resmi  Gazete’de  yayımlanan  Hemşirelik  Yönetmeliği, 
yarım  asır  önce  yayınlanan  (R.G.  25  Şubat  1954  tarih,  6283 
sayı)  Hemşirelik  Kanunu’na  göre  oldukça  kapsamlıdır.  Ancak 
Hemşirelik  alanında  gelinen  noktada  2010  yönetmeliğinin 
de  yeterli  olmadığı  anlaşılmış  ve  Madde  2’ye  Ek-2  “Çalışılan 
Birim/Servis/Ünite/Alanlara  Göre  Hemşirelerin  Görev,  Yetki 
ve  Sorumlulukları”  ile  Ek-3  “Hemşirelik  Girişimleri  Listesi” 
ilave  edilmiştir.    Uzmanlık  alanlarına  özel  görev,  yetki  ve 
sorumlulukların  yer  aldığı  son  yönetmelik  olan  “Hemşirelik 
Yönetmeliğinde  Değişiklik  Yapılmasına  Dair  Yönetmelik”  19 
Nisan 2011 tarih, 27910 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 
Bu kapsamda Onkoloji Hemşiresi olarak özel alanlarda çalışan 
hemşirelerinde  görev,  yetki  ve  sorumlulukları  tanımlanmıştır. 
Son yönetmeliğe göre;
Onkoloji  Hemşiresinin  görev,  yetki  ve  sorumlulukları;  iki 
temel  başlık  (Hemşirelik  bakımı  ve  “Tıbbi  tanı  ve  tedavi 
planının uygulanmasına katılma) ve 4 alt grupta (Kemoterapi 
ve  Biyoterapi;  Hematopoetik  Kök  Hücre  Transplantasyonu 
Olan Hastanın Bakımı; Radyoterapi sürecinde; Palyatif Bakım 
Süresince;) toplanmıştır. 
Onkoloji Hemşiresinin Rolleri
Kanserin kontrol altına alınabilmesinden tedavinin başarısının 
arttırılmasına  kadar  olan  her  basamakta  çok  önemli  roller 
üstlenen  onkoloji  hemşiresinin  eğitimi  lisansüstü  düzeye 
çıkarılmış,“Onkoloji Hemşireliği Lisansüstü Programı” açılmıştır. 
Bu  gelişmelerle  ilişkili  olarak  onkoloji  hemşireliğinin  mesleki 
standartları  oluşturulmuş,  onkoloji  hemşiresinin  rolleri 
belirlenmiştir. 
1.  Bakım  Verici;  Onkoloji  hemşiresinin  temel  işlevi  bakımdır. 
Hemşire  bu  işlevini  yerine  getirirken  birey  merkezli  çalışır. 
Kanserli bireyler ve aileleri için var olan kanıtlar ve uygulama 
sonuçları doğrultusunda; kanıta dayalı, güncel ve teori temelli 
bakım sunar. 
2.  Koordinasyon  Sağlayıcı;  Açık  ve  uygun  iletişim  etkili 
hemşirelik uygulamalarının temelidir. Hemşire, birey-aile-sağlık 
ekibi arasında koordinasyonu etkili iletişim ile sağlar. Bu role 
uygun olarak kanserli bireylerin bakımının sürdürülmesi başta 
olmak üzere tüm sorumluluklarını yerine getirirken ve bilgisini, 
hünerlerini ve zamanını iyi planlar ve değerlendirir. 
3.  Rehberlik  ve  Danışmanlık;    Onkoloji  hemşiresi,    kanserli 
bireylere ve ailelerine kanser hastalığı ve sağlık bakım sistemleri 
ile  ilgili;  tanı  aşamasından  başlamak  üzere,  tedavi,  bakım 
sürecinde  ve  günlük  yaşantısına  geri  döndüğünde  bakımın 
sürdürülmesi, hastalık süreci ile başetme ve yaşamlarına uyum 
sağlama konusunda danışmanlık sağlar.  
4.  Eğitici;  Onkoloji  hemşiresi;  hastanın,  ailesinin,  sağlık 
profesyonelleri  ve/veya  toplumun  öğrenme  gereksinimlerini 
tanılar  ve  sonra  eğitimsel  aktiviteleri  planlar,  uygular  ve 
değerlendirir. Aynı zamanda onkoloji alanında çalışacak meslek 
adayları ve mensuplarının da eğitiminden sorumludur.    
5. Araştırmacı; Onkoloji hemşireliğindeki güncel araştırılabilir 
problemleri  tanımlar,  onkoloji  hemşireliği  hakkındaki  ilgili 
teorileri test eder, araştırmalarda işbirliği yapar ve değerlendirir, 
kanser  bakımı  ve  kanser  hemşireliği  üzerinde  etkisi  olan 
araştırma bulgularını uygular.
6.  Yönetici;  Bir  yönetici  olarak  fonksiyon  gören  onkoloji 
hemşiresi; hasta ve /veya topluma kaliteli bakım sağlayan ve 
profesyonel  hemşirelik  uygulamalarını  geliştiren  bir  çevre 
yaratmak için yönetim teorilerini kullanır.
7. Profesyonel Gelişim; Onkoloji hemşiresi, bireysel profesyonel 
gelişimi  ve  devamlı  eğitimi  için  sorumluluk  duyar  ve  diğer 
sağlık  profesyonellerine  bir  rol  model  olarak  hizmet  eder. 
Lisansüstü eğitim programında yer alır, sürekli eğitimde kişisel 
ve  profesyonel  gelişime  yardımcı  olmak  üzere  deneyimlerini, 
uzmanlıklarını ve düşüncelerini paylaşmak üzere koçluk yapar.
8. Etik; Onkoloji hemşiresi uygulamalarında etik karar verme 
sürecinde  ANA  ve  Hasta  Hakları  Bildirgesini  dikkate  alır,  etik 
ikilem durumunda etik davranışa yönlendiren temel değerleri 
(özgecilik,  insan  onuru,  eşitlik,  adalet,  doğruluk,  özgürlük, 
estetik) gözönünde bulundurur.
9. Yasal Konular; Onkoloji hemşiresi ilgili ulusal ve uluslararası 
yasal düzenlemeleri bilmeli, uygulamalarına aktarabilmelidir.
10. Kalite Değerlendirme; Onkoloji hemşiresi kanser hemşireliği 
uygulamalının  kalitesini  artırma  yönünde  davranmalı, 
değerlendirmelidir.
11.  Sağlık-Bakım  Politikaları  Geliştirme;  Onkoloji  hemşireliği, 
sağlık  bakım  politikalarını  belirlemek  ve  sağlık  bakımını 
geliştirmek için bir mekanizma olarak politik süreçlerde yer alır.
DOÇ. DR. NAZAN TUNA ORAN 
ŞİFA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

34
KONFERANS - KEMOTERAPİ PROTOKOLLERİ
K14
KEMOTERAPİ  PROTOKOLLERİNDE  UYGULAMA  SIRASI  VE 
SÜRESİ
Kanserli hastaların tedavisinde çok önemli rol oynadığı kabul 
edilen  kemoterapi,  kanser  hücresinin  çoğalmasını  etkileyen 
ve  sitotoksik  etkiyle  bu  hücreleri  öldüren  kimyasal  ajanlarla 
yapılan  bir  tedavi  şeklidir.  Kemoterapi  kanseri  tedavi  etmek, 
ortalama  yaşam  süresini  uzatmak  ve  yaşamı  tehdit  eden 
spesifik komplikasyonların riskini azaltmak amacıyla uygulanır. 
Kemoterapötik ilaçların neredeyse tümü DNA sentezini ya da 
işlevini etkileyerek neoplastik hücreleri öldürürler. Bu ilaçların 
etkileri,  hücre  siklusu  içindeki  aktivite  mekanizmalarına  göre 
değişmektedir. Hücre siklusuna özgü ilaçlar, hücre siklusunun 
belirli  bir  aşamasında  etkilerini  gösterirler.  Hücre  siklusuna 
özgü olmayan ilaçlar ise, bölünen ve dinlenen hücreleri, hücre 
siklusunun  her  aşamasında  etkiler.  Kanser  kemoterapisinin 
temeli,  kanserli  hücrelerin  bölünme  ve  çoğalmalarını 
engelleme  ilkesine  dayanır.  Kemoterapötik  ilaçların  seçimi, 
hücre siklusunun evrelerine göre belirlenir. 
Tekli  ajanlar  daha  az  toksik  ve  sinerjistik  etkili  ilaçlardır  ve 
diğer  ilaçlarla  kombine  edildiklerinde  antitümör  etkileri 
artmaktadır. Tümörlerin hepsi değil fakat bazıları tekli ajanlara 
yanıt vermektedir. Ancak ilaç direnci varsa bu mümkün değildir. 
Klinik uygulamada yeri olan pek çok tedavi protokolü kombine 
kemoterapi  olarak  adlandırılan,  birden  fazla  antineoplastik 
ajanın birlikte kullanılmasından oluşur. İlaçları biyokimyasal etki 
mekanizmalarına,  hücre  siklusunun  farklı  fazlarına  etkilerine 
göre  kombine  etmek  mümkündür.  Kanser  kemoterapisinde 
kombine  ilaç  uygulaması  sık  başvurulan  yöntemlerden 
birisidir.  Kombinasyona  gidilmesinin  nedenleri,  maksimum 
etki  elde  ederken,  minimum  toksisitede  kalabilmektir.  Ayrıca 
doz  titrasyonu  ile  vücuda  alınacak  ilaç  miktarının  minimum 
düzeyde  tutulması  da  hedeflenmiştir.  Kombine  kemoterapi 
uygulamalarında  başarı  için,  ilacın  optimal  doz  ya  da  doz 
yoğunluğunda  (mg/m
2
  x  hafta)  ve  optimal  yolla  kullanılması 
zorunludur.
Kombine tedavi planlarken prensipler:
1.  Tek ilaç çalışmalarında tümör üzerinde tercihen tam  
 
remisyon sağlayan ilaç olması
2.  Diğer ilaçlarla çapraz direnç (cross-resistance)  
 
göstermemesi
3.  Etki mekanizmalarının antagonist olmaması
4.  Hücre yaşam döngüsünün veya metabolik yollarının farklı  
 
noktaları üzerinde etkin olması
5.  Toksisitelerinin birbirine eklenmemesi
6.  Kombinasyonda her ilacın uygun dozda ve aralıklarla  
 
veriliyor olması.
Kombine Kemoterapi Hedefleri:
1. 
Terapötik etkinliği arttırmak
2. 
İlaç direncini yenmek
3. 
Biyokimyasal modülasyon sağlamak
4. 
Yan etkileri azaltmak